ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02. 03- 2009 Басылым №1
жүктеу/скачать 0,73 Mb. Pdf көрінісі
|
Новый документ
|
өнімді, конституциясы қолайлы, организмдегі зат алмасу деңгейі жоғары малдар тобын құру үшін жүргізілетін диагностикалық, емдік және сақтық шараларының жоспарлы жүйесі. Диспансеризацияның теориялық негізі – организм мен сыртқы ортаның біртұтастығын қағидалайтын жалпы биологиялық заң болып табылады. Ол заң ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 91-сі бойынша топырақтағы, онда өсетін өсімдіктегі және ол өсімдікпен қоректенетін мал организміндегі зат алмасу процестерінің өзара байланысы келтірілген. Малдәрігерлік тәжірибеде диспансеризация алғаш рет Қызыл әскер бөлімдерінің малдәрігерлерінің жылқы малдарын күнделікті клиникалық тексеруден өткізуінен басталады (И.Г.Шарабрин және басқалар). Ал диспансеризацияны мал шаруашылығына еңгізу сол кездегі ауылшаруашылық министірінің ғылыми-техникалық кеңесінің шешімі бойынша, Қазан ветеринарлық институтының ғалымы Х.Г.Гизатуллиннің ұсынысымен, 1957 жылы басталды. Ол ұсынысқа сәйкес диспансеризация негізгі және негізаралық болып екіге бөлінеді. Негізгі диспансеризация жылына екі рет: жазғытұрым - мал жайылымға шығарда және күзде – мал қыстаққа қойыларда, ал негізаралық – жыл тоқсанында бір рет жүргізіледі. Диспансеризация үш этаптан тұрады: 4. Диагностикалық; 5. Емдеу; 6. Аурудан сақтандыру. Диагностикалық этапта қаралатын мәселелер: 6. Шаруашылықтағы малдарды пайдалану жөнінде анализ (тұқымы, өнімі, жасы және т.б.); 7. Малдарды азықтандырудың анализі (азықтың сапасы, азықтандыру деңгейі, берілетін уақыттары); 8. Малдарды күтіп-бағу тәртібі (қоражайы, желдеткіштің бар-жоғы, еденінің жағдайы, серуендетуді ұйымдастыру, ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 92-сі ультракүлгін сәулесі, жарықтың мөлшері және т.б.); 9. Нақтылы деректерге сүйене отырып малдардың организміндегі зат алмасу процесінің деңгейін анықтау; 10. Табындағы малдың синдроматикасын анықтау. Оны бақылау тобындағы малдарды жан-жақты клиникалық-биохимиялық зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып жүргізеді. Жануардың диспансерлық картасы Лақап аты, ені, таңбасы, реттік саны___________________ Жасы ________ Жынысы__________________ тұқымы ________________ Түсі мен ерекшеліктері _______________ Зерттеу дің күні күліліг і Клиникалық зерттеудің қортындылары Бақылау сұрақтары 1. Күйіс қайыратын малдардың ас қорыту жүйесіндегі ерекшеліктер қандай? 2. Стоматит кезінде қандай алғашқы малдәрігерлік көмек көрсетесіз? 3. Тимпания дегеніміз не? Емдеу жолдары қандай? 4. Шаншулар кезінде қандай малдәрігерлік көмек көрсетесіз? ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 93-сі 5. Атония, гипотония дегеніміз не? 6. Өңештің бітелуі кезінде қолданылатын зондтардың түрлерін атаңыз? 7. Гастроэнтериттің шығу себептерін, емдеу жолдарын атаңыз? 8. Диспепсия дегеніміз не, емдеу жолдары қалай? 9. Травматикалық ретикулит кезіндегі алғашқы малдәрігерлік көмек көрсету жолын атаңыз? Аурудың барысы қандай? 10.Ас қорыту жүйесі ауруларының алдын алу шаралары. ТАҚЫРЫБЫ: Тыныс алу жолдарының аурулары бар малдарға алғашқы мал дәрігерлік көмек көрсету. Сабақтың мақсаты: Студенттерді тыныс алу жолдарының ауруларымен таныстыру, тиімді емдеу түрін қолдануға үйрету. Жұқпалы емес аурулар ішінде тыныс алу жолдарының аурулары жиі кездеседі. Ауруға негізгі себеп болып, малдың азықтануы мен күтімінің дұрыс болмауы, сыртқы ортаның факторлары, микрофлораның әсері табылады. Бақылау сұрақтары 1. Тыныс алу жолдарының қандай ауру түрлерін білесіз? 2. Этиологиясы. 3. Тыныс алу жолдары аурулары кезінде қандай алдын алу шараларын жүргізуге болады? 4. Ринит дененіміз не? Сипаттама беріңіз. 5. Тыныс алу жүйесі қызметінің жеткіліксіздігі қандай белгілермен сипатталады? ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 94-сі 6. Бронхопневмония кезінде қандай алғашқы мал дәрігерлік көмек көрсетесіз? 7. Тыныс алу жолдарының ауруларын емдеген кезде қандай дәрілік препараттар қолданасыз? 8. Эмфизема кезіндегі алғашқы мал дәрігерлік көмек қандай? 9. Өкпе ателектазы дегеніңіз не? 10. Крупозды пневмония қай мал түрінде кездеседі? ТАҚЫРЫБЫ: Инфекциялық ауруларда алғашқы ветеринариялық көмек көрсету Сабақтың мақсаты: Студенттерді індетті ауруларды анықтауға, алдын-алуға үйрету және жүргізілетін мал дәрігірлік шаралармен таныстыру. Құралдармен жабықталуы: биопрепараттар (туберкулин, бруцеллин), қайшы, шприц, ине, йод, ерітіндісі және т.б. Сабақтың жүргізілу: студенттерді биопрепараттармен таныстырып, індетті ауруларды анықтау әдістемелерін оқытушы көрсетеді. Ауруды дұрыс анықтау үшін көптеген диагностикалық зерттеулер жүргізіледі: оны білу әр бір маманның міндетті. Індетті ауруларды анықтау барынында сол аймақта кездесетін індетті ауруларды білген жөн. Бруцеллезді аллергиялық жолмен анықтау спецификалық аллергенді енгізу кезіндегі ауру мал организмінің оған жауап беруіне негізделген. Бруцеллинді енгізгеннен кейін нәтіжесін 42-48 сағат соң анықтайды. Аллергенді қолдану арқылы туберкулездің кез келген формасын, клиникалық белгілерінің бар- жоқтығына ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 95-сі қарамастан анықтауға болады. Ауыл шаруашылық малдарына аллерген ретінде туберкулинді қолданады. Туберкулиндеуге 2 айлық жастағы барлық малдардың төлдерін жібереді Індетті ауруларды анықтауда зертханалық әдістемелердің, атап айтқанда бактериалогиялық, серологиялық, биологиялық зертеулердің маңызы өте зор. Ауру қоздырғышын анықтау үшін зертханаға патологиялық материал- қан, әр түрлі ақпалар, мүшелер, өлексе жіберіледі. Бактериалогиялық әдіс дайындалған препаратты микроскоп арқылы тексеру және қөректік ортаға материалды себу арқылы жүргізіледі. Серологиялық әдіс қан сары суындағы спецификалық қарсы денелерді немесе спецификалық қан сары суы арқылы антигенді анықтауға негізделген. Биологиялық әдіспен зерттеу кезінде зерттелетін материалды сезімтал жануарға енгізеді. Тақырыбы: Уланған малдарға алғашқы ветеринариялық көмек куөрсету Азықпен улануды анықтауда төмендегі кестеге көңіл бөлген жөн: 1.Аурудың аяқ астынан,кенеттен пайда болуы және бірден көп бас малды қамтуы. 2.Аурудың малды тамақтандырғаннан кейін немесе жайылымда пайда болуы. 3.Аурудың пайда болған уақыты. ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 96-сі 4.Аурудың азықтың ауысуымен сәйкес келуі. 5.Ұқсас аурудың басқа шаруашылыққа бар жоғы. 6.Азық пен судың сапасы. 7.Малдардың улы заттарға бару,оларды жеу мүмкіншілігі. Мал азықпен уланғанда: 1. Удың консентрациясын азайту; 71253292. Уды сыртқа шығару; 71253408. Уды организмде ісінуін тоқтату; 71253524. Антидоттарды қолдану; Удың концентрациясын азайту үшін су береді, сүт береді, адсорбциялық заттарды береді. Уды сыртқа шығару үшін іш өткізгіш заттарды, құстырғыш заттарды, зонд арқылы уды сыртқа шығару. Удың организмде ісінуін тоқтату үшін кілегей заттарды, жұмыртқа, сүт, айран, активті көмір. Антидот дегеніміз уға қарсы дәрілік заттар. Олар удың химиялық бұзылысын бұзып, сыртқа шығарады және интотоксиннің әсерін азайтып улылығын төмендетеді. Ішектерді тазарту үшін іш өткізгіш заттар корбалин тұзы, фенофталин, магний сульфат береді. Майлы заттар бермейді. ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 97-сі Адсорбциялық заттарды ағаш көмір, суға езіп, дозасы 20 грам 1л 1-2 сағаттан соң іш өткізгіш заттарды береді. Гипертоникалық натрий хлорид су керек болғанда береді, зат алмасу процесін жақсарту үшін. Жүрек қан тамыр орталықтарын, жұмысын жақсарту үшін кофейін, камфора береді. Гастроэнтеритті жақсарту үшін пепсин фермент береді. Орталық нерв жүйесін жақсарту үшін тыныштандыратын препараттар береді. Күре тамырға изотоникалық ерітіндісін береді. Бауыр жұмысын, ұйқы безінің гормонын жақсарту үшін инсулин береді. Организмде өте көп токсин болады, шығару үшін кальций хлорид 40 %-і, глюкоза 10 % - і береді бауыр қызметін жақсарту үшін. Антибиотиктерді береді бүйрек жұмысын жақсарту үшін. 1.Организмге улы заттың түсуін тоқтату күдікті азықты бермеу,малды ашықтыру диетасына көшіру,суды ішкенінше беру.Су организмдегі удың концентрациясын азайтып,тезірек сіңуіне әсер етеді.Сондықтан жылы суға көмір ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 98-сі араластырып(1 литр суға малдың 100 кг салмағына есептегенде 40-50г көмір) бергеннің нәтижесі жақсы. 2.Асқазанды (алдыңғы қарыншақтарды)удан тазалау.Шошқаларды,иттерді құстыру (тері астына вератрин 0,01-0,03г 5мл спиртте,апоморфин); зонд арқылы жылы сумен жуу,уды қайтаратын дәрілер (антидоттар),сіңіргіш заттар (танин,белсендірілген көмір,сүт,белокты су-1стақан суға тауықтың бір жұмыртқасының белогын ерітеді,кілегейлі қайнатынды,емен қабығының,жапырағының,шалфей шөбінің және т.б.) 3.Ішектерді улардан тазалау іш өткізетін тұздар беру (жасанды карловар тұзы,күкірт қышқыл магний тұзы англия тұзы және т.б.) кілегейлі тұнбалар беру,клизма арқылы тазалау,уды сіңіргіш дәрілер ақ балшық,күйдірілген магнезий және т.б. 4.Қанға сіңген улардан организмді тазалау несеп шығаратын (меркузал,диуретин,йодты калий препараттары),тер шығаратын дәрілер беру,қан ағызу. 5.Уланудың даму сатысына байланысты ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 99-сі қолданылатын емдер организмнің резистенттік қабілеттілігін арттыру,нерв, дем алу,қан айналу,зат алмасу процестерін реттейтін емдеу әдістерін қолдану. 6.Уланудың белгілеріне қарсы күрес. Уланулардың аяқ астынан,кенеттен болуына және бірден көп бас малдың ауруына байланысты шаруашылықтардағы емдеу дәріханаларында улануға қарсы қолданылатын аспаптар мен дәрі дәрмектердің қорлары жеткілікті болулары керек.Ондай керекті дәрі дәрмектерді әр жердің де жағдайына байланысты мал дәрігерлері күні бұрын анықтап қояды.Айына бір рет оларды тексеріп,толықтырып отырады. «Ауруды емдеуден гөрі,оның алдын алу әлдеқайда тиімді» деген қағида улану ауруларына дәл айтылған ба дейсің.Шынында да алдын ала барлық жағдайды ескергенде,улануды болдырмауға малдәрігерлердің толық мүмкіншіліктері бар.Ол қандай шаралар,соған тоқталайық. 1.Малдардың азықтарын дайындау және оларды дұрыс сақтау техналогиясын ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 100-сі қадағалау. 2.Малдарды дұрыс азықтандыру.Улы химикаттармен ластанған азықтарды 3.Жайылым мен суаттардың жағдайларын үнемі тексеріп отыру.Әрбір шаруашылықтың жайылымы жөнінде карта кестенің болуы. 4.Жайылымдағы,жалпы шаруашылық шекарасындағы улы өсімдіктерді жоюды ұйымдастыру. 5.Малшылардың,бақташылардың,жалпы мал күтіміне қатасты адамдардың арасында улы өсімдіктер,жалпы уланудың ерекшеліктері және олардан сақтандыру шаралары туралы үгіт насихат жұмыстарын жүргізу. 6.Улы химикаттарды,тыңайтқыштарды сақтау жөнінде агрономдармен байланыста болу.Олардың дұрыс сақталуын қадағалау. 7.Улы заттар сақталған ыдыстармен,тасылған көліктермен малдардың азығын тасымалдамау. 8.Малдәрігерлердің өсімдік қорғау станциясымен,қоғамдарымен тығыз байланыста болуы. 9.Әсіресе тұқымдарды өңдегенде өте сақ болу,уландырылған тұқымның мал азығына ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 Басылым № 1 107 –шы беттің 101-сі кетіп қалмауын қадағалау. 10.Жаңадан алынған мал азығын мұқият тексеруден өткізу (ГОСТқа сәйкестігі,паспопттың болуы).Күдікті азықты бақылау тобындағы малдарға аздап беріп тексеру. 11.Малдардың минералды,витаминді,азықтармен толық қамтамасыз етілуін қадағалау. 12.Малдәрігерлері өздеріне қарасты малдар жайылатын жерлердің өсімдіктерінің құрамын, азықтардың ботаникалық сипаттамасын жүктеу/скачать 0,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|