ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік материалдары

Ерітіндінің депрессия шамасын 1% (t) және қан сарысуының депрессиясы 0,52 С⁰ тең болатынын біліп, заттың пайыздық концентрациясын анықтауға болады, қан сарысуының изотоникалығы:

0,52° – C, осыдан С = 0,52*1/t (%)

Изотоникалық ерітіндіні алу үшін қажетті заттың мөлшерін анықтауда, келесі формуланы қолданады :

m = 0,52*V/100*t мұндағы,

m– граммда изотонирлеу үшін қажетті заттың мөлшері; V– ерітінді көлемі, мл; t – дәрілік зат ерітіндісінің депрессиясы 1%.

Изогидрлігі – қан плазмасына инфузиялық ерітінділердің сутекті иондарының концентрациясына сейкестігі. Изоиондығы – қан плазмасына инфузиялық ерітінділердің иондық құрамы бойынша сәйкестігі. Изотұтқырлығы. Адамның қан плазмасы, ондағы ерітілген ақуыздардың болуы әсерінен қажетті тұтқырлыққа ие болады.

Плазмоалмастырғыш ерітінділердің классификациясы

1. 
   Су – тұздық балансының және қышқыл – негіздік тепе – теңдігінің реттеуіші.
   
2. 
   Генодинамикалық (ескендіруге қарсы) ерітінділер.
   
3. 
   Дезинтоксикациялық ерітінділер.
   
4. 
   Парентеральді қоректену үшін арналған препараттар.
   
5. 
   Оттекті тасымалдағыш – ерітінділер.
   
6. 
   Комплекстік (полифункционалдық) ерітінділер.
   

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Инфузиялық ерітінділер дегеніміз не?
   
2. 
   Менделеев Клайперон теңдеуі қандай жағдайда қолданылады?
   
3. 
   Плазмоалмастырғыш ерітінділердің классификациясын келтірініз
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология. Технология лекарственных форм: учеб. /И.И. Краснюк, С.А. Валевко, Г.В. Михайлова. – М.: Академия, 2006. С. 188-226
   
2. 
   Справочник фармацевта / Под ред. А.И. Тенцовой.- 1981.-С.97-140,223.
   
3. 
   Машковский М.Д. Лекарственные средства.- Ч.2.-С.99-111.
   

Дәріс жоспары:

1. 
   Анықтама, сипаттама, дәрілік формаға қойылатын талаптар.
   
2. 
   Суспензияларды алудың технологиялық схемасы.
   

Дисперсиологиялық сипаттама бойынша: суспензиялар – еркін, дисперстік фазасы-қатты және дисперстік ортасы-сұйық болатын көп жақты дисперстік жүйелер. Дисперстік орта ретінде су, этил спирті, майлы майлар, синтетикалық органикалық еріткіштер: пропиленгликоль, полиэтиленгликоль және т.б. болуы мүмкін.

1. 
   Қолдану әдісі бойынша (МФ): ішке; сыртқа; парентеральды;
   
2. 
   Дайындау дәрежесі бойынша(МФ): қолдануға дайын болғандар; қажетті су немесе басқа сұйықтықтың мөлшері көрсетілетін нұсқауы бар ұнтақтар немесе гранулалар түрінде;
   
3. 
   Дисперстік ортаның түрі бойынша: сулы; сулы емес;
   
4. 
   Дисперстік фазаның түрі бойынша: гидрофильді заттардан; гидрофобты заттардан;
   
5. 
   Алу әдісі бойынша: диспергирлеу; конденсация.
   

1. 
   Құрамында улы және қатты әсер ететін заттары бар суспензияларды дайындауға тыйым салады.
   
2. 
   Біртектілік.
   
3. 
   Ресуспендируемость.
   
4. 
   Седиментациялық тұрақтылық.
   
5. 
   Дисперстілігі
   
6. 
   Орама үшін талаптар: сәйкес келетін дозалайтын құрылғының мүмкіндігі бойынша
   
7. 
   “Қолданар алдында шайқау” и “Салқын жерде сақтау” маркировкалары.
   
8. 
   Жартылай дайын өнімнің суспензиясы үшін дисперстік ортаның мөлшері, сонымен қатар суспензияны дайындағаннан кейін оны сақтау жағдайы және уақыты көрсетілуі тиіс.
   
9. 
   Парентеральды енгізу суспензиялары, егер жеке басылымдарда нұсқаулар болмаса, онда “Инъекционды ДФ” басылымына сәйкес болуы керек.
   
10. 
    Микробиологиялық тазалығы немесе залалсыздығы.
    

1. 
   заттардың нақты қасиеттеріне негізделген суспензиялардың бар болу фактын орнатады;
   
2. 
   қатты суспензияланатын фазаның концентрациясын анықтайды;
   
3. 
   суспензияланатын зат қандай топқа жататынын анықтайды:
   

• 
  егер гидрофильды – тұрақтандырғыш қажет емес.
  
• 
  егер гидрофобты – тұрақтандырғыш есебін жүргізеді.
  

4. 
   ДФ жалпы көлемін анықтайды.
   

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: суспензиялардың анықтамасы, сипаттамасы, дәрілік формаға қойылатын талаптар, суспензияларды алудың технологиялық схемасы.

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Суспензиялар дегеніміз не?
   
2. 
   Суспензияның тұрақтылығына қандай факторлар әсер етеді?
   
3. 
   Күкірт суспензияларына қандай талаптар қойылады?
   

1. 
   Технология лекарственных форм под ред. Кондратьевой Т.С.,1991, Т.1, С.77-92, С.232-238, 240-244, 249-250.
   
2. 
   Технология лекарственных форм. И.А. Муравьев, 1980, Т.2. С.114-125, С.448-456.
   
3. 
   Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм / Под ред. Т.С. Кондратьевой, 1986, С.114-125.
   

Дәріс жоспары:

1. 
   Эмульсиялардың дәрілік форма ретінде сипаттамасы, талаптар, артықшылықтары, кемшіліктері, классификация
   
2. 
   Дәріхана жағдайларында эмульсиялар технологиясы. сапасын сынау.
   
3. 
   Дәрілік форма форма ретінде эмульсиялардың даму перспективалары
   

• 
  Біртектілік
  
• 
  Механикалық қоспалар жоқ болуы
  
• 
  «қолданар алдында шайқау», «суық жерде сақтау» рәсімі болуы тиіс
  
• 
  Сақтау жағдайларына талаптар
  
• 
  Параетеральды жолмен қолданылатын эмульсиялар «Инъекциялық ДФ» сәйкес болуы қажет, яғни стерильды, апирогенді, уытты емес
  
• 
  Термотұрақтылық
  
• 
  Тұтқырлық
  

• 
  Қолдану тәсілі бойынша: ішкі, сыртқы, парентеральды
  
• 
  Эмульсиялар дайындалатын бастапқы материалдардың түріне байланысты: майлы және семенные
  
• 
  Дисперсті фаза және дисперсионды ортаның сипаттамасы бойынша: І текті немесе тура эмульсиялар және ІІ текті немесе кері эмульсиялар
  

1. 
   Дайындау
   
2. 
   Тура эмульгирлеу
   
3. 
   Эмульсияны қажетті массаға дейін сұйылту
   
4. 
   Буып тиеу, маркировка
   
5. 
   Эмульсия сапасын бағалау
   

• 
  Дайындалған эмульсияға документацияны тексеру
  
• 
  Органолептикалық бағалау
  
• 
  Механикалық бөлшектерді болдырмау
  
• 
  Екі көрсеткіш бойынша – центрифугирлеу және термотұрақтылық бойынша біртектілік
  
• 
  Тұтқырлық
  

• 
  Кіші механизация қондырғыларын қолдану
  
• 
  Эмульгаторлар ассортиментін көбейуі
  
• 
  Сапаны бағалаудың инструментальды әдістері
  

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Суспензиялар дегеніміз не?
   
2. 
   Суспензияның тұрақтылығына қандай факторлар әсер етеді?
   
3. 
   Күкірт суспензияларына қандай талаптар қойылады?
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология. Технология лекарственных форм: учеб. /И.И. Краснюк, С.А. Валевко, Г.В. Михайлова. – М.: Академия, 2006. С. 255-268.
   
2. 
   Технология лекарственных форм под ред. Кондратьевой Т.С.,1991, Т.1, С.491-503.
   

Дәріс жоспары:

1. 
   Жақпамайлардың классификациясы.
   
2. 
   Жақпамайлардың негіздері. Талаптар. Жақпа майлар негіздерінің классификациясы.
   
3. 
   Жақпамайларды дисперстік жүйе ретінде сипаттау.
   
4. 
   Жақпамайлардың технологиясы
   
   1. 
      Дәріханаларда жақпа майларды дайындау.
      
   2. 
      Фармацевтикалық кәсіпорындарда жақпа майларды өндіру.
      
5. 
   Жақпамайлардың сапасын және стандарттауын сынау. Бөлшектеп өлшеу және орама.
   
6. 
   Жақпамайлардың тұрақтылығы және оларды сақтау.
   
7. 
   Жақпамайлардың дәрілік заттарды босату. Жақпамайлардың жетілдіру жолдары.
   

Қолдану мақсатына және орны бойынша жақпа майларды келесі түрлерге бөледі:

1. 
   дерматологиялық жақпа майлар
   
2. 
   шырышты қабықшаға жағылатын жақпа майлар
   
3. 
   хирургиялық жараларды және күйіктерді емдеуге арналған жақпа майлар
   

• 
  резорбтивті
  
• 
  орынды әсер ететін
  

• 
  гомогенді
  
• 
  гетерогенді
  

• 
  Пасталар
  
• 
  Жақпа майлар
  
• 
  Крем
  
• 
  Гельдер
  
• 
  Линименттер
  

Жақпа майдын негіздеріне талаптар:

• 
  терінің рН-ын өзгертпеуі (тері рН=3-4)
  
• 
  терілік демге кедергі келтірмеуі
  
• 
  әр түрлі агрегатты күйдегі дәрілік заттарды жақсы қабылдауы
  
• 
  химиялық индифференттілік
  
• 
  сақтау кезде тұрақтылық
  
• 
  микроорганизмдердің әрекетіне тұрақтылық
  
• 
  сәйкес консистенциялы болуы керек
  
• 
  теріден және киімнен оңай жойылуы
  

Жалпы қабылданған классификация бойынша, яғни негіздің сумен әрекеттесу қабілеттілігі бойынша:

1) гидрофобты / липофильді

2) гидрофильді

3) гидрофильді – липофильді /дифильді/ .

Липофильді (гидрофобты негіздер). Оларға майлар, май тәріздес заттар, балауыздар, көмірсутекті және силиконды негіздер жатады.

Гомогенді жақпа майлар өзара еритін және араласатын ингредиенттерден тұрады және олар:

• 
  Жақпа майлар-ерітінділер
  
• 
  Жақпа майлар-балқымалар
  
• 
  экстракциялық жақпа майларға бөлінеді.
  

Дәріханаларда жақпа майларды магистральді жазбалар - ex tempore бойынша дайындайды. Дайындау келесі сатылардан тұрады:

• 
  дайындық жұмыстары;
  
• 
  негізге дәрілік заттарды енгізу (балқыту, еріту, ұсақтау, араластыру, эмульгирлеу);
  
• 
  мазьдар сапасын сынау;
  
• 
  орама және рәсімдеу.
  

• 
  дәрілік заттарды және негізді дайындау (ВР. 1 – қосалқы жұмыстар);
  
• 
  негізге дәрілік заттарды енгізу (ТП. 2 – өндірістің технологиялық процесі);
  
• 
  мазьдің гомогенизациясы (ТП. 2.1);
  
• 
  бөлшектеп өлшеу, орама, маркировка (УМО.3).
  

