Пәннің оқу әдістемелік кешені (ПОӘК) 2003ж Алматы қ. Абай атындағы амудің «психология және әлеуметтік психология» кафедрасы дайындаған «Психология» типтік бағдарламасы негізінде құрастырылды

Дәрістің мазмұны :

2. Мінез акцентуациялары.

3. Әлеуметтік мінез-құлық.

Мінез туралы түсінік. Мінез - әрбір адамның жеке басына тән өзіндік психологиялық қасиеттер мен ерекшеліктер жиынтығы. Мінез ерекшеліктері адамның даралық өзіндік психологиялық қасиеттері.

Адамның ісі мен қылығынан көрінетін, айналасындағыларға қатынасын бейнелейтін тұрақты жеке қасиеті мінез деп аталады.

Мінез бітістері адамның дүниеге көзқарасына сенімі мен мұратына, әлеуметтік жағдайына, сыртқы орталық әсері мен адамның өзін-өзі тәрбиелеуінен көрінеді. Мінез бітімі қалыптасуында қоғамдық – тарихи тәрбиелену бағыттары әсерінің де маңызы зор.

Адам мінезінің даралық ерекшелік екендігін ғылым тарихында алғаш сипаттаған – ертедегі грек философы Теофраст (б.з.д. IV- III ғ.ғ.).

Адам мінезінің құрылымы әртүрлі қасиеттер жиынтығынан тұрады. Кейбір мінез ерекшеліктері бір-біріне тәуелді, өзара байланысты болып келеді. Мінездегі осындай әр түрлі қасиеттерден құрылған біртұтас бірлікті мінез құрылым дейді. Мінездегі өзара байланысты психикалық қасиеттердің жүйесі факторлар деп аталады. Психикалық ғылымда мінез қасиеттерін 4 топқа бөліп қарастыруға болады:

1. 
   Мінездің еңбекке байланысты қасиеттері: еңбексүйгіштік, адалдық, еңбекке жауапкершілікпен қарау, жалқаулық, немқұрайлылық;
   
2. 
   Ұжымға, адамдарға қатысты қасиеттер: қайрымдылық, сергектік, талап қоюшылық, асқақтық, менсінбеушілік;
   
3. 
   Өзіне-өзінің қатынасы: өркөкіректік, даңғойлық, тәкаппарлық, мақтаншақтық, өзімшілдік, қарапайымдылық, кішіпейілділік т.б;
   
4. 
   Заттарға қатысты: ұқыптылық, ұқыпсыздық, салдыр – салақтық.
   

1. 
   Мінездің тереңдігі. Бұл қасиет адамның қоғам таланттарына орай көпшілікке, ұжымға, еңбекке деген қатынасын білдіреді;
   
2. 
   Адамның жеке басының ерекшелігі, белсенділігі. Бұл қасиет – мінездің күші. Осыған байланысты адам жақсы, мықты тұрақты және нашар мінезді деп аталады;
   
3. 
   Мінездің тұрақтылығы (ауытқушылығы) ауытқымалығы мен бейімделгіштігінің ерекшелігі олар табандылық, тәуелділік, бейімделгіштік.
   

2.психосоциотиптердің сипаттамасы.

3.Психосоциотиптердің өзара қатынасы.

Ең күрделі мәселелердің бірі – жасөспірімдердің мінез-құлық акцентуациясы. Соңғы зертеулер көрсеткендей, мінез-құлық акцентуациясы айқын көрінген кезеңде жасөспрімдер наркотикалық заттарды пайдалануға бейім болады. Мінез-құлық акцентуациясы – белгілі бір қасиеттер өте айқын және басым көрінетін мінез-құлықтың қалыпты түрі. Мінез-құлық акцентуациясы адамның қоршаған ортаға бейімделуін қамтамасыз етеді, жасөспірімдердің тең жартысынан астамына тән.

Мінез-құлық акцентуациясы тән адамдар – психикалық сау тұлғалар. Жағымсыз әсер еткенде мінез-құлық акцентуациясы мінез-құлықтың тепе-теңдігін бұзады, бейімделмеушілікке әкеледі, тұлғааралық және тұлғаішілік келіспеушіліктердің пайда болуын қамтамасыз етеді. Мінез-құлық акцентуациясы өмір бойына немесе белгілі бір мерзімге тән. Жасөспірімдік шақтағы тұлғаның даму барысындағы дағдарыстық кезеңде мінез-құлық акцентуациясы өте айқын байқалады.

Гипертимді тип.

