ЈР ўылым министрлїгї ўылым академиясы
Топонимдерді мағыналық тұрғыдан классификациялау
жүктеу/скачать 3,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Erjanova U.R. Batys Qazaqstan oblysynyn onomastikalyq kenistigi 2018
|
2.1.1. Топонимдерді мағыналық тұрғыдан классификациялау мәселесі. Ғалымдар топонимдерді классификациялауда түрлі принциптерді ұстанады. Орыс топонимист ғалымы А.В.Суперанская топонимдерді классификациялауда есімдердің лингвистикалық және экстралингвистикалық сипатын ескеруді ұсынады. Ол жалпы есімдерді сипаттау мен талдауда белгілі бір классификациясыз мүмкін еместігін, ономастикалық классификацияның ғылыми жұмыстағы зерттеушінің ерекше платформасы екендігін және оның атауларды анықтауда арнайы түрде қатысатынын ерекше көрсетеді. Топонимдерді топтастыру оның мағыналық ерекшелігімен тікелей байланысты екендігін айта отырып, ол былай дейді: «Семантика ИС (имен собственных) складывается из информации, которую оно несет, из его языковых, речевых и специально ономастических функции, стилистической и эстетической значимости. Значение (семантика) имени - фактор его известности, фактор экстралингвистический» (66, 322). Топонимдерді семантикалық белгілеріне сәйкес топтастыру Ә.Әбдірахмановтың, С.Атаниязовтың, Г.Ф.Саттаровтың, Қ.Қонқобаевтың, О.А.Султаньяевтің, А.А.Камаловтың, О.Т.Молчанованың еңбектерінде орын алады (3; 67; 68; 63; 11; 69;). Мысалы, Ә.Әбдірахманов тұңғыш рет топонимдерге лексикалық классификация жасап, оларды 14 түрге топтап, лингвистикалық талдау жасады (19, 37). Бүгінгі ономастикада кездесетін топтастырулар ғалымның сол классификациясынан көп алшақтап кете алмады. Оның классификациясы Қазақстанның көптеген аймақтарының топонимикалық жүйесін зерттеуге негіз болды деуімізге болады. Ғалымдардың топонимдерді семантикалық сипаты жағынан бөлуі бір-бірімен мазмұндас келеді. Бұл сұрақ төңірегіндегі олардың пікірлерін екі мәселеге әкеліп тіреуге болады: 1) Обьектінің физика-географиялық сипатын көрсететін топонимдер; 32 2) Адамдардың шаруашылық, тұрмыстық іс-әрекеттері мен қоғамдық қатынастарын көрсететін атаулар. «Қазақ топонимистерінің лексика-семантикалық классификацияна назар аударуының ең басты мәні топонимдерді лексикалық тұрғыдан топқа бөле отырып, мән-мағынасын ашу, олардың адамның іс-әрекет, тұрмысы, қоғамдық өмірмен байланысын анықтап білу болып табылады» деп бағалайды бұл ерекшелікті қазақ ономастикасының белгілі зерттеушісі Т.Жанұзақов (21,36). Ғалымның өзі де өзіне дейінгі ғалымдар ұстанған классификациялық принципті қолдай отырып, топонимдерді жоғарыдағыдай екі үлкен топқа бөледі. О.Т.Молчанова бұл топтастыруды жартылай, жіктей түсіп, топонимдер семантикасы қамтитын тақырыптарды төмендегіше топтайды: жүктеу/скачать 3,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|