Пікіржазған химия ғылымдарының докторы, профессор С. М. Тәжібаева
жүктеу/скачать 3,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.6.БАЗ-дардыңэмульсиялағыш
жәнекөбіктүзгішқабілеті Лас тар дың құ ра мын да көп те ген май лар мен ми не рал ды зат тар бо ла ды. Мұн дай лас тар ды ма та дан ке ті ру дің бір жо лы – олар ды жу ғыш құ рал дар мен эмуль сия лан ды ру. Эмуль сия лар тү зі луінің ар қа сын да лас бөл шек те рі ері тін ді де қа лып, ма та ға қайта ад со рб - ция лан байды. Эмуль сия де ге ні міз – бір сұй ық тық тың там шы- ла ры (дис перс тік фа за) екін ші сұй ық тық та (дис пе риялық ор та) та рал ған дис перс ті жүйе. БАЗ-дар лас пен су ара сын да ғы фа за- ара лық ке рі лу ді азайт ып, эмуль сия лар дың тұ рақ ты лы ғын қам та- ма сыз ете ді. БАЗ ері тін ді сі мен газ кө пір шік те рі ара лас қан жағ дайда кө бік тү зі ле ді. Кө бік де ге ні міз – газ кө пір шік те рі бір-бі рі нен жұ қа сұйық қа быр шық тар (үл дір лер) ар қы лы бө лін ген ге те ро ген ді жүйе. Кө- бік тің тү зі луі бет тік ау дан ның ұл ғаюына, яғ ни ері тін ді лер дің бет тік ке рі луінің азаюына бай ла ныс ты. Лас бөл шек те рі ауа кө- пір шік те рі нің ара сы на ор на ла сып, ері тін ді нің бе ті не қал қып шы- ға ды. БАЗ-дың кө бік түз гіш қа бі ле ті оның бет тік ак тив ті лі гі мен қа тар тү зіл ген қа быр шық тар дың тұт қыр лы ғы жә не бе рік ті гі мен си пат та ла ды. Кө бік тің тү зі луі мен тұ рақ ты лы ғы бір қа тар фак тор- лар ға – БАЗ мо ле ку ла сы ның құ ры лы мы мен мо ле ку ла лық мас са- сы на, БАЗ кон цент ра циясы на, ері тін ді нің тем пе ра ту ра сы, рН-ы, кер мек ті лі гі не тәуел ді. Ал кил бен зол сульфо нат тар дың суль фо то бы па ра күй ге қа ра- ған да ор то күй де тұр са, кө бік түз гіш қа бі лет ті лі гі жақ сы бо ла ды. Сы зық ты ал кил бен зол сульфо нат тар дың кө бік түз гіш ті гі ал кил- ді тіз бек тің ұзын ды ғы на тәуел ді бо лып, кө мір тек атом да ры са- ны ның 4-14 ара лы ғын да өсуіне қа рай ар тып, 16-18 ара лы ғын да азаяды. Мак си мал ды кө бік түз гіш тік ке до де цил бен зол сульфо нат 1.Жуғышбеттік-активтізаттардыңфизикалық-химиялыққасиеттері 22 (n С =12) ие. Ал кил ді тіз бек тің бір кел кі тар мақ та луы кө бік түз гіш қа бі лет ті лік тің ар ту ына әке ле ді. Ал кил бен зол сульфо нат тар дың кө бік түз гіш қа бі лет ті лі гі су кер мек ті лі гі нің ар туымен азай ып, кө мір су тек ті ра ди кал не ғұр- лым ұзын бол са, со ғұр лым кер мек су да ғы кө бік түз гіш ті гі на шар- лайды. Кей бір ал кил сульфо нат тар мен тех ни ка лық суль фа нол кер мек су да 20 о С тем пе ра ту ра ға дейін кө бік тен бей ді. Ал кил сульфо нат тар дың ішін де ал кил ді тіз бек те 10-16 кө мір- тек ато мы бо ла тын БАЗ-дар жақ сы эмуль га тор лар бо лып та бы- ла ды. Бі рін ші лік ал кил сульфо нат тар аз кө лем де гі, бі рақ тұ рақ ты кө бік тү зе ді. Екін ші лік ал кил сульфо нат тар жақ сы кө бік түз гіш- тік ке ие бол ға ны мен, олар дың түз ген кө бі гі тұ рақ сыз бо лып ке ле- ді. Суль фо топ тың ор та ға қа рай ығы суымен ал кил сульфо нат тар- дың кө бік тү зу қа бі ле ті ар та ды. Мак си мал ды кө бік түз гіш тік ке гек са де цил сульфо нат тың (n С =16) ері тін ді ле рі ие. Бі рін ші лік ал ки суль фаттар дың кө бік түз гіш ті гі мо ле ку ла лық мас са ның до де цил суль фат қа дейін (n С =12) өсуі мен ар та ды, одан кейін ері гіш тік тің азаю сал да ры нан тө мен дейді. Екін ші лік ал- кил суль фат тар үшін суль фо топ тың ал кил тіз бе гі нің ор та сы на қа- рай жыл жуы мен кө бік тү зу қа бі ле ті жақ са ра ды. Бі рін ші лік пен екін ші лік ал кил суль фат тар дың кө бік те нуіне май лы спирт тер мен элект ро лит тер ді ен гі зу оң әсер көр се те ді. Жо ға ры мо ле ку ла лы ал кил суль фат тар дың кер мек су да ғы кө бік те нуі күрт на шар лайды, се бе бі ері мейт ін каль цийлі жә не бас қа да тұз дар тү зі ле ді. Ка тионак тив ті БАЗ-дар тө мен кө бік түз гіш тік ке ие. Ам фо лит тік БАЗ-дар – жақ сы кө бік түз гіш тер, кө бі не се сұй ық шам пунь дер алу үшін қол да ны ла ды. Ион сыз БАЗ-дар дың кө бік те нуі қо сыл ған эти ле нок сид мо ле- ку ла ла ры ның са ны на, тем пе ра ту ра ға, кон цент ра цияға тәуел ді, бі рақ су дың кер мек ті лі гі не тәуел сіз. Қо сыл ған эти ле нок сид тің мо ле ку ла лар са ны ның өсуі мен (бі рақ он нан ар тық емес) кө бік түз гіш ті гі жақ са ра ды. Эти ле нок сид тің үле сі көп бо ла тын ион сыз БАЗ-дар кө пір мейт ін син те ти ка лық жу ғыш құ рал дар дың ре цеп- ту ра ла рын да кө бік бас қыш ре тін де қол да ны ла ды. Кө бік тұ рақ ты лы ғын арт ты ру үшін ері тін ді лер ге эта но ла мин- дер ен гі зі ле ді. Кө бік бас қыш тар ре тін де май лы қыш қыл дар дың са бын да ры, си ли кон дар жә не т.б. зат тар қол да ны ла ды. |