Химиялық тұрақтылығы деп дәрілік заттардың негізбен әрекеттесудің жоқтығы, қоршаған орта факторларына, негізінен, тотығу процесіне тұрақтылығы.

Жақпа майларды суық, жарық түспейтін жерде сақтайды.

Жақпа майлардан дәрілік заттарды босату жылдамдығына және толықтығына келесі факторлар әсер етеді: дәрілік заттардың физико-химиялық күйі, олардың концентрациясы, негіздің табиғаты, жақпа май дайындаудың технологиялық процесі.

Жақпа майлардан дәрілік заттарды босату жылдамдығы “in vitro” және “in vivo” әдістерімен зерттеледі.

Жақпа майларды жетілдіру облысында келесі бағыттарды ажыратады:

• 
  жаңа дәрілік препараттардың жақпа майларын жасау;
  
• 
  белгілі жақпа майлардың сапасын аса тиімді негізді таңдау арқылы жетілдіру;
  
• 
  жақпа майлардың негіздер сұрыптамасын кеңейту (берілген қасиеттері бар жаңа қосалқы заттарды іздеу);
  
• 
  жақпа майларды дайындаудың жаңа әдістерін жетілдіру;
  
• 
  жақпа майлардың сапасын сынау әдістерін жетілдіру;
  
• 
  жақпа майларға арналған орама заттарын жетілдіру;
  
• 
  жақпа майлардың тұрақтылығын жоғарлату.
  

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Гомогенді жақпа майлар дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай жақпа майлар суспензионды деп аталады?
   
3. 
   Жақпа майлар негіздеріне қандай талаптар қойылады?
   

1. 
   Технология лекарственных форм. М. Медицина, 1991 / Под ред. Кондратьевой Т.С., Т.1, С. 277-312 / Под ред. Ивановой Л. А., Т.2, С. 503.
   
2. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология. Технология лекарственных форм: учеб. /И.И. Краснюк, С.А. Валевко, Г.В. Михайлова. – М.: Академия, 2006. С. 304-350.
   

Дәріс жоспары:

1. Дәрілік заттарды ректальды әдіспен енгізу сипаттамасы. Ректальды дәрілік формалардың қысқаша сиаптамасы және классификациясы.

2. Суппозиториялар: сипатамасы, талаптар.

3. Суппозиторларды алу әдістері. Дәрілік затттарды негізге енгізудің ережелері;

4. Технологиялық сызба және суппозиториялардің дәріханалық жағдайларды өндірудің ерекшеліктері және технологиялық схемасы:

5. Суппозиторияларді өндірістік дағдайларда өндірудің технологиялық процесі;

6. Суппозиторияларді бағалау сапасы. Суппозиторларды өндірістік өндірудің номенклатурасы.

7. Ректальды дәрілік формалардың жетілдіру перспективалары.

Ректальды дәрілік формалар жалпы белгісі бар - организмге тік ішек арқылы енгізіледі (per rectum).

Ректальды әдіспен енгіздуің артықшылығы:

1. Дәрілік заттар асқазан-ішек жолында рН ортасында және энзимдер әсерінен бұзылмайды.

2. ДЗ-ды сіңіру жылдамдығы жоғары, ішкі-бұлшық ет жолымен енгізумен сәйкес келеді.

3. Дәрілік заттардың асқазан-ішек жолында шырышты қабыққа тіттіркендіргіштік әсердің болмауы.

4. Дәрілік заттардың жергілікті және резорбтивті әсер ету сипаттамасы.

5. Аллергиялық әсердің деңгейін төмендету.

6. Психиаторлық практикада, науқас ес түссіз жағдайда, педиатрия мен гериатрияда қолдану ыңғайлы.

7. Дәрілік заттардың асқазан-ішек жолын толтырудың сіңіру эффектісінің тәуелсіздігі.

Дәрілік заттарды ректальдә әдіспен енгізудің кемшіліктері:

1. Тік ішек шырышты қабығының тітіркендіру мүмкіндігі.

2. Дәрілік препарттарды енгізудің кейбір эстетиканың болмауы.

3. Тік ішектен дәрілік заттарды сіңіру механизмі жайында түсініктің аз болуы.

1. Суппозиторилар

2. Ректальды капсулалар

3. Ректальды мазьдар

4. Клизмалар

5. Микроклизмалар

6. Ректальды тампондар

7. Ректальды аэрозольдар

Суппозиторлар (suppositoria) ГФ XI анықтамасы бойынша −бөлме температурасында қатты және дене температурасында балқитын немесе еритін мөлшерленген дәрілік формалар.

Суппозиторияларға келесi талаптар қойылады:

1. Суппозитордың белгілі формасы, массаны, өлшемі ГФ XI ойынша регламенттелінген болуы керек.

2. Суппозиторлар массасы біркелкі болуыкерек.

3. Суппозиторлар кездемелер және сфинктердің кедергiсi жеңуге мүмкiндiк беретiн жеткiлiктi қаттылық болуы керек.

4. Липофильді негізде дайындалған суппозиторлар балқуы қажет, ал гидрофильді - адамдның дене температурасында еруі қажет, онда терапевтиялық әсер болмайды.

5. Суппозитордың балқу немесе ерудi нәтижесінде алынған сұйықтық өз еркімен шырыштыда балқуы керек.

6. Егер олардан созылған әрекеттi күтпесе суппозиторлар дәрiлік заттарды оңай беруi керек.

7. Суппозиторлар контактының орынында тітіркендіргіш әрекеті болмауы керек.

8. Суппозитория жарық, ауа, ылғал, микрофлораға және басқалар тұрақты болуы керек, жақсы сақталуы қажет.

Суппозиторияларды алу әдістері:

• 
  Домалату әдісі
  
• 
  Төгу әдісі.
  
• 
  Пресстеу әдісі.
  

Суппозиторларды өндірістік жағдайларда екі әдіспен алады:

1. Пресстеу (таблетілеу).

2. Төгу

ГФ Х1 бойынша суппозиторлардың сапасын бағалау:

1. Біртектілігін визуальды бойлық кескініндеболмауы.

2. Ортақ масса 20 суппозиторларды дәлдігі 0,01 г дейін өлшумен анықталады.

3. Липофильді негізде дайындалған суппозиторлардың балқу температурасы 37⁰ С және толық деформация уақыты 15 мин аспауы керек, егер жеке мақалаларда басқа ұсыныстар болмаған жағдайында орындалады.

4. Гидрофильді негізде дайындалған суппозиторлардыі еру уақыты 1 сағ аралығында болуы керек.

5. Құрамындағы мөлшері мен әрекет ететін заттардың мөлшерлеу біртектілігі жеке мақаларда көрсетілген ұсыныстар бойынша анықталады.

6. Микробиологиялық тазалығын ГФ ХI, 2 шығ, 193 бет бойынша анықталады.

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: ректальды дәрілік формалардың қысқаша сиаптамасы және классификациясы, суппозиториялар сипатамасы, талаптар, алу әдістері.

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Ректальды дәрілік формаларға қандай талаптар қойылады?
   
2. 
   Суппозиториялар дегеніміз не?
   
3. 
   Суппозиторияларға қандай талаптар қойылады?
   

1. 
   Технология лекарственных форм: Учебник в 2-х томах. Том 1 / Под ред. Т.С. Кондратьевой. – М.: Медицина, 1991. С.312-325.
   
2. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология. Технология лекарственных форм: учеб. /И.И. Краснюк, С.А. Валевко, Г.В. Михайлова. – М.: Академия, 2006. С. 350-374.
   

Дәрілік формалар классификациясы тақырыбына реферат

Құрғақ дәрілік формалар тақырыбына бақылау жұмысы

№2 СӨЖ-ді өткізу мерзімі – 6-апта



№3 СӨЖ тақырыптары

Сұйық дәрілік формалар тақырыбына бақылау жұмысы

Ректальды дәрілік формалар тақырыбына бақылау жұмысы