Пәннің оқу әдістемелік кешені (ПОӘК) 2003ж Алматы қ. Абай атындағы амудің «психология және әлеуметтік психология» кафедрасы дайындаған «Психология» типтік бағдарламасы негізінде құрастырылды

Дәрістің мазмұны :

2. Дарындылық түрлері.

3. Дарынды баланы анықтаудың жүйелеу принциптері.

Дарындылық және дарынды балалар.

Дарындылық бұл жүйелі өмір бойы дамитын басқа адамдармен салыстырғанда бір немесе бірнеше әрекеттің түрлерінде өте жоғары айрықша жетістіктерге жететін адамның мүмкіншілігін анықтайтын психиканың қасиеті.Дарынды бала- сол немесе басқа әрекеттің түрімен айқын, ашық кейде керемет жетістіктермен көрінетін бала.

Дарынды балалардың мінез- құлқындағы дарындылық белгісі 2 аспектіде қарастырылады:

• 
  инстументалды
  
• 
  мотивациялық
  

Мотивациялық- іс- әрекеттің ақиқаттылығының сол және басқа жақтарына қатынасын сипаттайды.

Дарындылық белгісінің инструменталды мінез- құлық аспектісі мына белгілермен сипаттайды:

-әр істі ерекше орындау

-өз ісін өзі басқару алу

-зерттеп отырған объектіні басқара алу және соны басқа заттармен жүйелі түрде байланыстыра алуы.

-Ерекше және жеңіл, тез білімді қабылдай алуы.

Мотивациялық аспект мына белгілермен сипатталады:

• 
  белгілі бір нәрселерге жоғары талап қою, сезімталдықпен қарау.
  
• 
  білімге және белгілі бір іс-әрекеттің түріне анық қызығушылық тудырып отыруы.
  
• 
  білімге деген жоғары таным қажеттіліктері.
  
• 
  әрбір ақпаоатқа қарама- қайшылық көзқараста тез табу.
  

160-180 балл жинағандар жоғары интеллектлі болып саналады. 180-нен жоғары болса, ерекше дарынды деп атайды.АҚШ- тың білім беру орталығы жеке тұлға мынадай дарындылықтарға байланысты ажыратылатынын анықтады:

1. Психомоторлық

2. Интеллектуалдық

3. Шығармашылық

4. Академиялық

5. Әлеуметтік

6. Рухани

Психомоторлық қабілетті зерттеген 30 ж.ж-ғы одақтағы Гуревич болды.

Психомоторлық қабілетті зерттеу үшін Пурдье тесті пайдаланылады.Ол 11 субтесттен тұрады.

• 
  Интеллектуалдық қабілетті зерттеу ерте кезден басталды.Оны алғаш А.Бине зерттеді.
  
• 
  Академиялық қабілет балалардың кішкентай кезінен санау, есептеу, арифметиканы өте жақсы білуін және өте жоғары қабілетін көрсетеді. Тілді жоғары меңгеруде академиялық қабілетке жатады. Психолог А.Анастази академиялық қабілетті анықтау тестілерінің қорытындысын кәдімгі емтихан қорытындыларымен салыстыру керек деген ой айтады.
  

“Үлкен шеңбер” әдісін сұрақтың шешімін тез табу керек болған жағдайда қолдануға болады. Осы форманың көмегімен мысалы, заң жобаларын немесе нұсқауларды, нормативті-құқықтық актілерді жасауға болады.

- Аквариум әдісі: “Аквариум” – балаларға мәселені “қоғам алдында” талқылауға ұсынғандағы диалог формасы. Шағын топ белгілі бір мәселе бойынша диалогты жүргізуге кімге сеніп тапсыруға болатынын таңдайды. Кейде тілек білдірушілер бірнеше болуы мүмкін. Қалған барлық оқушылар көрермен ролін атқарады. Соныдықтан да мұны аквариум деп атайды.

-Мозайка әдісі: "Мозайка" интенсивті қарым-қатынас кезінде мәселенің оптималды шешімін “жоғарыдан-төмен” (педагогтан-оқушыға) емес, тең деңгейде (өзара оқушылар арасында) табуға мүмкіндік береді. Бұл технологияның қиындығы: әсіресе бірінше сабақтарда топтарды қайта құру үрдісінде мұқият зейінділікті талап етеді.

