87.Комплекс түзілу реакцияларын мына берілген тұнбаларды еріту үшін қолданыңыз: А) сынап, кадмий, сурьма және қалайы сульфидтері; б) барий және қорғасын сульфаттары; в) күміс және сынап хлоридтері (I).
а) Сынаптың, кадмийдің, сурьманың және қалайы сульфидтерінің тұнбаларын еріту үшін тиісті комплекс түзушілерді қосу арқылы комплекс түзу реакциясын қолдануға болады.
Сынап сульфиді (HgS):
Аммиак (NH3) қосылса, күрделі ион түзіледі:
HgS + 2NH3 → [Hg(NH3)2]2+ + S2-
Кадмий сульфиді (CdS):
Аммиак (NH3) немесе натрий цианидін (NaCN) қосқанда күрделі ион түзіледі:
CdS + 2NH3 → [Cd(NH3)2]2+ + S2-
CdS + 4CN- → [Cd(CN)4]2- + S2-
Сурьма сульфиді (Sb2S3):
Натрий полисульфидінің (Na2Sx) қосылуы күрделі ионның түзілуіне әкеледі:
Sb2S3 + 3Na2Sx → [Sb(Sx)3]3- + 6Na+
Қалайы сульфиді (SnS2):
Натрий полисульфидінің (Na2Sx) қосылуы күрделі ионның түзілуіне әкеледі:
SnS2 + 3Na2Sx → [Sn(Sx)3]2- + 6Na+
б) Күрделі түзілу реакцияларын барий мен қорғасын сульфаттарының тұнбаларын еріту үшін де қолдануға болады.
Барий сульфаты (BaSO4):
Концентрлі күкірт қышқылын (H2SO4) қосқанда күрделі ион түзіледі:
BaSO4 + 2H2SO4 → Ba(HSO4)2 + H2O
Қорғасын сульфаты (PbSO4):
Аммиак (NH3) қосылса, күрделі ион түзіледі:
PbSO4 + 4NH3 → Pb(NH3)42
c) күміс хлориді (AgCl):
Аммиак (NH3) қосылса, күрделі ион түзіледі:
AgCl + 2NH3 → [Ag(NH3)2]+ + Cl-
Сынап (I) хлориді (Hg2Cl2):
Натрий тиосульфатының (Na2S2O3) қосылуы күрделі ионның түзілуіне әкеледі:
Hg2Cl2 + 2Na2S2O3 → 2NaCl + [Hg(S2O3)2]2-
А) Сынапты, кадмийді, сурьманы және қалайы сульфидтерін еріту үшін тиісті хелаттарды қосу арқылы комплекс түзу реакциясын қолдануға болады.
Сынап сульфидінің еруі (HgS):
Аммиак ерітіндісін (NH₃) немесе аммоний тұзының ерітіндісін (мысалы, аммиак ацетаты NH₄CH₃COO) қосуға болады. Алынған [Hg(NH₃)₂]²⁺ кешені ериді.
Кадмий сульфидінің (CdS) еруі:
Аммиак ерітіндісін (NH₃) немесе аммоний тұзының ерітіндісін қосқанда еритін [Cd(NH₃)₄]²⁺ кешені түзіледі.
Сурьма сульфидінің еруі (Sb₂S₃):
Калий тартратының ерітіндісін (K₂C₄H₄O₆) пайдалануға болады. Алынған [Sb(C₄H₄O₆)]³⁻ комплексі ериді.
Қалайы сульфидінің (SnS) еруі:
Концентрлі тұз қышқылын (HCl) қосу еритін [SnCl₆]²⁻ кешенінің түзілуіне әкеледі.
Б) Барий мен қорғасын сульфаттарын еріту үшін тиісті хелаттарды қосу арқылы комплекс түзу реакциясын қолдануға болады.
Барий сульфатының (BaSO₄) еруі:
Аммоний диэтилдитиокарбаматының (NH₄C₂H₅NCS₂) ерітіндісін қосуға болады. Алынған [Ba(NCS)₂] комплексі ериді.
Қорғасын сульфатының еруі (PbSO₄):
Тиоцетам (CH₃COSNa) ерітіндісін қосу еритін [Pb(CH₃COS)₂] кешенінің түзілуіне әкеледі.
c) Күміс пен сынап (I) хлоридтерін еріту үшін тиісті хелаттарды қосу арқылы комплекс түзу реакциясын қолдануға болады.
Күміс хлоридінің (AgCl) еруі:
Аммиак ерітіндісін (NH₃) қосуға болады.
а) Сынап (HgS), кадмий (CdS), сурьма (Sb2S3) және қалайы (SnS) сульфидтерін аммиакпен (NH3) комплексті түрде ерітуге болады:
Сынап сульфиді:
HgS + 2NH3 ⇌ [Hg(NH3)2]S + NH3↑
Кадмий сульфиді:
CdS + 2NH3 ⇌ [Cd(NH3)2]S + NH3↑
Сурьма сульфиді:
Sb2S3 + 6NH3 ⇌ 2[Sb(NH3)3]S + 3NH3↑
Қалайы сульфиді:
SnS + 4NH3 ⇌ [Sn(NH3)4]S + NH3↑
б) Барий (BaSO4) және қорға (PbSO4) сульфаттарының ерітілуі үшін комплексооброздайтын реакцияларды пайдалана аласыз:
а) Барий сульфатын (BaSO4) еріту үшін, сульфат үшін комплексооброздайтын реакцияның бір мәні бар. Ол арқылы, барий сульфатын суға растворлап алу үшін қышқыл комплексооброздайтын агент пайдаланылуы мүмкін. Мысалы, ацетаттың суспензиясының қосымшаға арналған барлығы бар судың соңына алып, сондай-ақ кышқыл комплексооброздайтын агенттерді қоса аласыз. Бұл комплексооброздайтын агенттер түзімі арқылы барий сульфаты растворлап, Ba2+ ионына айналған комплексооброздайтын реакцияның қызметін жасауға болады.
Б) Қорғаның сульфатын (PbSO4) еріту үшін, комплексооброздайтын реакциялар пайдаланылмайды. Қорға сульфаты белгіленген мерзімде абсолютті реактивтіктегі немесе өткізгіш асидтегі де растворлана алмайды. Қорға сульфатын растворлап алу үшін басқа техникаларды пайдалану керек, сондықтан механикалық және/немесе химиялық методтарды қолдану керек.
c) Күміс (AgCl) және сынап (I) (Hg2Cl2) хлоридтерін еріту үшін калий тиоцианатымен (KSCN) кешенді түзілу реакциясын қолдануға болады:
Күміс хлориді:
AgCl + 2KSCN ⇌ [Ag(SCN)2] + KCl
Сынап (I) хлориді:
Hg2Cl2 + 2KSCN ⇌ [Hg(SCN)2] + 2KCl
Әрбір жағдайда комплекс түзуші агенттер (аммиак, ЭДТА және калий тиоцианаты) тұнбаларды ерітуге көмектесетін металл иондарымен тұрақты комплекстер түзеді.