Зертханалық сабақтардың тақырыптары

Мақсаты: Негізгі ауылшаруашылық малдарының кариотипімен танысу.

1 тапсырма. Хромосомалардың морфологиясың анықтау. Хромосоманың морфологиялық құрылысының үш түрін жазып алып, сүретін салу қажет. Кестені толтыру.

2 тапсырма. Хромосомның саның анықтау. Микрофотографияны пайдалана отырып хромосоманың диплоидты жиынтығын анықтау.

3 тапсырма. Кариограмманы құрастырып, кариограммалық талдауға қортынды жазу.

Бақылау сұрактары

1. 
   Хромосоманың құрылысы қандай.
   
2. 
   Кариологиялық талдаудың негізін түсіндіру.
   
3. 
   Кариотиптің анықтамасын беріңіз.
   
4. 
   Негізгі малдардың кариотиптерің атаңыз.
   

1 тапсырма. Негізгі генетикалық анықтамаларды біліп, Г.Мендель қолданған әріптер символикасымен танысу.

2 тапсырма. Бірінші тұқымды гибридтарды талдау және Мендельдің бірінші заңына сәйкес есептер шешу.

3 тапсырма. Екінші тұқымды гибридтарды талдау және Мендельдің екінші заңына сәйкес есептер шешу.

4 тапсырма. Талдаушы буданддастыруға есептер шешу.

Бақылау сұрактары

1. 
   Моногибридтік будандастыру дегеңіміз не.
   
2. 
   Моногибридтік будандастырудан қандай заңдылықтар шығады.
   
3. 
   Талдаушы будандастыру дегеңіміз не.
   
4. 
   Мал шаруашылығында талдаушы будандастыруды қандай мақсатта қолданады.
   

Мақсаты: Екі және одан да көп белгілер бойынша тұқым қуалау заңдылықтарын талдау.

1 тапсырма. Дигибридтік тұқымдыларды талдау және Мендельдің үшінші заңына сәйкес есептер шешу.

2 тапсырма. Талдаушы дигибридтік буданддастыруға есептер шешу.

1. 
   Дигибридтік будандастыру дегеңіміз не.
   
2. 
   Полигибридтік будандастыру дегеңіміз не.
   
3. 
   Мендельдің үшінші заңының негізі.
   

Тақырып 4. Аллельді емес гендердің әсерлесуі

Мақсаты: Гендердің өзара әсерлесі түрлеріне түсінік беру.

1 тапсырма. Комплементарлық бойынша генетикалық талдау өткізіп, есеп шешу.

2 тапсырма. Эпистаз бойынша генетикалық талдау өткізіп, есеп шешу.

Бақылау сұрактары

1. 
   Аллельді емес гендердің әсерлесуінің түрлерін айтыңыздар
   
2. 
   Эпистаз дегеніміз не. Мысал келтіріңіз.
   
3. 
   Комплементарлық дегеніміз не. Мысал келтіріңіз.
   

Тақырып 5. Аллельді емес гендердің әсерлесуі

Мақсаты: Гендердің өзара әсерлесі түрлеріне түсінік беру.

1 тапсырма. Модификациялық гендер бойынша генетикалық талдау өткізіп, есеп шешу.

2 тапсырма. Полимерлік гендер бойынша генетикалық талдау өткізіп, есеп шешу.

Бақылау сұрактары

1. 
   Модификаторлық гендер дегеніміз не. Мысал келтіріңіз.
   
2. 
   Полимерия дегеніміз не. Мысал келтіріңіз.
   

Мақсаты: Белгілердің тіркес тұқым қуалау ерекшеліктерімен танусы.

1 тапсырма. Толық және толық емес гендердің тіркес тұқым қуалауың зерттеу. Нақты мысалдарда қарау қажет.

2 тапсырма. Өсімдіктермен жануарлар белгілерінің тіркес тұқым қуалау бойынша есеп шешу.

1. 
   Тіркес тұқым қуалау дегеніміз не.
   
2. 
   Терминдерді түсініңдіру керек – а/ тәуелсіз тұқым қуалау, б/ тіркес тұқым қуалау.
   
3. 
   Кроссоверлі және кросоверлі емес гаметалар дегеніміз не.
   

Мақсаты: Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалау ерекшеліктерімен танусы.

1 тапсырма. Бірінші ұрпақтың жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауын зерттеу.

