ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02. 03- 2009 Басылым №1

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 49-сі 
 
бір мүшеге салынатын таңу (мүйізді, тұяқты,
 
 
 
 
 
 
құйрықты таңу). 
 
9.
Әртүрлі
клейлерді
қолданып
таңу
–
 
 
 
 
 
 
казеинді,
мырыш-желатинді
және
т.б.
 
 
 
 
қолданады.  
 
№ 6-7- ші дәріс 
Тақырыбы:
Жұқпалы
емес
ауруларда
 
 
 
 
көрсетілетін алғашқы жәрдем. 
 
Асқорыту
жүйесі
ауруларында
алғашқы
 
 
 
 
 
ветеринариялық көмек көрсету. (Жануардың
 
 
 
 
азық
пен
суды
қабылдауын
тексеру.
 
 
 
 
 
Жануарлардың
аузын, жұтқыншағын, өңешін
 
 
 
 
тексеру.)  
1.
Ауыл
шаруашылық
малдарының
азық
 
 
 
 
 
және су қабылдауын тексеру.   
Асқорыту
аппаратын
клиникалық
 
 
 
тексеру
жануардың
азық
пен
суды
 
 
 
 
 
қабылдауын
бақылаудан
басталады.
 
 
 
Жануарларға әртүрлі қатаң азық түрлерін
 
 
 
 
 
және су беру. Жануардың азықтануын және
 
 
 
 
 
 
су
ішуін
тексергенде,
оның
тәбетіне,
 
 
 
 
 
анорекцияның
бар-жоқтығына,
булимия,
 
 
 
арекция,
парорекцияның
бар-жоқтығына,
 
 
 
азықты
және
суды
қабылдау
әдісінің
 
 
 
 
 
бұзылуына,
шайнауына,
жұтуына,
күйіс
 
 
 
 
қайруына,
кекіруіне
және
бұлардың
 
 
 
 
бұзылуына назар аудару керек.  
2.
Жануарлардың
аузын,
жұтқыншағын,
 
 
 
 
өңешін және құстың жемсауын  тексеру.  
Ауыз қуысын тексерудің –​негізгі әдістерін
 
 
 
 
 
көру, сипалау. Ауыз қуысын қарау кезінде
 
 
 
 
 
 
оның
дұрыс
жабылуына, еріннің еріксіз
 
 
 
 
 
қозғалысына,
сілекей
ағуына
және
т.б.
 
 
 
 
 
өзгерістерге
көңіл
аудару
керек. Ауыз
 
 
 
 
 
қуысы мүшелерін
тексеру үшін жануардың
 
 
 
 
 
ауызын қолмен тіссіз бөлігінен ұстап ашып,
 
 
 
 
 
 
езулік қою керек. Бұл кезде назар аудару
 
 
 
 
 
 
 
керек:  

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 50-сі 
 
1.
Көру
және сипалау арқылы кілегей
 
 
 
 
 
 
қабықтарының жағдайын байқау. Оның түсіне,
 
 
 
 
 
жаралардың,
жарақаттың
бар-жоқтығына,
 
 
 
жергілікті
температурасына,
 
 
ауырсынуына, кілегей қабықтарының кеуіп
 
 
 
 
кетуіне назар аударады. 
2.
Иісті, жануар сілекейіне, малынған
 
 
 
 
 
тампонды иіскеу арқылы анықтайды.   
3. Тілді тексергенде ісінулердің, дақтар
 
 
 
 
 
бар-жоқтығына,
тілдің
бүрлеріне
көңіл
 
 
 
 
аудару керек. 
 
4.
Тісті
тексергенде, оның желінуіне,
 
 
 
 
 
қозғалғыштығына, түсуіне, ауысуына назар
 
 
 
 
аударады. 
 
Жұтқыншақты
тексеру.
​Көру,
сипалау
 
 
 
 
және
ларингоскоп
арқылы
жүргізеді.
 
