ПОӘК 14 07 20. 01/03-2013 03. 09. 2013 ж. №1 басылым

6. 
   Программа. Программа түрлері.
   
7. 
   Программалау тілдері.
   
8. 
   Программалау әдістері.
   

Программа – компьютерге түсінікті алгоритмдік тілде жазылған реттелген нұсқаулар немесе командалар тізбегі.

Программаның мақсаты:

1. 
   аппараттық жабдықты басқару
   
2. 
   компьютердің қолданушымен байланысын орнату
   
3. 
   қолданушының мәселелерін шешу
   
4. 
   ақпаратты өңдеу
   

1. 
   базалық деңгейдегі программалар тобы –БИОС деп аталатын компьютердің ішкі күйлерін басқаруды қадағалайтын программалар.
   
2. 
   системалық деңгейдегі программалар тобы – программалар арасындағы байланысты орнатып, посредник қызметін атқаратын программалар, олар 1-ші және 3-ші программалар тобын біріктіреді, оларға сүйеу болады және сүйеніш бола алады.
   
3. 
   қызметшілік деңгейдегі программалар тобы – компьютер жүйесін автоматтандыру, тексеру, белгілі бір күйге келтіруді орындайтын программалар.
   
4. 
   қолданбалы деңгейдегі программалар тобы – белгілі бір салаға байланысты мәселелерді шешуге қолданылатын программалар.
   

Интерфейс типтері:

1. 
   қолданушы интерфейсі – графикалық, графикалық емес деп бөлінеді. (толық экранды, көрнекі, диалогты, т.б.)
   
2. 
   аппараты – программалық интерфейс – арасында байланыс орнатушы программа
   
3. 
   программалық интерфейс - әртүрлі программалар арасындағы байланыс орнатушы программа
   

Системалық программалар. Олардың түрлері.

1. 
   Драйверлер
   
2. 
   Қабықша – программалар
   
3. 
   Операциялық қабықшалар
   
4. 
   Утилиттар
   
5. 
   Желілік программалар
   

1. 
   Архиваторлар (rar, zip, arj)
   
2. 
   антивирустік программалар (Kaspersky antivirus, Drweb, Antiviral)
   
3. 
   коммуникациялық программалар (BlookLin Bridge, DeskLink, Laplink, Telemate, BitFax, FaxIT)
   
4. 
   диагностикалаушы программалар (Norton Utilites, CheckIT, Calibrate, ControlRoom)
   
5. 
   жадыны басқару програмалары (SmartDrive, Ncashe, SuperPC)
   
6. 
   дискіні динамикалық қысу программалары (Stacker, DoubleSpace, SuperStar)
   

Жазылған программаны түсінуі және орындауы үшін программист те компьютер де келесі тілдерді білуі қажет:

1. 
   Машиналық код тілі - компьютерге түсінікті екідік, және 16-қ кодталған символдардан құралған кодтар тізбегі;
   
2. 
   Программалау тілі – программистке түсінікті бірлігі – командалар тізбегі, тіл табысу деңгейі – мәтін болатын тіл.
   
3. 
   Бейнелер тілі – қолданушыға түсінікті мәтін, графика түріндегі тіл.
   

Програмалау тілдері машиналық командаларға жақындығы мен алыстығына қарай екі топқа бөлінеді:

1. 
   Төменгі деңгейлі тілдер;
   
2. 
   Жоғарғы деңгейдегі тілдер;
   

Жоғарғы деңгейдегі тілдер 7 түрге бөлінеді:

2. 
   Сызықты – бұл тілдерде жазылған командалар тізбектеліп орындалады, процедура, функция деген түсініктер жоқ. Олар элементарлы математикалық есептеулер жүргізуге арналған. Олар 1949 жылдары қолданылған «Краткий код» тілі деп аталған.
   
3. 
   Процедуралық – модульдік программалау принципіне негізделіп құралған тіл, бұл тілде берілген мәселе бірнеше модульдарға бөлініп, сол модульдарды қажетті кезінде ғана шақырып қолдану үшін жасалған. Оған 1954 жылдары пайда болған Фортран тілін жатқызуға болады. Кейіннен 1957 жылы – Cobol, Lisp(1958), Algol(1958), APL(1960), Basic(1964), Pascal(1967), C(1972) тілдері пайда болды. Бұл тілдердің жетістіктері:
   
   • 
     кішкентай модульді жазу оңай;
     
   • 
     жалпы жағдайларға құрылған модульдарды бірнеше рет қолдануға болады, сол арқылы жаңа программаны құруға уақыт аз кетеді;
     
   • 
     модульдың жұмысын негізгі программаға тәуелсіз тексеруге, орындауға болады.
     
4. 
   Логикалық – формальды логика мен буль алгебрасы жүйелерін құру принципіне негізделген. Бұл тілдер жасанды интеллект жасауға қатысады. Оған жататындар Prolog(1970), KLO, Mandala, Mercury тілдері.
   
5. 
   Нысанды бағытталған – объектілер түріндегі берілген кодты тарататын айнымалыларды, процедураларды, функцияларды класстарға біріктіру негізінде құрылған. Бұл тілдерді де модульды программалауға жатқызуға болады. Бұл тілдерді барлық салаларды автоматтандыру жұмысына араластыруға болады. Оған жататындар (1986) С++, Lava, C#, Delphi, Visual Basic тілдері.
   
6. 
   Деректер базасына сұраныстар құру тілі – белгілі бір таблица түрінде жинақталған деректер базасынан басқа, жаңа, қажетті жазуларды топтайтын таблица құруды орындауға арналған. Оған жататындар SQL тілі немесе Pl/SQL тілдері.
   
7. 
   Сценарийлер тілі – Web-сайттар, қосымшалар жасауға, HTML-құжатқа орнатылған программалар құруға арналған. Оларға жататындар Visual Basic Script, Visual Studio Net, Asp.net, JavaScript, Perl, PHP тілдері.
   
8. 
   Макростар тілі – жиі қолданылатын операцияларды автоматтандыруға арналған тілдер. Макрос дегеніміз бір команда сияқты орындалатын нұсқаулар жиынтығы. Олардың негізгі қызметі:
   
   • 
     жиі қолданылатын командаларды жылдамдатуды қамтамасыз ету;
     
   • 
     бірнеше жиі қолданылатын командаларды біріктіру;
     
   • 
     әртүрлі мәселелерде тізбектеліп орындалатын күрделі әрекеттерді автоматтандыру.
     

Өзін тексеру сұрақтары

1. 
   Программа деген не?
   
2. 
   Программаның қандай түрлері бар?
   
3. 
   Программалау тілдерінің қандай түрлері бар?
   

Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   Е. Бидайбеков, Е. Медеуов, А. Ниязбаев. Информатика бастамалары (алгоритмдеу). Алматы, 1990ж.
   
2. 
   Вирт Н. Алгоритмы + структуры данных. Программы. – СПб, 2001ж.
   
3. 
   Симонович С., Евсеев Г.Практическая информатика: Инфорком- Пресс, 1998г.
   
4. 
   Острейковский В.А. Информатика, Москва, 2000 г.
   
5. 
   Петров А.В., Алексеев В.Е., Ваулин А.С., Петрова М.А., Титов М.А., Шкатов П.Н. Вычислительная техника и программирование, Москва, 1990.
   

• 
  Структуралы программалау
  
• 
  Модульдік программалау
  

1. 
   Экран қалпы
   
2. 
   Программалық модуль
   
3. 
   Программалық жобалау
   

Қолданушы программамен жұмыс істеу барысында элементтер тақтасы көрініп тұрады. Visual Basic –тің негізгі экрандық меню жолы мыналардан тұрады:

1. 
   Жүйелік меню белгісі
   
2. 
   Саймандар панелі
   
3. 
   Меню жолы
   
4. 
   Form (қалып)терезесі
   
5. 
   Form терезесінің өлшемдері
   

1. 
   Структуралы программалау деген не?
   
2. 
   Модульдік программалау деген не?
   

1. 
   Е. Бидайбеков, Е. Медеуов, А. Ниязбаев. Информатика бастамалары (алгоритмдеу). Алматы, 1990ж.
   
2. 
   Вирт Н. Алгоритмы + структуры данных. Программы. – СПб, 2001ж.
   
3. 
   Симонович С., Евсеев Г.Практическая информатика: Инфорком- Пресс, 1998г.
   
4. 
   Острейковский В.А. Информатика, Москва, 2000 г.
   
5. 
   Петров А.В., Алексеев В.Е., Ваулин А.С., Петрова М.А., Титов М.А., Шкатов П.Н. Вычислительная техника и программирование, Москва, 1990.
   

• 
  Күрделі есептеулер алгоритмдері.
  
• 
  Көпмүшеліктерді есептеу
  
• 
  Аргументті сызықты алмастыру арқылы көпмүшелікті есептеу
  

Горнер схемасы бұл көпмүшеліктегі көбейту және қосу амалдарының санын максималды азайтады.

n=2 болсын, сонда көпмүшелік былай жазылады:

y= a₀x²₊a₁x¹+a₂ -> 3көбейту, 2 қосу амалдары бар бұл өрнекті былай жазуға болады:

y= (a₀x²₊a₁)x+a₂ -> 2 көбейту, 2 қосу амалы болды.

n=3 болсын:

y= a₀x³₊a₁x²+a₂x+a₃ – 9 амал бар

y= ((a₀x₊a₁)x+a₂)x+a₃ – 6 амал бар. Сонда бұл әдіс алгоритмі 2 операциядан тұрады:

3. 
   x-ке көбейту
   
4. 
   келесі коэффициентті қосу
   

арг n, x, a

нет y

басы бүт i

i:=0

әзір i

қ. б.

i:=i+1

қ. с.

Мысалы: