Өзіндік бақылау сұрақтары

1. 
   Жер учаскесін жалға берудегі салық салу ерекшеліктері?
   
2. 
   Патент беру тәртібі
   
3. 
   Салық салу объектілері мен ставкалары?
   

1. Алымдар,төлемдер және баждар және аударымдардың экономикалық мазмұны

2. Алымдар,төлемдер және баждар және аударымдардың жалпы және ерекшеленген белгілері

Лекцияның мақсаты: Алымдар мен төлемдерді оқып, үйрену, есептеу –төлеу тәртібін үйрену.

Негізгі сөздер: алым, төлем, мемлекеттік баж, салық, объект, субъект, ставка, адвалорлық стака, тұрлаулы ставка.

Алымдар – қандай да бір мемлекеттік және жеке тұлғаға мемлекеттен қандай да бір құқық беретін- біржолғы төлем. Қазақстанда қазіргі кезде мынадай алымдардың түрлері бар.

ҚР Конституциясына сәйкес, алымдарды, салықтар секілді, Парламент немесе Конституциямен қарастырылған жағдайда ҚР Президентті бекітуге хақылы.

Алымдардың өзгеше ерекшелігі сонда, олар төлеуші үшін мемлекеттік органның көрсеткен қызметіне байланысты төленеді. Сөйте тұра, алым сомасы ҚР Үкіметі бекіткен ставка бойынша есептеледі және бюджетке тіркелген орны бойынша енгізіледі. Оларды төлеу тіркеген органға қажетті құжаттарды өткізгенге дейін жүргізіледі. Төленген сома қайтарылмайды (алымды төлеген тұлғаның, тіркеуші органға құжаттарын өткізгенге дейін, тіркеуден бас тартпаса). Мемлекетпен қарым-қатынасқа түсу, заңды тұлға үшін де, жеке тұлға үшін де мәжбүрлі сипатқа ие емес. Өйткені, алым төлеуге себеп болған жағдаймен, мемлекетке өтініш берудің өзі еркін. Бұдан өзге алымға қатысты байланыста да бір жақты сипатта.

Алым заңды тұлғалардың немесе олардың филиалдарының қызметін жүзеге асыра бастағанда немесе тоқтатқандағы, мемлекеттік тіркеуден өткізгенде, сонымен қатар, олар мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің көшірмесін алғанда жиналады.

Алымды, шаруа қожалықтары, 1,2,3 топтағы мүгедектер, сонымен қатар, заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысып жүрген оралмандардан өзге, жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін жеке тұлға төлейді.

Алым банктер немесе банктік операциялардың жеке түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арқылы бюджетке аудару жолымен жүзеге асады немесе құзырлы органның арнайы пункттарында қатаң есепті бланктер негізінде қолма-қол ақша төлеу арқылы жүзеге асады.

Қолма-қол ақша үшін енгізілген Қатаң есептілік бланктерінің формасы және алым сомасын бюджетке төлеу тәртібі, құзырлы мемлекеттік органдардың келісімімен, ҚР Қаржы министрілігімен бекітіледі.

Аукционда сатылуға қойылған мүліктері үшін, аукционға мүлік қойған заңды және жеке тұлғалар аукцион алымдарының төлеушілері болып табылады. Алым сомасын төлеушілер өз алдына жеке, салым объектісіәне ставка қолдану арқылы есептейді.

Орындау құжаттары бойынша, орындау өндірісі органдары жүзеге асырған аукцион бойынша алымды есептеген кезде, орындаушы санкция бюджетке аударатын салым объектісінің сомасына өзгерістер енгізіледі.

Алымдарды төлеу аукционды өткізгеннен кейін он бес күнтізбелік күннен кешіктірілмей төленеді. Төлемақы – негізінде азаматтық-құқықтық қатынастар жатқан қайтарылатын, эквивалентті төлем. Мұнда мемлекет азаматтық құқық субъектісі ретінде жүреді. Төлемақының ерекшелігі сонда, ол түрлі жергілікті органдармен бекітіледі. Қазіргі кезде Қазақстанда мынадай төлемақы түрлері бар.

Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы - мемлекеттің жер учаскелерін өтемін төлеп уақытша жер пайдалануға бергені үшін жер учаскелерін пайдалану төлемақысы алынады;

Жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы - ол жер үсті көздерінен суды ала оырып немесе оны алмай, арнаулы су пайдаланудың барлық түрлері үшін алынады;