 
 
 
Жұтқыншаққа
сыртқы
сипалауды
төменгі
 
 
 
 
жақтың
бұтағының
артынан
екі
қолдың
 
 
 
 
 
саусақтарымен жасайды. Бұның арқасында
 
 
 
 
инфильтрацияның бар, жоғын, ұлпалардың
 
 
 
 
ауырсынуын, жергілікті температураның
 
 
 
жоғарылауын
анықтауға
болады.
Көру
 
 
 
 
арқылы бас пен
мойынның орналасуына
 
 
 
 
 
назар
аударады,
өйткені
жұтқыншақ
 
 
 
 
ауруларында жануардың бас пен мойнын
 
 
 
 
 
кеңістікте ұстауы өзгереді. 
 
 Құрсақ қуысы мүшелерін тексеру  
2. Мес қарынды тексеру (Тимпания, атония) 
Сол жақ аштық
қуыспен сол жақ мықынды
 
 
 
 
 
 
 
қарау
кезінде
іштің
көлемі
мен
пішінінің
 
 
 
 
 
 
өзгерісіне
көңіл
аударады. Мес қарынды
 
 
 
 
 
сипалау
арқылы
оның
сезімталдығын
 
 
 
 
анықтайды. Мес қарынның 2 минут
ішіндегі
 
 
   
 
 
жиырылуын
санайды.
Нұқу
арқылы
сау
 
 
 
 
 
жануардың сол аштық қуыстың аймағында
 
 
 
 
 
тимпаниялық
дыбыстың
бар-жоғына
және
 
 
 
 
оның өзгерісіне назар аударады. Тыңдау
 
 
 
 
 
арқылы мес қарынның жиырылуымен сәйкес
 
 
 
 
 
келетін тұйық шулардың күшін, жиілігін және
 
 
 
 
 
 
ұзақтығын анықтайды. 
2. Тақия қарынды тексеру
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 51-сі 
 
Ірі қара малдың тақия қарынының негізгі
 
 
 
 
 
 
ауруы-травматикалық
радикулит.
Оны
 
 
 
анықтау үшін келесі әдістер қолданылады: 
а)
төс
сүйектің
семсер
тәрізді
өсіндісі
 
 
 
 
 
 
аймағына қысым түсіру арқылы; 
б)
шоқтық аймағының терісін қатпар қылып
 
 
 
 
 
 
бір орынға жинау арқылы; 
в) көкірек қуысының бүйір бетін басу арқылы; 
г) диафрагманың беку сызығы бойымен нұқу
 
 
 
 
 
 
арқылы; 
д) жануарды еңіске түсіріп жүргізу арқылы; 
е)
пилокартин және т.б. заттарды тері
 
 
 
 
 
 
астына егу арқылы. 
3. Кітапша қарынды тексеру
 
Сипалау, нұқу, тыңдау әдістері қолданады.
 
 
 
 
 
Сипалау
кезінде
кітапша
аймағын
 
 
 
 
жұдырықпен
басу
арқылы
ауырсынуды
 
 
 
 
анықтайды.
Ауырсынғанда
жануар
 
 
 
қыңсылайды, мөңірейді, қашуға ұмтылады. 
Нұқу кезінде сау жануарларда топастау
 
 
 
 
 
немесе
топас
дыбыстың
бар-жоғын және
 
 
 
 
 
кітапша
бітеліп
қалған
жағдайда
 
 
 
 
ауырсынуын анықтайды. Кітапшаны тыңдау
 
 
 
 
арқылы сау малдарда сықырлаған дыбыстың
 
 
 
 
 
бар-жоғын
және
ол
дыбыстың
кітапша
 
 
 
 
 
бітеліп қалғанда жоғалуын анықтайды. 
4. Ұлтабарды тексеру
 
Сипалау кезінде ұлтабар қабынуы, жара,
 
 
 
 
 
улану және т.б. ауруларда ауырсынудың
 
 
 
 
 
бар – жоғын анықтайды. 
  
Тыныс
алу
жүйесінің
ауруларда
 
 
 
 
көрсетілетін алғашқы жәрдем. 
1. Тыныс алу жүйесін тексеру әдістері 
2. Эмфмзема 
3. Бронхопневмония 
Студенттерге
түсіндіру және көрсету
 
 
 
 
әдісімен
жоғарғы
тыныс
жолдарын
 
 
 
 
тексерудің
әдістемесін
келесі
ретпен
 
 
 
 
уйретеді:   

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 52-сі 
 
а) мұрын ақпасының және
шығарылатын
 
 
 
 
 
ауаның түрін анықтау;  
б)
мұрын
қуысының
кілегей
қабатын
 
 
 
 
 
тексеру; 
 
в) жылқы ауақабының маңдай және үстіңгі
 
 
 
 
 
 
жақ қуыстарының шекарасын анықтау; 
 
г) қосалқы қуыстарды көру, сипалау, нұқу
 
 
 
 
 
 
арқылы тексеру:  
д) жылқы ауақабын тексеру: 
е) көмекей мен кеңірдекті көру, сипалау
 
 
 
 
 
 
және риноскоп, ларингоскоп
құралдары
 
 
 
 
арқылы тексеру; 
 
ж) жөтел мен қақырықты тексеру; 
з)
қалқанша
безін
(орнын,
көлемінің,
 
 
 
 
 
тығыздығының, қозғалғыштығының өзгерісін)
 
 
 
тексеру.   
Сау малдарда мұрын ақпасы білінбейді
 
 
 
 
 
(немесе
сірлі,
сірлі-кілегейлі
ағынды
 
 
 
 
түрінде аздап ағады).  
Ринит, бронхит, пневмония,
қосалқы
 
 
 
 
қуыстардың
қабынуы,
өкпе
ісінуі,
 
 
 
 
ларинго-фарингит кезінде мұрын ақпасы
 
 
 
 
үнемі
немесе
кезеңмен сірлі, сірлі-іріңді
 
 
 
 
 
немесе шірікті ағынды түрінде бөлінеді.  
Шығарылатын ауаны тексергенде оның
 
 
 
 
күшін,
температурасын,
иісін
(
өкпе
 
 
 
 
 
гангренасында
жағымсыз
иіс,
кетоз
 
 
 
 
кезінде
ацетон
иісі,
уремия
кезінде
 
 
 
 
 
аммиак иісі) анықтайды.  
Мұрын қуысының кілегей қабатын көру
 
 
 
 
 
арқылы
немесе
рефлектор
көмегімен
 
 
 
 
тексереді. Жылқыларда ол көкшіл-қызғылт,
 
 
 
 
ірі
қара
малда-
қызғылт
болады.
Ауру
 
 
 
 
 
 
кезінде
қызаруы,
көгеруі,
бозаруы,
 
 
 
 
сарғаюы,
ісінуі
мүмкін.
Кейде
кілегей
 
 
 
 
 
қабатының
бүтіндігінің
бұзылуы-жара,
 
 
 
күлдіреуік, тыртық, бөртпе кездеседі.  
Жылқылардың
маңдай
және
үстіңгі
жақ
 
 
 
 
 
қуыстарының
топографиялық шекаралары:
 
 
 
маңдай
қуысының
алдыңғы
шекарасы-бет
 
 
 
 
қырларының
ортасына
дейін,
артқы
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 53-сі 
 
шекарасы-
жақ
буынына
дейін,
бүйір
 
 
 
 
 
шекарасы-
сыртқы
маңдай
қырына
дейін
 
 
 
 
 
жетеді.
Үстіңгі
жақ
қуысының
жоғарғы
 
 
 
 
 
шекарасы-көздің
ішкі
бұрышынан
жақ
 
 
 
 
бұрышына
дейін,
төменгісі
–
бет
қыры
 
 
 
 
 
 
деңгейінде, алдыңғысы- орбита ортасының
 
 
 
 
деңгейінде болады.  
Ірі қара малда маңдай қуысының алдыңғы
 
 
 
