Құрамындағы карбоксил тобының санына байланысты бір негізді, екі негізді, көп негізді болып бөлінеді
жүктеу/скачать 38,04 Kb.
|
№16 Карбон қышқылдары
- Бұл бет үшін навигация:
- Химиялық қасиеттері. Алу жолдары
- Физикалық қасиеттері.
| Карбон қышқылдары
Карбон қышқылдырының молекуласында көміртек радикалымен байланысқан бір немесе бірнеше карбоксил тобы – СООН болады. Жалпы формуласы СnH2nO2 не CnH2n+1COOH. Карбон қышқылдары қаныққан, қанықпаған және ароматты болып бөлінеді. Құрамындағы карбоксил тобының санына байланысты бір негізді, екі негізді, көп негізді болып бөлінеді. Бір негізді карбон қышқылдарының молекуласында бір карбоксил тобы бар. Мысалы: СН3СООН, СН3СН2СООН. Қаныққан бір негізді карбон қышқылдарын жүйелік номенклатура бойынша атау үшін, қаныққан көмірсутектердің атына «қышқыл» деген сөзді қосады. Мысалы: НСООН – метан қышқылы; СН3СООН – этан қышқылы. Қаныққан бір негізді карбон қышқылдарының изомериясы көміртегі тізбегінің құрылысына байланысты, изомері көміртегі атомдар саны 4-тен жоғары басталады. C3H7COOH – екі изомері; C4H9COOH – төрт изомері болады. HCOOH – құмырсқа (метан) қышқылы; СН3СООН – сірке (этан) қышқылы; С2Н5СООН – пропион (пропан) қышқылы; С3Н7СООН – май (бутан) қышқылы; СН3СН(СН3)СООН – изомай (2-метилпропан) қышқылы. Химиялық қасиеттері. Алу жолдары Карбон қышқылдарының қышқылдық қасиеті карбоксил тобына байланысты. СН3СООН « СН3СОО- + Н+ (1) Көміртегі атомының электрон бұлттары оттегі атомына қарай ығыстырылған. Сондықтан көміртегі атомы оң зарядталып, көрші гидроксил тобындағы оттегі атомының электрон бұлттарын өзіне тартады. Сөйтіп, гидроксил тобындағы оттек пен сутектің арасындағы байланыс әлсірейді, бұл сутек ионының бөлінуіне әкеліп соғады, (1) теңдеуде көрсетілгендей. Құмырсқа қышқылы (КD = 10-4) қалған карбон қышқылдарына қарағанда күштірек, қалған қышқылдар үшін КD = 10-5. 
1. Тұз түзу. Карбон қышқылдары металдармен, сілтілермен, карбонаттармен әрекеттесіп тұздар түзеді: 2RCOOH + Mg → (RCOO)2 Mg + H2 ↑ RCOOH + NaOH → RCOONa + H2O 2RCOOH + Na2CO3 → 2RCOONa + CO2 ↑ + H2O Мысалы: СН3СООН + Мg → (CH3COOH)2Mg + H2 ↑ магний ацетаты 2. Күрделі эфир түзу. Карбон қышқылдары спирттермен әрекеттесіп, күрделі эфирлер түзіледі, су тартатын концентрлі күкірт қышқылы қатысады.
3. Амидтер түзу: а) Карбон қышқылының аммоний тұзын қыздырғанда амид, су түзіледі. 
ә) Карбон қышқылдарының хлорангидридтері аммиакпен әрекеттескенде амидтер түзіледі. СН3СОСl + NH3 → CH3CОNH2 + HCl 4. Галогендеу реакциясы. Карбон қышқылдары галогендермен орын басу реакциясына түседі. Орын басу реакциясында карбоксил тобына жақын жердегі сутегі атомы галоген атомына ауысады. 
5. Ангидридтер түзу. Карбон қышқылының екі молекуласы қосылып, ангидридтер түзеді, қышқылды дегидратациялап Р2О5 қатысында: 2СН3СООН → (СН3СО)2О + Н2О 6. Тотықсыздандыру реакциясы. Күшті тотықсыздандырғыш (LiAIH4) әсерінен карбон қышқылдары спирттерге дейін тотықсызданады. 
Қаныққан бір негізді карбон қышқылдары өсімдіктерде бос күйінде немесе күрделі эфир күйінде кездеседі. 7. Тотығу реакциясы. Монокарбон қышқылдары тотықтырғыштар әсеріне берік, тек құмырсқа қышқылы көмір қышқылын түзіп, тотығады. 
Құмырсқа қышқылы құрылысының ерекшелігіне байланысты тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді, альдегидтер тәрізді «күміс айна» реакциясын береді. 
Құмырсқа қышқылының тағы бір ерекше қасиеті – оның концентрлі күкірт қышқылымен қыздырғанда айырылуы: 
Физикалық қасиеттері. Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш мүшесі: құмырсқа, сірке және пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар, суда ерімейді. Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары С10-нан бастап қатты заттар. Гомологтық қатарда молекулалық массаларының өсуіне қарай суда ерігіштігі кемиді, қайнау температуралары өседі. Құрамында бірдей көміртек атомдары бар спирттер мен карбон кышқылдарының қайнау температураларын салыстырайық. Спирттерге қарағанда сәйкес карбон қышқылдарының қайнау температуралары едәуір жоғары. Олардың қайнау температураларының жоғары болу себебі, екі карбон қышқылы арасында молекулааралық сутектік байланыс түзіліп, димерленеді. Карбон қышқылы молекулалары арасында біреуінің оттек атомы мен екіншісінің гидроксил тобындағы сутек атомының арасында екі сутектік байланыс түзіледі. жүктеу/скачать 38,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||