2 тапсырма. Типтік есепті шешу.

1. 
   Гомогаметалы және гетерогаметалы жыныстың анықтамасын беріңіз.
   
2. 
   Қандай малдарда еркегі гетерогаметалы, қайсысында – аналық.
   
3. 
   Қандай белгілер жыныспен тіркескен тұқым қуалайды.
   
4. 
   Гемизоталы особьтің гомозиготалы және гетерозиготалы особьтардаң айырмашылығы қандай.
   

Мақсаты: Нуклеин қышқылдарың зерттеу.

1 тапсырма. Организмге қажетті ақұыз, гормондар және ферменттер аминоқышқылының тізбесің зерттеу.

2 тапсырма. Клеткада ақұыз синтезінің модельдеуін зерттеу.

1. 
   Ақұыз синтезіне қандай заттар қажет.
   
2. 
   Рибонуклеин қышқылдарының түрлері.
   
3. 
   ДНК және РНК-ның айырмашылығы неде.
   
4. 
   Генетикалық кодтың анықтамасын беріңіз.
   

Мақсаты: Вариациялық қатар құрудың негізгі принциптерімен танысу.

1 тапсырма. Вариациялық қатар құрып, оның қисық сызығын өрнектеу
Бақылау сұрактары

1. 
   Вариациялық қатар қалай құралады.
   
2. 
   Вариациялық қатар дегеніміз не.
   
3. 
   Варианта дегеніміз не.
   
4. 
   Кластарға варианттар қалай түсіріледі.
   

Мақсаты: Нақтылық критерийдің үш деңгейімен танысу және оны зоотехнияда пайдалану.

1 тапсырма. Кіші іріктелген жиынтыққа орташа арифметикалық, орташа квадраттық ауытқу, вариациялық коэффициентті және қателіктерді есептеуді үйрену.

2 тапсырма. Үлкен іріктелген жиынтыққа орташа арифметикалық, орташа квадраттық ауытқу, вариациялық коэффициентті және қателіктерді есептеуді үйрену.

Мақсаты: Белгілердің арасындағы корреляция және регрессия коэффициенттерін есептеп шығару әдісімен танысып және осы көрсеткіштерді селекциялық жұмыста қолдануды меңгеру.

Тапсырма. Кіші іріктелген жиынтыққа корреляция коэффициенттің есептеу.
Бақылау сұрактары

1. 
   Корреляция дегеніміз не.
   
2. 
   Пішіні мен бағыты бойынша қандай корреляциялар болады.
   
3. 
   Белгілердің арасындағы оң және теріс корреляция коэффициентінің мәні бойынша олардың айырмашылығы неде.
   

Мақсаты: Хи-квадрат әдісін генетикалық және селекциялық жұмыстарда пайдалану мүмкіндігімен танысу.

Тапсырма. Хи-квадрат есептеу керек.
Бақылау сұрактары

1. 
   Хи-квадрат әдісі қандай селекциялық сұрақтарды шеше алады.
   
2. 
   Нольдік гиптезаның мәне неде.
   
3. 
   Қандай шектеулер Хи-квадрат әдісінің қолданылуына кедергі жасайды.
   

Мақсаты: Тұқым қуу коэффициентің қолданып, популяцияның сандық белгілердің талдауың үйрену.

1 тапсырма. Сандық белгілер бойынша популяцияның генетикалық талдауын жүргізу.

2 тапсырма. Тұқым қуу коэффициентің есептеуің үйрену, есеп шешу.

1. 
   Тұқым қууғыштық дегеңіміз не.
   
2. 
   Тұқым қуу дегеніміз не.
   
3. 
   Тұқым қуу коэффициентің қалай есептейді.
   

Мақсаты: Популяциядағы гендердің жиілігін анықтау тәсілдерімен танысу. Белгілі популяцияның генетикалық құрылымын талдау.

1 тапсырма. Есеп шығару мысалың пайдаланып фенотип жиілігін анықтау.

2 тапсырма. Есеп шығару мысалың пайдаланып генотип жиілігін анықтау.

3 тапсырма. Есеп шығару мысалың пайдаланып жеке аллельдердің жиілігін анықтау.
Бақылау сұрактары

1. 
   Популяциядағы фенотип жиілігі дегеніміз не.
   
2. 
   Популяциядағы генотип жиілігі дегеніміз не.
   