 
 
 
шекарасы- орбиталардың алдыңғы шеттерін
 
 
 
 
қосатын
сызық
бойымен,
артқысы-мүйіз
 
 
 
 
аралық
қырмен,
бүйір
шекарасы-маңдай
 
 
 
 
сүйегінің
сыртқы
қырымен
өтеді.
Үстіңгі
 
 
 
 
 
қуысының жоғарғы шекарасы- орбитаның ішкі
 
 
 
 
 
қырынан
бірінші
премолярдың
алдыңғы
 
 
 
 
қырына дейінгі сызық бойынша, алдыңғысы-
 
 
 
 
 
көзасты
тесігінің
деңгейінде,
артқысы-
 
 
 
 
орбита
ортасының деңгейінде, төменгісі-
 
 
 
 
бет
төмпегінен
мұрынға
паралелль
 
 
 
 
жүргізілген сызық бойымен өтеді. 
Тақ
тұяқтылардың
ауа
қаптары
құлақ
 
 
 
 
 
қалқанынан төменірек, атлант каналы мен
 
 
 
 
 
төменгі
жақ
бұтағының
артқы
қырының
 
 
 
 
 
арасында
орналасқан.
Ауа
қабын
көру,
 
 
 
 
 
сипалау,
нұқу
әдістерімен
және
қажет
 
 
 
 
 
болған
жағдайда
ренгеноскопия,
 
 
 
рентгенографияны қолданып тексереді.  
Өңеш пен кеңірдекті көру, сипалау және
 
 
 
 
 
 
тыңдау
әдістерімен
тексереді.
Бірқатар
 
 
 
 
аурулар
(сақау,
жоғарғы
тыныс
алу
 
 
 
 
 
жолдарының
жұқпалы
катары, ларингит
 
 
 
 
және т.б.) кезінде
ауырсыну, қабынулар,
 
 
 
 
 
жергілікті
температураның жоғарылауы
 
 
 
байқалады.  
Жөтелді
зерттегенде
оның
 
 
 
күшіне,жиілілігіне, ұзақтығына және жөтелдің
 
 
 
 
табиғатына
(бронхит,
трахеит
кезінде-
 
 
 
 
жаңғырған,
пневмония
кезінде
–глухой,
 
 
 
 
плеврит,
өңеш
қабынуы,
бронхит
және
 
 
 
 
 
плевропневмония
кезінде
ауырсынудың
 
 
 
байқалуы).  

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 54-сі 
 
Тыныс
алу
қозғалыстарын
зерттеуді
 
 
 
 
көкірек қуысын көру арқылы тексеруден
 
 
 
 
 
бастайды. Мұнда көкірек қуысының пішініне,
 
 
 
 
 
көлеміне,
қозғалғыштығына;
тыныс
алу
 
 
 
 
түріне, жиілігіне,
симметриялығына және
 
 
 
 
ырғағына назар аударады. Көкірек қуысының
 
 
 
 
 
пішінін, көлемін, қозғалғыштығын бүйірінен
 
 
 
 
және артынан қарау арқылы анықтайды.   
Тыныс
алу
түрін
кеуде
және
құрсақ
 
 
 
 
 
 
бұлшықеттерінің
қозғалысы
бойынша
 
 
 
анықтайды. Ауылшаруашылық малдарында
 
 
 
тыныс
алудың
кеуде-құрсақтық
 
 
 
(косто-абдалинальдық),иттер
мен
терісі
 
 
 
бағалы
аңдарда
–
кеуделік
тыныс
алу.
 
 
 
 
 
 
Ауылшаруашылық
малдарында
кеуделік
 
 
 
тыныс
алу-
перитонит,
қарынның
жіті
 
 
 
 
 
үлкеюінде, ішектердің метеоризмінде, мес
 
 
 
 
қарынның
тимпаниясында
т.б. кездеседі.
 
