Практикум Астана 2017 Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
жүктеу/скачать 3,86 Mb.
|
genetika prnov. kaz (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.4 Орталық көрсеткіштерді есептеу
| Тапсырмалар
1. Төменде көрсетілген қазақтың ақбас тұқымы сиырларының тірідей салмақтарының мәліметтері бойынша вариациялық қатар құрып, оның графигін гистограмма және қисық сызық түрінде бейнелеу керек.
2. Сиырлардың сүт майлығын анықтағанда келесі мәліметтер алынды (%): 4,02; 4,31; 3,61; 4,01; 4,40; 3,75; 4,01; 4,51; 4,05; 3,71; 4,01; 4,05; 4,28; 3,91; 4,21; 4,02; 3,30; 3,80; 3,92; 4,25; 4,01; 4,27; 3,95; 4,28; 3,95; 4,26; 3,81; 4,01; 4,29; 3,82; 4,01; 4,11; 3,85; 4,21; 3,90; 4,10; 4,05; 4,15; 3,86; 4,16; 3,83; 4,18; 3,83; 4,20; 4,12; 4,15; 4,13; 4,15; 4,05; 3,99; 3,96; 4,01; 4,11; 3,92; 4,12; 3,95; 4,05; 4,01; 4,05; 4,01; 4,05; 4,03; 4,12; 4,05; 4,12; 4,03; 4,02; 4,12; 4,13; 4,05; 4,03; 4,02; 4,03; 4,02; 3,46; 3,59; 4,02; 4,01; 4,11. Бұл мәліметтерді қолдана отырып: а) сиырлардың сүт майлығының вариациялық қатарын құру; б) гистограмма құру қажет. 3. 82 сиырдың лактация мерзімінде сауылған сүт мөлшері (кг) берілген: 3002, 3500, 1521, 6320, 1900, 6500, 3509, 5350, 3508, 3780, 5005, 3492, 5505, 3800, 3350, 3690, 3240, 2250, 3250, 3900, 4006, 4350, 4505, 5250, 5100, 3009, 5540, 3100, 4500, 5532, 5450, 3890, 6300, 5600, 2350, 4400, 4560, 2800, 3340, 3560, 3509, 3400, 5670, 2500, 5740, 2250, 5350, 4000, 5900, 2450, 4000, 5500, 3850, 5800, 2005, 6000, 4000, 5450, 2500, 4605, 3507, 3607, 3856, 3950, 4750, 3705, 4115, 5000, 3760, 4251, 4110, 3950, 4903, 3410, 4300, 5250, 2502, 3692, 2350, 4200, 4812, 4450. Бұл мәліметтер бойынша вариациялық қатар және вариациялық қисықтың графигін құру қажет. 4. Әртүрлі жыл мезгілінде солтүстік қазақ меринос қой тұқымы қойларының 1 мм3 қанындағы гемоглобин мөлшері келесі вариациялық қатарлармен сипатталды:
Вариациялық қатарларды графикті түрде бейнелеп, оларды бір-бірімен салыстыру керек. 5. Фермадағы аналық шошқалардың өсімталдығы келесі вариациялық қатармен көрсетілген:
Бұл қатарды бейнелейтін қисық сызық құрастыру қажет. 1.4 Орталық көрсеткіштерді есептеу Сабақтың мақсаты. Ішінара іріктелген жинақтағы жануарлардың санына байланысты орташа көрсеткіштерді есептеу әдістерін меңгеру. Әдістемелік нұсқау. Орташа көрсеткіштер – ғылым мен тәжірибеде қолданылатын басты биометриялық көрсеткіштер. Орташа арифметикалық көрсеткіш - жинақтың зерттелетін белгісін сипаттайтын негізгі көрсеткіш. Орташа көрсеткіштердің қасиеті: белгінің минималды және максималды көрсеткіштерінің ортасында орналасуы. Топтық қасиеттердің ішінде ең маңызды теориялық және практикалық маңызы бар орта деңгей көрсеткіші сол белгілердің орташа мөлшерімен өлшенеді. Орташа мөлшер және белгінің өзгеру көрсеткіші барлық жиынтықты сипаттауға негізгі көрсеткіш ретінде пайдаланылады. Орташа шамалар. Арифметикалық орташа М немесе X арқылы белгіленеді. Ол вариациялық қатардың тепе-теңдік нүктесін көрсетеді, яғни одан жоғары, не төмен орналасқан мөлшерде бірдей болады. Осы топқа кіретін малдың көрсеткіші бәрінде бірдей болса, ол қандай мөлшерде болатынын көрсетеді. Қойылған мақсатқа байланысты биологияда бірнеше орталық көрсеткіштер қолданылады: арифметикалық орташа, өлшемді орталық көрсеткіш, геометриялық орташа, гармоникалық орташа, мода және медиана т.с.с. Кіші іріктеуде арифметикалық орташаны (Х) есептеу. Арифметикалық орташа кіші іріктеуде тікелей әдіспен есептеледі. Ол үшін барлық варианттар мәндерін (x1 + x2 +x3…xn) қосып жинақтағы варианттардың санына (n) бөледі: мұнда Σх - варианттар қосындысы. Бұл формула Х есептеудің дәл әдісі болып табылады. Топтағы бес қозының жекелей алғанда тірідей салмақтары: х1 -5, х2 – 6, х3 – 3, х4 – 7, х5 – 4 кг. Бұл топтың арифметикалық орташасы келесі формула арқылы есептеледі (2). Тапсырмалар 1. № 1 мегежін торайларының туғандағы салмақтары (ірі төлділігі) 1,2; 1,5; 1,0; 1,3;1,4;1,3; 1,4; 0,9;1,4;1,3 кг, № 2 аналық шошқаның торайлары-1,2;1,3;1,0;0,8 ;1.3;0.9;1.0; 1.1;1.2;1.0 кг. № 1 және № 2 мегежін торайларының орташа салмақтарын бөлек есептеу. 2. Топтағы бұзаулардың тәулігіне қосатын салмақтары (г): 667. 521. 644. 443, 759, 576, 820, 691, 487, 722. Арифметикалық орташаны есептеңіздер. Үлкен іріктеуде арифметикалық орташаны (Х) есептеу. Егер варианттар саны көп болса; бұлай есептеу киынға түседі, онда вариациялық қатар құрады да, орташа арифметикалық шаманы табады. Арифметикалық орташа келесі формула арқылы есептелінеді: мұнда A — шартты орташа; a — бір кластың (қатардың) екіншісінен (шартты орташадан) неше класқа ауытқитынын керсетеді; р (f) — қатардағы варианттар саны (жиілігі); b – түзету қоэффициенті, Х-ты шартты орташа арқылы есептеу. Сиырлардың тәулігіне сауылатын сүт мөлшерінің арифметикалық орташасын есептеу үшін вариациялық қатарды жазамыз (2 -кесте). Содан кейін шартты орташаны аламыз (А). Шартты орташаға орталық кластың ішіндегі варианттары ең көп класты алған жөн. Біздің мысалда А = 21 кг сүт. Шартты орташа А-ның көмегімен арифметикалық орташаны есептеу үшін түзету коэффициенті b-ны табады. Ол үшін 2-ші кестенің үшінші графасында әр кластың ортасы шартты орташадан неше класқа ауытқуын белгілейді. Бұл ауытқуларды (а) әрпімен белгілейді. Шартты орташасы (А=21) тең кластың ауытқуы ноль деп алынады. 19 мәні бар клас бір, 17 екі, 15 үш, 13 төрт т.с.с. деп белгіленеді. 2-кесте. Табындағы 100 сиырдың тәулігіне сауылатын сүт мөлшерінің арифметикалық орташасын есептеу
Бұл кластардың мәндері шартты орташадан кем болуына байланысты ауытқулар «минус» белгісімен көрсетіледі. 23, 25, 27 және т.д. кластардың мәндері шартты орташадан артық болғандықтан, ауытқулары «плюс» болып келеді. Кестенің үшінші графасына ауытқуларды «минус» немесе «плюс» таңбаларымен жазады. Төртінші графада әр кластың ауытқуын оған сәйкес келетін жиілікке (f) көбейтеді (fa). Содан кейін fa-ның «минус» және «плюс» мәндерін түгел қосады (вертикаль бойынша). Біздің мысалда (+ƒа) оң мәні +78, теріс мәні -65, олардың алгебралық қосындысы Σƒα = (+78) + (-65) = 13. Арифметикалық орташа Х-ты есептеу үшін түзету коэффициенті b-ның мәнін табады: егер түзету коэффициенті «+» болса, оны шартты орташаға қосады, егер «-» болса, онда шартты орташаны А-дан алып тастайды. Шартты орташаға түзету коэффициентін қосу арқылы арифметикалық орташаны алады: Х = А + b = 21 + 0,26 = 21,26 кг сүт. жүктеу/скачать 3,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||