Ақпараттық – есептеу зертханасында емтихандарды ұйымдастыру және өткізу

• 
  Емтихандар компьютерлік тестілеу формасында ақпараттық – есептеу зертханасында (АЕЗ) бекітілген кесте бойынша өткізіледі.
  
• 
  Әрбір студентке тестілік емтиханды орындау үшін 90 минут беріледі.
  
• 
  Студенттерді емтиханға кіргізу кезінде кезекші оқытушы әрбір студентті жеке сәйкестендіреді, зачет кітапшасындағы деканаттың емтиханға жіберілгені туралы мәліметті тексереді.
  
• 
  Емтихан алдында кезекші оқытушы студенттерді емтихан процедурасының өтуі туралы ережесімен ақпараттандырады.
  
• 
  Студенттерге емтихан кезінде ұялы телефон қолдануға тиым салынады.
  
• 
  Тек қана компьютерге жалғанған калькулятор қолдануға рұқсат етіледі.
  
• 
  Егер студент осы талаптарды орындамаған жағдайда, шпаргалка қолданса, компьютермен рұқсат етілмеген жұмыстар жасаса, тәртіптік ережелерді бұзған жағдайда кезекші оқытушы оны аудиториядан шығарып жіберуге құқылы. Бұл жағдайда акт жасалады, емтихан қорытындысы жоққа шығарылады, рейтингісіне қарамай қорытынды «F» бағасы (қанағаттанарлықсыз) қойылады.
  
• 
  Емтихан барысында қойылған сұрақтың дұрыстығы туралы студент ауызша өтініш жасауға құқылы. Бұл жағдайда кезекші оқытушы осы сұрақ берілген студенттің тегін, сұрақтың нөмірін көрсетіп акт жасауға міндетті. Акт Оқу-әдістемелік орталыққа жіберіледі, олар студент өтінішінің негізділігін тексеруді ұйымдастырады.
  
• 
  Осы сұрақта қандай да бір техникалық, әдістемелік және мазмұндық сипаттағы қателер табылған жағдайда осы сұрақтың жауабы дұрыс жауап ретінде саналады. Тестік базаларды құрастырушыларға оған өзгертулер енгізу тапсырылады.
  
• 
  Емтихандардың компьютерлік тестілеу формасының техникалық дайындығымен, осы компьютер классына бекітілген оператор айналысады. Ол емтихан өткізу кезінде аудиторияда болуға құқығы бар.
  
• 
  Емтихан өткізу кезінде компьютер залында бөгде адамдардың болуына тиым салынады.
  

1. 
   Білім беру кредиттік технология бойынша негізгі түсініктер мен анықтамалар бойынша глоссарий құру.
   
2. 
   Білім алушылардың оқу жетістіктерін бақылау формалары.
   
3. 
   Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау балл-рейтинг жүйесі.
   

1. 
   Касымова Ж.С. ВВЕДЕНИЕ В СПЕЦИАЛЬНОСТЬ для студентов специальности 5В072000 – Химическая технология неорганических веществ / учебное пособие – Семей, 2013. – 239 с.
   

1. 
   Мамандықтың білім беру бағдарламасының мақсаттары мен есептері.
   
2. 
   Білім беру үрдісін ұйымдастыру және өткізу формалары, әдістері және тәсілдері.
   
3. 
   Оқу жылдарында нәтижелері.
   

№ 4 Дәріс.

1. Қолөнер өндiрiсiнің салалары.

2. Грегі натурфилософия.

3. Алхимия: араб әлемінде, Батыс Еуропада, алхимия жетістіктері.

4. Қазіргі химияның пайда болуы: ятрохимия, механикалық философия, техникалық химия.
1. Химияда фактілік материалдың көздері мен негіздері қолөнер өндірісінің 3 саласы болды:

1. жоғары температуралық процестер - керамика, шыны жасау және ерекше металлургия;

2. фармация, парфюмерия және косметика;

3. бояу алу және бояу техникасы.

Практикалық және қолөнер химияның осы маңызды салалары қоғамның құлдық құрылысы дәуірінде барлық көне цивилизациясы жоғары мемлекеттік түзілімдерде өзінің бастапқы дамуын табады.

Заттар және олардың айналымдары туралы ғылым Египетте – көне әлемнің техникалық ең озған мемлекетінде пайда болады. Химия Египетте «діни» ғылым болып есептеледі, ол ғылым жолын құған адамдардың қолында болған және қараңғы адамдардан анық жасырылған. Египеттен басқа ғылыми қортындылардың мүмкіншіліктері көне әлемнің басқа техникалық дамыған елдерінде де орын алады: Месопотамияда, Үндістанда, Қытайда және т.б.

Көне әлемнің мемлекеттерінде қолөнер химиясы көп ұқсас болады, себебі:

1. мәдени және сауда байланыстары болды;

2. соғыс шайқастары;

3. өндіріс күштері мен техникалық мүмкіндіктері бір деңгейде дамыған.

Металлургия. Құлдық құрылысы қоғамында металдардың қасиеттері, оларды рудалардан балқыту тәсілдері, балқымаларды алу туралы мәліметтер жылдам тарады және техникалық маңызы жоғары болды. Месопотамия көне қалаларының қалдықтарында, біздің замаңға дейін үшінші мыңжылдықта рудалардан темір, мыс, күміс және қорғасын алу тәсілдері белгілі болды. Металдар теңіз жолымен басқа елдерге тасымалданды. Балқу пештерінің және балшық ыдыстарының қалдықтары сол уақыттағы металургияның 1000-1200⁰С температурасын алу жағдайын көрсетеді.

Көне қолөнер металлургтарының жетістіктері орта ғасыр металлургиялық техникасының негізі болады. Жаңа уақытта металдарды балқыту ескі әдістерінің арасында ерекше темір алу техникасы жетілді.

Шыны түсі қоспаларға байланысты. Аметист түсі біздің замаңға дейінгі 15 ғ. марганец қосылыстармен боялды. Қара түсті бір жағдайда мыс пен марганец, басқа жағдайда – темірдің жоғары мөлшерімен алды. Көк шыны мыспен бояу арқылы алынды.

Керамика даярлау көне қолөнер өндірісінің ең ескі түріне жатады. Бұйымдар Азия, Африка және Еуропа көне мәдени тұрғын жерлерінде табылды. Көне жылтырақтар балшық пен ұнтақталған ас тұзынан алынды. Кейін жетілдіру жолында металдардың тотықтары қосылды.

Керамикалық заттардың басқа да өндірістері кең таралған. Мысалы, месопотамиялық қалалардың құрылыстары сыртқы кірпіш болған бейнеленген плиткамен әшекейленді. Плиткалар келесі жолымен жасалды: кірпіштің үстіне жеңіл күйгеннен кейін сурет жіңішке қара жіппен салынды, жіптің арасы құрғақ жылтырмен толтырылды және кірпіш екінші рет күйеді. Глазурь шыныға айналады және кірпіштің бетімен тығыз байланысады. Осындай түсті глазурь эмальдың бір түрі болады және көп уақыт сақталады. Осындай жылтырақ түсті керамиканың үлгісі Берлин қ. ''Пергамон'' музейінде сақталған және арыстан, айдаһар, өгіз, жауынгер суретімен безендірілген. Суреттер көк, сары, жасыл түстермен орындалған. Бұл әдіс металдық бұйымдарды түсті эмальмен жабу әдісінің негізіне жатқызылған.

Түсті жылтыр керамикалық заттардың өндірісі көне Қытай мен Орта Азия архитектурасында белгілі болды. Қытайдың суреттеу керамикасының және онымен байланысты фарфор және фаянс өндірісінің ең аз дегенде 4 мыңдық тарихы бар. Шамамен II мың жыл біздің дәуірге дейін Междуречье, және де Египет елдерінде алғаш фаянс бұйымдары пайда болды. Көне египеттік фаянстың құрамы қазіргі фаянстан ерекше балшық пен кварцтық құмнан жасалған. Фаянс қоспалар даярлау мен пішіндеуде көне шеберлер күйетін органикалық затты қолданған. Фаянс бұйымдарын жылтырату үшін алғашынан сода мен металл оксидтерінің (малахит ұны) қоспасы қолданған. Кейін құрғақ жылтырды сода, құм құрамында міндетті кальций тұздары болатын, және бояу қоспалары қосындысын балқыту арқылы жасады.

Көне әлемде құрылыс материал ретінде кәдімгідей гипс қолданылған. Үндістанда осындай гипстық цемент біздің ғасырға дейін 2000 ж. құрылыстарда анықталған. Ізбес құрылыс материалдары қөне уақытта көптей белгісіз болған. Себебі ізбесті күйдіру өте жоғары температурада - шамамен 1100^oС жүргізіледі.

Құрылыс салуда, Ассирия мен Вавилонияда сияқты, гипстық цементтың орнына асфальт және битум қолданылды.

Фармация және парфюмерия. Ежелден сақталып келе жаткан Ежелгі Мысырдын қолжазбалары,былайша айтканда “Эберс Папирусы” (б.з.д XVI ғ.), фармациялық заттардың жасалу жолдарын сақтайды. Бұл рецепттерді таза химиялық деп атауға келмейді,себебі олар өсімдіктерден дәрі-дәрмектер және майлар алуға негізделген, бірақ олар қайнату,тұндыру,сығу,ашыту тәсілдерімен таныстырады. Мұның бәрі ежелгі ғалымдардың әртүрлі операциялармен жақсы таныс болғанының дәлелі, нәтижесінде олар химиялық лабораторияда қолданылатын әдістер қатарына енді. Және де сабынды жасау, қолдану әдістері туралы жазбалар табылған.

Ежелгі Мысырда өлі адамның мәйітін мумификациялау кең таралған. Ұзақ уақыт бойы жоғарғы деңгейге жеткен “консервілеу” операциясын қайта қалпына келтіру қиынға соқты.Мумияларды толық зерттеудің нәтижесінде белгілі болғандай алдымен мәйітті бірнеше аптаға құрғақ табиғат тұзына көмген – Мысырда жиі кездесетін (тұзды көлдердің қалуынан пайда болады) “натрон” немесе “нитрон”. Ыстықтың әсерінен мәйіт толық сусызданған. Содан кейін мәйіттің іш-құрылысы мен миын алған, бас сүйегін шәйірмен, ал ішін емдік шөптермен толтырған. Кей жағдайларда мәйіттің іш-құрылысын алмаған. Одан кейін мәйітті мәәрлі сияқты матаға ораған, кейде матаның ұзындығы бірнеше жүз метрге жеткен. Мәйіттің бетін қорғасын жылтырын, мыстың тотқысын және де өсімдік бояуларын қолданып әрлеген. Аяғында мәйітті саркофагқа салған.

Жартаспен қабырғаны сырлауға Ежелгі Мысырда топырақ бояуы және де жасанды жолмен алынған бояулы тотықтар мен металлдың басқа да қоспалары қолданылған. Көп қолданылған ол жоса, күйе, ысылған мыстың жылтыры, мыспен темірдің тотықтары және т.б.

Бұрынғы заманда минералды бояулармен қатар Орта Азия мен Мысыр елі ерітілген табиғи бояуларды қолданған. Бояу алу үшін мынадай өсімдіктер қолданылған:алканна, вайда, куркула, марена, сафлор және де кейбір жануарлардың организмі.

Вайда-ISATIS іне жататын өсімдік. Оның құрамында ферментациядан кейін және ауаның әсер етуінен көк түсті бояу түзетін ерекше заттар қоры бар. XIX ғ. аяғында анықталғандай үндінің ең күшті “индиго” бояуының құрамында тек қана көк түс беретін-индиготин емес, қызыл түс беретін-индигорубин де кіреді екен. ISATIS түрінің әр өкілдерінің құрамындағы индигорубин мөлшері әртүрлі және оның мөлшеррі аз немесе мүлдем жоқ өсімдіктерден ашық көк түсті бояу бөлінеді. Осы себептен ашық бояйтын индиядан шыққан индиго қымбатқа бағланған, бірақ оның жеткізілуі оңай шаруа болмаған. Геродоттың айтуынша б.з.д VII ғ. Палестина территориясында вайданың плантациялары болған, бірақ бояу одан ертерек танылған болатын. Онымен Тутанхамонның киімі безендірілген.

Пурпур-ежелгінің әйгілі бояуы, б.з.д II мыңжылдықта Месопотамияда әйгілі болған. Бояуды мурекс түріне жататын мидияға ұқсайтын, жармалы ұлудан алған.

Матаға жағып кептіргенде жарықта зат өзінің түсін өзгерте бастаған,жасыл болып, қызыл және ең аяғында қарақызыл түске айналған. 12000 ұлудан 1.5 г құрғақ бояу алуға болған.

Грециялық философтарды затты алу және олардың практикалық қолданылуы қызықтырмаған, бастысы оларға процесстер әлемінде болып жатқан жайлар қызықтырған. Осылай ежелгі грекиялық философ Анаксимен әлемнің негізі ауа: ол отқада, суға да, топыраққа да және тасқа айналады деп айтқан. Ал Гераклит Эфесский табиғат көріністерін, бірінші элементтті от деп алу арқылы түсіндірмекші болған.

Эмпедоклге сенсек, барлық материалдық объектілер мәнгілік стихиялардың: от, су, ауа, жер қосылуы арқылы жасалады. Эмпедоклдың элементтер теориясын қабылдап дамытқан Плутон одан кейін Аристотель еді.

Аристотельдің айтуы бойынша бұл төрт элемент әрбір қасиетке жауап береді: жылу, суықү құрғақ және ылғалдылық.

Ең дарынды және атақты арабтың алхимикы Джабир ибн Хайян, кейіннен Европада Гебер атымен танымал болды. Джабирдің жоруы бойынша, бір- біріне қарама қарсы күкірт пен сынап жеті басқа металдардың түзілуінің бастамасы; барлығынан қиыны алтынның түзілуі: ол үшін ерекше зат керек. Оны гректер xerion - "құрғақ", ал арабтар al – iksir деп атады (осылай "эликсир" деген сөз пайда болды). Эликсир бұдан басқа да ерекше қасиеттерді иелену керек: барлық аурудан емдеп, ұзақ өмір сүруді қамтамасыз етеді. Арабтың басқа алхимигі ар – Рази де (Еуропада Разес атымен белгілі) медицинамен айналысқан. Сонымен қатар, ол гипсты жасау әдістемесін және сынық жерлерді тану әдістерін суреттеді. Алайда ең атақты дәрігер бухаршы Ибн Сина болды. Ол Авиценна атымен белгілі. Оның шығармаларын көп ғасырлар бойы дәрігерлер қызметтерінде қолданып келе жатыр.

Ятрохимиялық бағыттың негізгі өкілдері Ян Гельмонт (1577-1644) болды, ол кәсібі бойынша дәрігер; Франциск Сильвий (1614-1672) медик ретінде ятрохимиялық ілімі "рухани" бастау дегенді қолдады; Андреас Либавий (шамамен 1550-1616) Ротенбург дәрігері. Оның зерттеулері химияның құралымын дербес ғылым ретінде тәжірибеден өткізді.

1. Қолөнер өндiрiсiнің салалары.

2. Грегі натурфилософия.

3. Алхимия ерекшеліктері, алхимия жетістіктері.

4. Қазіргі химияның пайда болуы негіздері.

Әдебиет:

1. Касымова Ж.С. ВВЕДЕНИЕ В СПЕЦИАЛЬНОСТЬ для студентов специальности 5В072000 – Химическая технология неорганических веществ / учебное пособие – Семей, 2013. – Б.30-40.

2. Эрдман С.В., Фролова И.В., Коробочкин В.В.Химическая технология неорганических веществ: учебное пособие. - Томск: Изд-во Томского политехнического университета, 2011. – 194 с.

2. Интернет ресурстар.

1. Түсінігі, түрлері, салалары, есептері.

2. Химиялық технологияның негізгі түсініктері мен терминдері. Инженер-технолог кәсібінің ролі және мәні.

3. Бейорганикалық заттар химиялық технологиясы саласында қазіргі мәселелер және олардың шешілу жолдары.

Технологиялар

Механикалық-заттың пішіні Физикалық- химиялық-заттар-

Мен мөлшері өзгереді, моле- дың химиялық құрамы, қасиет-

кулалық құрлымы өзгермей- тері өзгереді. Мысалы: айдау,еру,

ді. Мысалы: араластыру, езу, ұн- тотығу,жану.

тақтау.

Бейорганикалық заттың технологиясы:

1. 
   Негізгі химиялық өндірістің технологиясы (қышқылдарды, негіздерді, тұздарды, минералды тыңайтқыштарды алу)
   
2. 
   Силикаттарды алу (шыны, керамика)
   
3. 
   Қара металлургияны алу (шойын, болат)
   
4. 
   Түсті металлургияларды алу ( мырыш)