3. 
   Екі және үш аллельді гендердің жиілігін қалай анықтайды.
   
4. 
   Харди-Вайнберг формуласы.
   

Мақсаты: Ауылшаруашылық малдардың селекциясында иммуногенетикалық әдістерің зерттеу.

1 тапсырма. Иммуногенетикалық символиканы және әдістерді зерттеу.

2 тапсырма. Малдардың қан топтарың пайдалана отырып, ұрпақтың шығу тегін анықтау.

3 тапсырма. Малдардың қан белоктарың пайдалана отырып, ұрпақтың шығу тегін анықтау.
Бақылау сұрактары

1. 
   Антиген мен антиденеге анықтама беріңіз.
   
2. 
   Селекция жұмысында иммуногенетикалық әдістер не үшін пайдаланады.
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Тұқым қууғыштылық және оның түрлері.
   
2. 
   Өзгергіштік және оның түрлері.
   
3. 
   Генетикалық зерттеулердің әдістері
   
4. 
   Генетиканың негізгі даму кезеңдері
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Клеткалардың көбею және ұрықтану кезендерінде тұқым қуу мәлеметтерің беру.
   
2. 
   Мейоз
   
3. 
   Гаметогенез
   
4. 
   Ұрықтану
   

1 тапсырма. Тұқым қууда митоздың ролің зерттеу.

2 тапсырма. Тұқым қууда мейоздың ролің зерттеу.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

3 тақырып. Тұқым қуудың Г.Мендель ашқан заңдылықтары.

Семинар сұрақтары

1. 
   Тұқым қуудың гибридологиялық әдісі,
   
2. 
   Доминанттылық түрлері.
   
3. 
   Гендердің летальдық әсері.
   
4. 
   Аллельді емес гендердің әсерлесуі
   

1 тапсырма. Моногибридтік будандастыруда белгілердің тұқым қууың зерттеу.

2 тапсырма. Талдаушы будандастыруда белгілердің тұқым қууың зерттеу.

Тақырып 3. Дигибридтік және полигибридтік будандастыру

1 тапсырма. Дигибридтік будандастыруда белгілердің тұқым қууың зерттеу.

2 тапсырма. Полигибридтік будандастыруда белгілердің тұқым қууың зерттеу.

Тақырып 4. Аллельді емес гендердің әсерлесуі

1 тапсырма. Белгілердің тұқым қууың аллельді емес гендердің әсерлесу кезіңде комплементарлықтың қызметін зерттеу.

2 тапсырма. Белгілердің тұқым қууың аллельді емес гендердің әсерлесу кезіңде эпистатикалық қызметін зерттеу.

Тақырып 5. Аллельді емес гендердің әсерлесуі

1 тапсырма. Белгілердің тұқым қууың аллельді емес гендердің әсерлесу кезіңде ген-модификаторлардың қызметін зерттеу.

2 тапсырма. Белгілердің тұқым қууың аллельді емес гендердің әсерлесу кезіңде полимерлік қызметін зерттеу.

Семинар сұрақтары

1. 
   Гендердің тіркесуі.
   
2. 
   Толық емес тіркесу және кроссинговер.
   
3. 
   Кроссинговердің цитологиялық дәлелдеу.
   

1 тапсырма. Гендер бір хромосомада орналасқанда белгілердің тұқым қууы.

2 тапсырма. Толық және толық емес тіркескен гендерді зерттеу.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

5 тақырып. Жыныс генетикасы.

Семинар сұрақтары

1. 
   Жынысты хромосома арқылы анықтаудың механизмі.
   
2. 
   Ағзалардың бисексеуальдігі.
   
3. 
   Жыныс хромосомалардың патологиясы.
   

1 тапсырма. Жыныс хромосомаларда орналасқан гендердің белгілерінің тұқым қуалауы.

2 тапсырма. Есеп шешу.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

6 тақырып. Тұқым қуудың молекулярлік негіздері.

Семинар сұрақтары

1. 
   Нуклеин қышқылдары.
   
2. 
   ДНК молекуласының құрылысы.
   
3. 
   Биосинтез.
   

1 тапсырма. Ақұыздың синтезінің кезеңдерің зерттеу.

2 тапсырма. РНК түрлерің зерттеу.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

7 тақырып. Жеке дамудың генетикалық негіздері.

Семинар сұрақтары

1. 
   Гендердің пенетрантлығы және эксперссивтігі.
   
2. 
   Малдардың өңдеуінің генетикалық негіздері.
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Адамдарда және жануарларда полиплоидия.
   
2. 
   Индуциялық мутациялар
   
3. 
   Сомалық мутациялар.
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Белгілердің өзгеру дәрежесі.
   
2. 
   Орташа көрсеткіштердің қателіктері.
   
3. 
   Регрессия коэффициенті.
   
4. 
   Дисперсиялық талдау.
   

Тапсырма. Көрсеткіштер бойынша вариациялық қатар құру және сызық сызу.

1 тапсырма. Көрсеткіштер бойынша айырмашылықтың дұрыстығын дәлелдеу.

2 тапсырма. Көрсеткіштер бойынша орташа арифметикалық, орташа квадраттық ауытқу, вариациялық коэффициентті анықтау.

Тақырып 11. Корреляциялық байланысты анықтау

1 тапсырма. Корреляциялық торды пайдаланып корреляция коэффициентің есепnte қажет.

2 тапсырма. Альтернативтік өзгеріштікте корреляция коэффициентің есептеу.

Тақырып 12. Хи-квадрат әдісі

1 тапсырма. Екі тобтағы қояндардың хи-квадрат әдісің қолданып есеп шығару.

2 тапсырма. Нақты көрсеткіштермен теориялық саналғанның арасындағы байланысты анықтау.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

10 тақырып. Саңдық белгілерді тұқым қуалау.

Семинар сұрақтары

1. 
   Саңдық белгілердің өзгергіштік пен тұқым қууғыштықтың әдістерін зерттеу.
   
2. 
   Корреляция және регрессия коэффициентерің пайдаланып тұқым қууғыштық коэффициенттің анықтау.
   

1 тапсырма. Дисперсиялық талдауды пайдаланып қууғыштық коэффициенттің анықтау.

2 тапсырма. Қайталану коэффициенттің анықтау.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

11 тақырып. Популяциялар генетикасы.

Семинар сұрақтары

1. 
   Генетикалық популяциялардың ерекшіліктері.
   
2. 
   Популяцияны зерттеу әдістері.
   
3. 
   Гендік тепе-теңдік және оны анықтау.
   

1 тапсырма. Фенотиптің жиілігің зерттеу.

2 тапсырма. Генотиптің жиілігің зерттеу.

3 тапсырма. Популяцияның генетикалық құрылымының ұқсастығын салыстыру.

Семинар сұрақтары

1. 
   Ч.Дарвиндің заңы.
   
2. 
   Гетерозистың эффектісі.
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Иммунология тарихының дамуы.
   
2. 
   Лимфоциттердің пайдалануында онтогенетикалық кезеңдері.
   
3. 
   Иммунореактивтілік.
   

1 тапсырма. Малдың шығу тегін анықтау үшін есеп шығару.

2 тапсырма. Атасың анықтау үшін есеп шығару.

Семинарлық сабақтың жоспары /1 сағат/

14 тақырып. Тәртіп генетикасы және оның селекциялық маңызы.

Семинар сұрақтары

1. 
   И.П.Павлов – жоғары жүйке қызметі түралы ілімнің негізшісі.
   
2. 
   Ағзаның адаптациясына және тәртібіне ортаның және тәжіребенің факторларының әсері.
   

Семинар сұрақтары

1. 
   Мал шаруашылығында секлекциялық белгілер.
   
2. 
   Аңдар генетикасы.
   

Тақырып 1. Кіріспе. Генетика және биометриянің пәні, міндеті және әдістері.

Тақырып 2. Тұқым қуудың цитологиялық негіздері.

Тақырып 3. Тұқым қуудың Г.Мендель ашқан заңдылықтары.

Тақырып 4. Тұқым қуудың хромосомолық теориясы.

Тақырып 5. Жыныс генетикасы.

Тақырып 6. Тұқым қуудың молекулярлік негіздері.

Тақырып 7. Жеке дамудың генетикалық негіздері.

Тақырып 8. Мутациялық өзгергіштік.

Тақырып 9. Биометрияның негіздері.

Тақырып 10. Саңдық белгілерді тұқым қуалау.

Тақырып 11. Популяциялар генетикасы.

Тақырып 12. Инбридинг, инбредтік депрессия, гетерозис.

Тақырып 13. Иммуногенетика, генетикалық аномалиялары және аурулары.