“Мозайка” әдістемесі бойынша сабақты ұйымдастыру кестесі

Кезеңдер	Позициялар	Мазмұны
1 кезең. Жеке жұмыс.	А Б В Г	Педагог тапсырма ұсынады (көлемі бойынша кең): оқулықтың үш-төрт параграфын оқып, конспект құратыру; өзект і тақырып т.б. бойынша пікірталасқа сұрақтар әзірлеу; Дайындалуға және тапсырманы орындауға 15-20 минут уақыт беріледі. Берілген уақыт ішінде топағы әрбір оқушының өзінің орындалған тапсырманың варианты болуы керек.
2 кезең. Жұппен жұмыс	А <-> Б В <-> Г	Әрбір қатысушы өзіне партнер таңдайды: мысалы, А Б-мен жұмыс жасайды, Г В-мен жұмыс жасайды (немесе басқаша). Тапсырма бұрынғыша қалады. Бұл кезеңнің мақсаты топтық жұп арасында ортақ шешім қабылдау. Табылған шешім екі қатысушының да ортақ пікірін білдіруі керек. Талқылау уақыты – 10 минут.
3 кезең. Жұппен жұмыс (жалғасы)	А Б | | В Г	Жұп ауысады. Жұмыс мазмұны бұрынғыша қалады. Жаңа жұптар өз шешімдерімен алмасады және мәселені жаңартудың мүмкіндіктері іздестіріледі. Талқылау уақыты – 10 минут. Осылайша, топтағы әрбір қатысушы басқаның пікірін тыңдауға мүмкіндік алады, мәселені өзіндік түсінуін ұсынады, табылған шешімді қорғауға үйренеді.
4 кезең. Топтық шешім қабылдау	А Б \ / / \ В Г	Топ мүшелері бір жерге жиналады. Барлығы шешімдермен таныс болғандықтан бұл кезеңнің мақсаты ортақ шешім қабылдайды. Мұнда зейін тек мазмұндық бөлігіне ғана емес, сонымен бірге оның орындалу формасына да бөлінеді (шешім конспект, сурет, кесте, тақпақ т.б. түрінде болуы мүмкін). Уақыт – 10 минут.

Сабақ соңында әрбір топ мәселені шешу жолдарын ұсынады. Таңдалған эксперттік комиссия ұсынылған жобалардың мазмұны мен безендірілуін бағалайды. Жұмыстың мұндай интерактивті формасы өзара біріккен әрекет іскерліктерін қалыптастыруға көмектеседі. Әсіресе бұл халық көп жерде үндемей, тасада қалуға тырысатын ұялшақ оқушылар үшін өте пайдалы. Микротоптар-микроәлемдер, әдетте бұл осындай балалардың және жеткіншектердің өзін-өзі бағалауына жағымды әсерін тигізеді.

- Психологиялық консилиум: Психологиялық мәселе бойынша әдістерді қолдануды талқылау. Топ рольдерге бөлінеді: психологтар, сарапшылар, түрлі мекеме өкілдері.

Р - Роль

Ф - Форма

Т - Тақырып

- ББҮ стратегиясы: «ББҮ» - білемін, білгім келеді, үйрендім сөздерінен қысқартылып алынған. Студент бұл стратегияны да көптеген жағдайларда еркін қолдана алады. Мысалы, сабақ басталған кезде студент сол ұғым немесе тақырып бойынша не білетіндігін, білгісі және үйренгісі келетіндігін өз кестесіне түсіреді. Бұл кестені тақтаға сызып, оған топтың ойларын да жазып қоюға болады. Сабақа соңында сол материалды игере отырып, кестені толтыруға тырысады. Немесе студент оқу жылының басында белгілі пән бойынша осы кестені толтыра отырып, өз білімінің толығуын бақылап отыра алады. Оқытушы да бұл кестені жағдайға қарай өзгертіп қолдануына болады.

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

- Презентация стратегиясы: «Презентация» стратегиясында студенттер топтарға бөліне отырып, өздеріне бөлінген, не берілген сұрақтарға байланысты тақтаға немесе плакатқа сурет, кесте т.б. құрастырып, оны қорғайды. Бұл жұмысты орындауға және әрбір топтың қорғауына белгілі уақыт беріледі. Студенттер өз жұмыстарын орындау кезінде оқытушы әрбір топтың жұмыстарын қадағалап, кеңес беруі тиіс. Әрбір топ өз жұмыстарын қорғаған соң басқа студенттердің сұрақ қоюларына құқығы бар. Бұл әдіс студенттердің ойлау, қиялының дамуына, материалдың есте берік сақталуына ерекше ықпалын тигізеді.

-Еркін жазу: Бұл әдісті сын тұрғысынан ойлау жобасындағы сабақтың үшінші ой толғаныс кезеңінде пайдалану тиімді. Мұғалім сабақ бойына жаңа ақпарат жайлы, одан алған әсерін, не үйренгенін, нені әлі де біле түсу керек екенін т.б. жайлы өз пікірін қағаз бетіне түсіруді тапсырады. Жазуға уақыт береді. Уақыт аяқталған кезде студенттер (оқушылар) өз жазғандарымен топ мүшелерін таныстырады. Ең жақсы деп танылған жұмысты ұжымда оқуға болады.

Бұл әдісті жаңа тақырыпты өтерде немесе өткен тақырыпты қайталау кезінде қолдануға болады. Студенттер бұл жұмысты топ болып орындайды. Жаңа материалды өткен кезде қолданған жағдайда сабақ соңына қарай бұл жұмыс толықтырылады.

1. Әдісті топта қолданып зерттеу жүргізу, зерттелініп отырған құбылыс жөнінде психологиялық ақпарат алу.

2. Әдісті интерпретациялау. Алынған ақпарат сандақ және сапалық өңделеді. Ақпараттың өңделуі әр әдістің ерекшелігіне қарай жүргізіледі.

3. Псиологиялық диагноз жасалады, яғни алынған мәліміт жазбаша түрбе беріледі.

№2 практикалық сабақ

Тақырып: Психология ғылым ретінде