Мұндай жасөспірімдерге қуанышты және көтеріңкі көңіл – күй тән. Өмірде кездескен қиындықтар, қайғы, ренішті оңай жеңеді. Гипертимдер – күмәнсіз оптимисттер. Қарым-қатынаста көңілді, пысық және ақылды. Олармен әңгімелескен өте қызық. Олардың әрқашан қуанышты эмоциональды күйі қоршаған адамдарды ашуландыруы да мүмкін. Мұндай жасөспірімдердің өте жақсы көңіл-күйі іс-әрекетке деген жоғары қажеттілігінен туындайды. Олар өте әңгімешіл, әңгіме барысында бір тақырыптан екіншісіне ауытқып отырады. Мұндай адамдар қоршаған орта адамдарының талаптарына шапшаң бейімделеді. Қозғалыстары тез, табысқа тез жетеді, бірақ істі соңына дейін жасамайды. Сәтсіздіктер күшті аффективті реакциялар тудырады. Олардың қуанышты күйі жеңілтекті, ал іс-әрекетті атқаруға деген жоғары ұмтылысы аяқсыз қалдырылған істерді тудырмауы керек.

Гипертимді жасөспірімдер оқытушылармен келіспеушілік жағдайларға көп түседі. Олар талапшыл мұғалімдердің іс-әрекетімен келіспейді. Келіспеушілікті шешу үшін оның себебін анықтап және оқушыны қызықты іске араластыру керек

Қозғыш тип.

Оларға тән сипат - өзінің іс-әрекеттері мен мінез-құлқын ақылмен, саналы басқарудың әлсіздігі. Керісінше, санасыз ұмтылыстар мінез-құлықтан басым түседі. Қиын жағдайда олар жағымсыз көңіл-күй мен эмоциональды күйзеліске ұшырайды. Мұндай жасөспірімдер өздерінің қанбайтын ұмтылыстары мен инстиктерінің әсерінде болады да, еріксіз, импульсивті көрініс тауып отырады. Жасөспірімдік және жастық шақта оларда шамадан тыс және талғамай тамақ ішу байқалады. Мұндай адамдар басқаларға қарағанда алкогольдың зиянды әсеріне көп ұшырайды.

Мінез акцентуациясы

Жоғары жүйке қызметі типтерінің классикалық түсінігіне қарағанда, қазіргі кезде психологияда адам мінезінің жан-жақты классификациясы қолданылады. Өзінің байқалу дәрежесіне байланысты кейбір қасиеттерінің, қылығының басым болуы ол мінез акцентуациясы деп аталады. Зерттеуші өкілдері К.Юнга, Э. Кречмер, П.Б. Ганнушкин, К. Леонгард, Е.А. Личко, т.б.

Мінез акцентуациясы түрлері:

Гипертимді, циклоидты, психоастениялылық, гизоидты, эпилептоидты, истероидты, тұрақсыз, лобильді, комформды, секситивті, параноидты, дистимді типтер.

№ 24 дәріс

Тақырып: Мінез түрлері

Дәрістің мазмұны :

1.Мінездің әлеуметтік типологиясы Б.С Братусь бойынша.

2. Мінездің манипулятивті түрлерінің типологиясы.

3. Мінездің психоаналитикалық типологиясы.

Әлеуметтік мінездің типологиялық моделін Б.С Братусь ұсынды. Басымдылық танытатын өзіне және өзге адамдарға қатынасынан шыға тұра тұлға құрылымының бірнеше принципаьлды деңгейлері көрсетіледі:

1. 
   Эгоцентрлік деңгей- тек өзінің икемділігі есепке алынуымен анықталды.
   
2. 
   топцентрлік деңгейі- адм өзінің қандай болмасын топқа ұқсатып , оның қатынасы осымен анықталады.
   
3. 
   гуманисттік деңгейі- өзінің және басқа адамдардың барлығын тең құқықты деп есептейді.
   
4. 
   Рухани деңгей-адамға затқа сияқты көзқарастың болуын білдіреді, адамның өмір сүруі оның рухани байлығымен байланысты, яғни бұл деңгейде адамның құдаймен қарым-қатынасыанықталып отырады.
   

Мінездің манипулятипті түрлерінің типологиясы. Э.Шостром.

Э.Шосторм «Анти Карнеги немесе манипулятор адам» еңбегінде әлеуметтік мінездің типі нені білдіретінін «манипуляторды» суреттеді.Қазіргі кездегі манипулятор Шостормның айиуынша нарыққа байланысты дамыды-мұнда адам туралы көп біліп,ьоны басқара білетін зат қана.Өзінің шын эмоциясын көрсеттпеу- манипуляторға керек қасиет болып табылады. Манипулятордың негізгі міндетті-қажетті әсер қалдыру.Манипулятор-бұл өзін-өзі құрту жолындағы тұлға.

Манипуляциялық жүйенің 4 негізгі түрін көрсетуге болады.

1. 
   Белсенді манипулятор-белсенді әдістер көмегімен адамдарды басқару. Ол өзінің әлсіздігін көрсетуден қашады.
   
2. 
   Пассивті манипулятор –белсендіге қарама-қарсы.
   
3. 
   Жарасушы манипулятор-өмірді әрдайымғы жарыс ретінде қарастырады.
   

№ 25 дәріс

Тақырып: Тұлға

жүктеу/скачать 0,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: