Бронхолиттік терапия тиімсіздігі, 6-8 сағат бойы басылмайтын тұншығу ұстамалары, тыныс алу жеткіліксіздігінің үдеуі, «мылқау өкпе».
Астма мектебінің мақсаты:
Бронхиалды демікпенің даму механизмдері мен себептері және емдеу әдістері туралы емделушілерге ұсыну.
Оқыту бағдарламасы:
Демікпе ұстамасының алдын алу, аллергенді әрекетін жою;
Бронхиалды астма ұстамасы кезінде өздігінен көмек көрсете білуге машықтану;
Бронхиалды астманы емдеудегі заманауи ұстанымдар туралы ұсынымдар;
Бронхиалды астманы емдеуде астмамен ауыратын науқастың өзін бақылауға арналған күнделігі
Бронхиалды астманы емдеуде науқастардың өзін-өзі бақылауы және қажет жағдайда өзіне күтім жасауы өте маңызды.
Астма белгілерін бағалау:
Астма белгілері әр түрлі болады:ол жөтел,тыныс алудың қиындауы,ұйқының бұзылуы,әлсіздік.
Қандай белгілерге ерекше мән беруі керек?
Ең бірінші мына белгілерді сараптау өте маңызды:жөтел,ентігу,тұншығу күніне неше рет болғаны,түнде дем жептеу салдарынан неше рет ұйқыңыздан тұрғаныңыз.
Симптомдарды 3 баллдық көрсеткішпен бағалау:
0-симптомдардың болмауы,1-симптомдардың әлсіз болуы,2-анық болған симптомдар.
Алынған мілңметті күнделікке белгілеу қажет.
Егер балл 0 мен 1-2 аралығында болса –онда жағдай жақсы, ал 3-4 және 7-8 болса жағдай көңіл аударарлық, 8 балдан жоғары болса тез арада көмек керек.
БА бақылау жүргізу
БА бақылау жүргізудің ең дұрыс әрі тиімді жолы-пикфлоуметрия.
Мүмкіндіктері:
-Астмамен ауыратын науқастарды анықтау мақсатында скрининг жүргізу;
-Бронхиалды астма және басқа да өкпенің созылмалы ауруларына дифференциалды диагностика жүргізу;
-Үй және жұмыс жағдайында тыныс жұмысын анықтауға мүмкіндік береді
Қандай өзгерістерді дәрігерге хабарлау керектігін.
Пикфлоуметрия
- тынысты барынша алғаннан кейін тынысты тез шығару кезіндегі ауа ағымының максимадды көлемдік жылдамдығының (пикін-құзын), яғни тыныс шығарудың максималды жылдамдығын анықтау әдісі. Оны арнайы аспап — пикфлоуметрмен күніне 3 рет анықтайды. Пикфлоуметрия дөрмектердің бронхтарды кеңіту әсерінің тиімділігін зерттеуге қолайлы. Оның ертеңгілік және кешкіліктегі көрсеткіштерінің айырмашылығы (тербелісі) 20% аспағаны тиімді саналады.
Пикфлоуметрия-бронх демікпесі кезіндегі бақылау мен диагностикасы әдістерінің бірі.Бұл әдіс кез келген өкпе ауруларында қолданылады,бірақ негізінен бронх демікпесі кезінде өте маңызды.
Пикфлоуметрия-бронх демікпесі кезіндегі бақылау мен диагностикасы әдістерінің бірі.Бұл әдіс кез келген өкпе ауруларында қолданылады,бірақ негізінен бронх демікпесі кезінде өте маңызды.
Пикфлоуметр-бронх демікпесі кезінде өзін-өзі бақылауға арналған индивидуальды аспап.
Пикфлоуметрдің нәтижелерін бақылағанда 3 түсті зона маңызды
Жасыл түсті зона
Жасыл түс барлығы дұрыс екенін көрсетеді.Астманың бақылауда екендігін көрсетеді.Бұл зонада науқастың ұйқысынң бқзылуы болмайды,симптомдар минимальды түрде болады.
Сары түсті зона
Сары түс сақ болу керектігін көрсетеді.Егер түнгі уақытта симптомдар күшейсе,жөтел,сырылдар,кеуде клеткасында ауырсыну болса ингаляциялық симптомды кұшейту керек.
Қызыл түсті зона
Қызыл түс қауіп-қатер белгісі болып табылады.Осы кезде науқасты тез арада бақылауда ұстап емді күшейту маңызды.
Ингаляция деген не?
Аэрозольді ингалятор-құрамында ақ немесе ақ түсті дерлік суспензия бар, мөлшерлегіш клапанмен жабдықталған, түбі ішіне қарай жаншылған металдан жасалған ингалятор. Ингалятордың ішкі бетінде бүлінулер болмауы керек. Бронхиалды демікпені емдеуге арналған препараттар. Ингаляциялық жолмен пайдаланатын симпатомиметиктер.Түрлері:беклазон, беротек, беродуал, сальбутамол т.б.
.
Сальбутамол
Қолданылуы:Бронх кеңейткіш ретінде 12 жастан асқан балалар және ересектер қолданады.Күніне 1-2 мг –нан 3 ретке дейін қолдануға болады.Дозаны дәрігер науқас қажеттілігіне байланысты белгілейді.
Жағымсыз әсері:Артық дозада қолданғандаперифериялық қан тамырлардың кеңеюі,тахикардия болады.
Қолдануға болмайтын жағдай жоқ.
Қолдану жөніндегі нұсқаулық
1.Ингалятор мундштігінен қорғаныш қалпақшасын алады. Мундштіктің таза және құрғақ екенін тексеру қажет. Ингаляторды қатты сілку керек.
2.Ингаляторды суретте көрсетілгендей ұстап тұрып, байсалды түрде терең тыныс алады.
3.Мундштікті ерінге қойып, оны ерінмен толық қысу қажет.
4.Ішке қарай қатты дем алу сәтінде тозаңдануды жүзеге асыру үшін ингалятордың басын басу керек.
5.Тынысты мүмкін болғанша шығармай ұзақ ұстаған жөн.Ингаляторды еріннен шығарып алады. Еркін және терең тыныстау керек.
6.Егер дәрінің қайталанатын ингаляциясы қажет болса, онда 2-5 тармақтарда сипатталған әрекеттерді қайталаудың алдында жарты минут күту керек.
7.Ингаляциядан кейін мүштіктің қорғаныс қалпақшасын кигізу қажет. Шаң мен ластанудан сақтаған жөн.
Ауыз қуысын күнделікті қайнатылған сумен бірнеше мәрте шайып тұрыңыз. Қайнатылған суға йод, ас содасы, тұз қосуға болады. Тісті күніне 2 рет ысу қажет;
Ауыз қуысын шаюға арналған құралдарды қолдану қажет;
Әр 2-3 ай сайын тіс щеткасын ауыстыру қажет;
Тіс аралығын тазалау үшін флосс (тіс жіптерін) міндетті түрде қолдану қажет;
Ингаляциядан кейін ауыз қуысның күтімі
Ингалятор – ингаляция жасауға арналған құрылғы.
Ингалятор – ингаляция жасауға арналған құрылғы.
А-канистир
В- клапан
С- мундштук
Пневмотахометрия — бронхтық обструкцияның ең ерте белгісін — тыныс алу қуаттылығының тыныс шығару куаттылығынан артуын анықтауға мүмкіндік береді.
Пневмотахометрия — бронхтық обструкцияның ең ерте белгісін — тыныс алу қуаттылығының тыныс шығару куаттылығынан артуын анықтауға мүмкіндік береді.
Пневмотахография — ауаның "ағым-көлем" қисығынан обструкцияның орналасу деңгейін (ірі, орташа және ұсақ бронхтарда) анықтауға қолданады.
Аллергологиялық тестілеу. Аллергеннің түрін анықтау мақсатымен скарификациялық, аппликациялық немесе тері ішілік сынамаларды қолданады.
ЭКГ — жүректің оң жақ бөліктерінің гипертрофиясы болуы мүмкін, өкпетекті жүректі дер кезінде айқындауға мүмкіндік береді.
Цитрусты жемістер (апельсин,мандарин,лимон,грейпфрут т.б.),жаңғақтар (фундук, миндаль, арахис т.б.),балық және балық өнімдері,құс өнімдері ,шоколад және оның өнімдері,кофе,томат, баклажан,саңырауқұлақтар,жұмыртқа,сүт,таңқурай,қауын, ананас,бал .Мүлдем қолдануға болмайды:алкогольдік өнімдер
Пісірілген майсыз сиыр еті,сорпа,зәйтүн,күнбағыс майы,асылған кортоп,қарақұмық,күріш ботқалары,сүт өнімдері –1 күндік(сүзбе,қатық),уксус, қыша, майонез,қарбыз,алма,шай,қант,жеміс-жидек компоты,ақ нан
Қолдануға болмайды
Қолдануға болады
4.БА ауыратын науқастың тамақтануы
Қолдануға болмайды
Қолдануға болады
Цитрусты жемістер (апельсин,мандарин,лимон,грейпфрут т.б.)
Жаңғақтар (фундук, миндаль, арахис т.б.)
Балық және балық өнімдері
Құс өнімдері
Шоколад және оның өнімдері
Кофе
Томат, баклажан
Саңырауқұлақтар
Жұмыртқа
Сүт
Таңқурай,қауын, ананас
Бал
Мүлдем қолдануға болмайды:алкогольдік өнімдер
Пісірілген майсыз сиыр еті
Сорпа
Зәйтүн,күнбағыс майы
Асылған кортоп
Қарақұмық,күріш ботқалары
Сүт өнімдері –1 күндік(сүзбе,қатық)
Уксус, қыша, майонез
Қарбыз,алма
Шай
Қант
Жеміс-жидек компоты
Ақ нан
Профилактикалық шаралар:
Бөлмедегі шаңды тазарту, фильтрация жүйесін пайдалану. Үй кенелеріне аллергия болған кезде – оларды жою.
Әрі қарай жүргізу: жылына 2-3 рет терапевттің қарауы, пульмонолог, аллерголог – жылына 1 рет.
Біркелкі дем алу
Техника: Мұрын арқылы дем алып, ішіңізден 4-ке дейін санаңыз. Дем шығарып, қайта 4-ке дейін санаңыз. Осы темпты ұстанып, біраз уақыт жаттығу жасаңыз.
Құрсақпен дем алу
Техника: Бір қолды кеудеңізге, екінші қолыңызды ішіңізге қойыңыз. Мұрын арқылы терең дем алып, кеудеңізді түзулетіңіз. Минутына 6-10 терең дем алыңыз, жаттығуды 10 минут жалғастырыңыз.
БА тыныс жаттығулары
Мұрынмен кезек дем алу
Техника: Өзіңізге ыңғайлы қылып отырыңыз. Оң қолдың бас бармағымен мұрынның оң танауын жауып, сол жағы арқылы терең дем алыңыз. Енді сұқ саусақпен сол жақ мұрынды жауып, оң жақпен дем шығарыңыз. Осылайша кезек-кезек жаттығуды жалғастырыңыз.
Әркелкі дем алу
Техника: Терең асықпай дем алыңыз, артынан іштің көмегімен тез, бір сәтте демді шығарыңыз. 10 рет қайталаңыз.
Релаксация
Техника: Көзіңізді жұмып, бірінен кейін бірі бұлшық еттерді қатайтып, 2-3 секундтан кейін босансытыңыз. Аяқ саусақтарынан бастап, тізе, сан, кеуде, қол, мойын, тіпті көз бұлшық еттерін жаттықтырыңыз. Жаттығу бойы терең, асықпай дем алыңыз.
Біркелкі дем алу
Техника: Мұрын арқылы дем алып, ішіңізден 4-ке дейін санаңыз. Дем шығарып, қайта 4-ке дейін санаңыз. Осы темпты ұстанып, біраз уақыт жаттығу жасаңыз.
Құрсақпен дем алу
Техника: Бір қолды кеудеңізге, екінші қолыңызды ішіңізге қойыңыз. Мұрын арқылы терең дем алып, кеудеңізді түзулетіңіз. Минутына 6-10 терең дем алыңыз, жаттығуды 10 минут жалғастырыңыз.
Мұрынмен кезек дем алу
Техника: Өзіңізге ыңғайлы қылып отырыңыз. Оң қолдың бас бармағымен мұрынның оң танауын жауып, сол жағы арқылы терең дем алыңыз. Енді сұқ саусақпен сол жақ мұрынды жауып, оң жақпен дем шығарыңыз. Осылайша кезек-кезек жаттығуды жалғастырыңыз.
Әркелкі дем алу
Техника: Терең асықпай дем алыңыз, артынан іштің көмегімен тез, бір сәтте демді шығарыңыз. 10 рет қайталаңыз.
Релаксация
Техника: Көзіңізді жұмып, бірінен кейін бірі бұлшық еттерді қатайтып, 2-3 секундтан кейін босансытыңыз. Аяқ саусақтарынан бастап, тізе, сан, кеуде, қол, мойын, тіпті көз бұлшық еттерін жаттықтырыңыз. Жаттығу бойы терең, асықпай дем алыңыз.