 
 
 
Ал, құрсақтық тыныс алу-плевритте, өкпе
 
 
 
 
 
эмфиземасында, пневмонияда байқалады. 
Тыныс алу жиілілігін көкірек қуысының,
 
 
 
 
 
құрсақ
қабырғасының,
жылқыда
мұрын
 
 
 
 
қанаттарының
қозғалысы
бойынша,
 
 
 
шығарылатын ауа
ағындары бойынша, өкпе
 
 
 
 
 
немесе
кеңірдекті
тыңдау
арқылы
 
 
 
 
анықтайды.  
Ауруларда
тыныс алудың ​
жиілілеуі
 
 
 
 
(палипноэ​
)
және
тыныс
алудың
​
сиреуі
 
 
 
 
 
(олигопноэ)​
 байқалады.   
Палипноэ
–
​
өкпе
ауруларында,
плевра
 
 
 
 
 
ауруларында,
жүрек
жетіспеушілігінде,
 
 
 
анемияда,
көптеген
лихорадкалық
 
 
 
ауруларда кездеседі.   
Олигопноэ
-
көмекей
мен
ірі
 
 
 
 
 
бронхиттардың диаметрінің
кішіреюі, бас
 
 
 
 
қысымының жоғарылауы, гастрит, кетоз т.б.
 
 
 
 
 
ауруларда болады. 
Тыныс
алу
мүшелерін
тексергенде
 
 
 
 
тыныс
алу
ырғағына
назар
аударады.
 
 
 
 
 
Тыныс алу
ырғағы дегеніміз- дем алу және
 
 
 
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 55-сі 
 
дем
шығару
фазаларының
дұрыс
 
 
 
 
кезектесуі.  
Тыныс алу аритмияларына келесілер
 
 
 
 
жатады:   
Саккадирлі немесе үздікті тыныс алу.  
Плеврит, микробронхит, өкпе эмфиземасы,
 
 
 
 
менингит, кетоз, уремия ауруларында
 
 
 
 
байқалады.   
Кусемаульдің
үлкен
тыныс
алуы.
 
 
 
 
Минутына тыныс алу санының азаюымен
 
 
 
 
 
және тыныс алу фазаларының ұзаруымен
 
 
 
 
 
сипатталады. Бұзау сальмонеллезі жылқы
 
 
 
 
ИЭМ, кала кезінде байқалады. 
Биоттік тыныс алу. Бірдей тыныс алу
 
 
 
 
 
 
қозғалыстарынан кейін ұзақ үзілістің пайда
 
 
 
 
 
болуымен
сипатталады.
Энцефалит,
 
 
 
менингит, ми қабынуларында,
миға
қан
 
 
 
 
 
құйылғанда байқалады. 
Чейн-Стокс тыныс алуы. Ұзақ үзілістен
 
 
 
 
 
кейін бірте-бірте күшейе беретін тыныс
 
 
 
 
 
алу қозғалыстарының пайда болып, содан
 
 
 
 
 
кейін қайтадан тыныс алу қозғалыстары
 
 
 
 
 
әлсізденіп,
үзіліске
ауысуымен
 
 
 
сипатталады. Миға қан құйылғанда, шаншуда,
 
 
 
 
 
миокардитте, улануда байқалады. 
Грокктың дислоцирленген тыныс алуы.
 
 
 
 
Тыныс
алу
координациясының
бұзылуы,
 
 
 
 
тыныс
алудың
көкірек
қуысының
 
 
 
 
бұлшықеттерінің
жұмысына
сәйкес
 
 
 
болмауымен
сипатталады.
 
 
Аутоинтоксикация
және
жылқы
ПЭМ
 
 
 
 
кезінде болады. 
Ентігу (диспноэ)- ​тыныс алудың түрінің,
 
 
 
 
 
ырғағының,
тереңдігінің
және
жиілілігінің
 
 
 
 
өзгеруі.
Ентігу
инсператорлық,
 
 
 
эксператорлық
және
аралас
болып
 
 
 
 
бөлінеді. 
Инсператорлық
ентігу

жүктеу/скачать 0,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: