Құрастырушылар

Адамның сақиналы ДНҚ-сы толық зерттелмеген оның өлшемі 150 н.ж.-тан - 20000 н.ж. дейін болады. Ядроның сақиналы ДНҚ-сы онкогендермен уларға төзімділік гендерінің амплификацияланған (көшірмеленген) учаскелері болып табылады. Адам геномының жалпы ұзындығы 3000 – 3500 см тең.

Хромосомалардың түрлерін, митоздың хромосомалық құрылымын, хроматиданың, хромомераның, хромонеманың, ядрошықтың, эухроматиннің құрылысын альбом бетіне түсіру.

Оқушылардың білім деңгейін бағалау. Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау

Жасуша тіршілігіндегі жарғақшаның рөлі

сөзжұмбақтар, плакаттар жинағы.

1.С.А.Әбилаев «Молекулалық биология және генетика» - Оқулық.Шымкент – «АСҚАРАЛЫ» баспасы,2008ж.

1.Медицинская биология и генетика / Под. Редакцией Куандыкова Е.У. – Алматы, 2004

2. Мушкамбаров Н.Н.Кузнецов С.Н.Молекулярная биология.Учебное пособие для студентов медицинских вузов – Москва: Наука,2003,544с.

3. Ньюссбаум Р.И.др.Медицинская генетика: учебное пособие / пер.с англ.под.ред. Бочкова Н.П – М.,2010. – 624с.

4. Притчарт Д.Дж.,Корф Б.Р.Наглядная медицинская генетика / пер.с англ.под.ред.Бочкова Н.П. – М.,2009 – 200с.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Биомембраналардың құрылысы
   
2. 
   Биомембраналардың қызметтері
   
3. 
   Мембрана липидтері
   
4. 
   Мембрана ақуыздары
   
5. 
   Құрылымдық ақуыздар
   
6. 
   Тасымалдаушы ақуыздар
   
7. 
   Жасушааралық әрекеттесулерді қамтамасыз ететін ақуыздар
   

Биомембраналардың құрылысы мен қызметін, мембрана липидтерін, мембрана ақуыздарын үйрету.

14 мин (15%)

• 
  Оқущылардың білімін жан жақты тексеру
  
• 
  Сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру
  

1.Геномның хромосомалық деңгейі

2.Гистондық ақуыздардың қызметі

3.Хроматин түрлері.

4.Митоздық хромосомалардың құрылысы

5.Хроматидалар қызметі

6.Хромонемалар қызметі

7.Теломералар қызметі

• 
  Тақырыпты жоспарымен таныстыру
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану.
  

Жасуша цитоплазмасының маңызы қызметтерінің бірі-заттар ағынын қамтамасыз ету болып табылады. Заттар ағыны дегеніміз: біріншіден –жасуша ішінде кедір-бұдыр, эндоплазмалық торда синтезделген ақуыздардың органеллалар арасында әрлі-берлі тасымалдануы; екіншіден –көптеген жасушалармен ұлпаларда синтезделген пептидтік гормондардың, асқорыту ферменттерінің, антиденелердің, өсу факторларының және басқа да секреторлық молекулалардың жасуша сыртына шығарылуы; үшіншіден-сыртқы ортадан жасушаға үнемі әртүрлі заттардың енуі.

Заттардың жасушаішілік везикулалық тасымалдануының әмбебап және тиімді құралы болып тасымалдау (мембрана) көпіршіктері (липосомалар, мицеллийлар), арқылы секреторлық механизм негізінде тасымалдануы болып табылады. Везикулалық тасымалдануда тасымалданатын ақуыздар мен липидтер көпіршік (липосома, мицелий) қабырғасын (мембранасын) құрастырады, ал оның қуысында басқа органеллаларға арналған не жасуша сыртына шығарылатын «жүк» молекуласы болады. Жасушаішілік везикулалық тасымалдау эндоплазмалық ретикулум (ЭПТ) мембранасынан басталады. Бұл жерде ақуыз молекуласының гликолизденуінің алғашқы кезеңдері өтеді. Содан кейін ақуыз молекулалары тасымалдау көпіршіктеріне іріктелініп Гольджи кешенінің цис-полюсіне өтеді. Гольджи цистерналарында ақуыздардың гликозилденуі әрі қарай жалғасады, ал Гольджидің транс-полюсі мен транс-торларында ақуыздың гликозилденуі толығымен аяқталады, сонымен қатар олар фосфорланады және сульфаттанады. Гольджи цистерналарынан ақуыздар жиекті көпіршіктер арқылы өтеді. Гольджидің транс-торларында толық модификацияланған ақуыздар нақтылы органеллаларға тасымалдану үшін тасымал көпіршіктеріне іріктелінеді. Гольджи кешенін тастап шыққанннан кейін ақуыздар алғашқы лизосомаларға, конститутивтік көпіршіктерге және секреторлық гранулаларға үлестіріледі.

Заттардың цитоплазмалық мембрана (плазмолемма) арқылы сыртқа шығарылуын (экзоцитоз) не жасуша ішіне өткізілуін (экзоцитоз) трансмембраналық тасымалдану деп атайды. Ол өте күрделі құбылыс және әртүрлі жасушаларда түрліше жолдармен жүзеге асады, сол сияқты, әртүрлі заттар-да түрліше әдістер арқылы өткізіледі.

Биомембраналардың негізгі қызметтері мен қасиеттерін, құрылысын альбом бетіне түсіру.

Оқушылардың білім деңгейін бағалау. Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау

Жарғақша арқылы тасымал

сөзжұмбақтар, плакаттар жинағы.

1.С.А.Әбилаев «Молекулалық биология және генетика» - Оқулық.Шымкент – «АСҚАРАЛЫ» баспасы, 2008ж.

1.Медицинская биология и генетика / Под. Редакцией Куандыкова Е.У. – Алматы, 2004

2. Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов – Москва: Наука, 2003, 544с.

3. Ньюссбаум Р.И.др.Медицинская генетика: учебное пособие / пер.с англ.под.ред. Бочкова Н.П – М., 2010. – 624с.

4. Притчарт Д.Дж., Корф Б.Р. Наглядная медицинская генетика / пер.с англ.под.ред. Бочкова Н.П. – М., 2009 – 200с.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Везикулалық тасымалдану
   
2. 
   Трансмембраналық тасымалдану
   
3. 
   Ұсақ молекулалы заттардың биомембрана арқылы өткізілуі
   
4. 
   Транслоказалар
   
5. 
   Антипорт қызметі
   
6. 
   Симпорт қызметі
   
7. 
   Заттардың өткізілуінің кейбір жүйелері
   
8. 
   Катиондық арналар
   
9. 
   H-холинорецепторлар
   
10. 
    Көлденең жолақ бұлшықет ұлпасында Са ²⁺ иондарының тасымалдану жүйесі
    

Студенттерге мембрана арқылы заттардың өткізілуін, ұсақ молекулалы заттардың өткізілуін, жай диффузия, жеңілдетілген диффузия, белсенді тасымалдану, транслоказа қызметін үйрету.

14 мин (15%)

• 
  Оқущылардың білімін жан жақты тексеру
  
• 
  Сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру
  

1.Биомембраналардың құрылысы

2.Биомембраналардың қызметтері

3.Мембрана липидтері

4.Мембрана ақуыздары

5.Құрылымдық ақуыздар

6.Тасымалдаушы ақуыздар

7.Жасушааралық әрекеттесулерді қамтамасыз ететін ақуыздар

• 
  Тақырыпты жоспарымен таныстыру
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану.
  

Ұсақ молекулалы заттардың өткізілуі.Ұсақ молекулалы заттардың биомембрана арқылы өткізілуінің 3 жолы белгілі:

а) жай диффузия;

б) жеңілдетілген диффузия;

в) белсенді тасымалдану.

Жай диффузия-өздігінен, ешбір көмексіз, концентрация градиенті (жоғары концентрациядан төменгі концентрация) бағытында заттардың мембрана арқылы өтуі. Мұндай әдіс арқылы кіші молекулалы гидрофобтық органикалық қосылыстар (май қышқылдары, зәр қышқылдары) және ұсақ, бейтарап молекулалар (Н2О, СО2, О2) өтеді. Мембрана арқылы шектелген қуыстардың (органеллалар) концентрация айырмашылығы көбейген сайын диффузия жылдамдығы да пропорциональ өседі, ал олардың концентрациясы теңессе диффузия тоқталады.

Ұсақ молекулалы заттардың өткізілуі жобасын альбом бетіне түсіру.

Оқушылардың білім деңгейін бағалау. Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау

Везикулярлы тасымал туралы түсінік. Жасушааралық байланыс

сөзжұмбақтар, плакаттар жинағы.

1.С.А.Әбилаев «Молекулалық биология және генетика» - Оқулық.Шымкент – «АСҚАРАЛЫ» баспасы, 2008ж.

1.Медицинская биология и генетика / Под. Редакцией Куандыкова Е.У. – Алматы, 2004

2. Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов – Москва: Наука, 2003, 544с.

3. Ньюссбаум Р.И.др.Медицинская генетика: учебное пособие / пер.с англ.под.ред. Бочкова Н.П – М., 2010. – 624с.

4. Притчарт Д.Дж., Корф Б.Р. Наглядная медицинская генетика / пер.с англ.под.ред. Бочкова Н.П. – М., 2009 – 200с.

1.Введение в молекулярную медицину / под.ред.Пальцева М.А. – М., Медицина, 2004

2. Генетика. Учебник / под.ред.академика РАМН Иванова В.И. – М., ИКЦ «Академкнига», 2006 .

3.Гинтер Е.К.Медицинская генетика – М.,Медицина,2003.

4. Казымбет П.К., Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие – Астана, 2006, 2007.

5. Медицинская паразитология. Учебное пособие.Барышников Е.Н. – М., ВААДОС – пресс,2005.

7. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для врачей. Пер с англ. – М.: БИНОМ – Пресс, 2003.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. Везикулалық тасымалдану

2. Трансмембраналық тасымалдану

3. Ұсақ молекулалы заттардың биомембрана арқылы өткізілуі

4. Транслоказалар

5. Антипорт қызметі

6. Симпорт қызметі

7. Заттардың өткізілуінің кейбір жүйелері

8. Катиондық арналар

9. H-холинорецепторлар

10.Көлденең жолақ бұлшықет ұлпасында

Са ²⁺ иондарының тасымалдану жүйесі

Студенттерге мембрана арқылы заттардың өткізілуін, ұсақ молекулалы заттардың өткізілуін, жай диффузия, жеңілдетілген диффузия, белсенді тасымалдану, транслоказа қызметін үйрету.

14 мин (15%)

• 
  Оқущылардың білімін жан жақты тексеру
  
• 
  Сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру
  

1.Биомембраналардың құрылысы

2.Биомембраналардың қызметтері

3.Мембрана липидтері

4.Мембрана ақуыздары

5.Құрылымдық ақуыздар

6.Тасымалдаушы ақуыздар

7.Жасушааралық әрекеттесулерді қамтамасыз ететін ақуыздар

• 
  Тақырыпты жоспарымен таныстыру
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану.
  

Ұсақ молекулалы заттардың өткізілуі.Ұсақ молекулалы заттардың биомембрана арқылы өткізілуінің 3 жолы белгілі:

а) жай диффузия;

б) жеңілдетілген диффузия;

в) белсенді тасымалдану.

Жай диффузия-өздігінен, ешбір көмексіз, концентрация градиенті (жоғары концентрациядан төменгі концентрация) бағытында заттардың мембрана арқылы өтуі. Мұндай әдіс арқылы кіші молекулалы гидрофобтық органикалық қосылыстар (май қышқылдары, зәр қышқылдары) және ұсақ, бейтарап молекулалар (Н2О, СО2, О2) өтеді. Мембрана арқылы шектелген қуыстардың (органеллалар) концентрация айырмашылығы көбейген сайын диффузия жылдамдығы да пропорционал өседі, ал олардың концентрациясы теңессе диффузия тоқталады.

Ұсақ молекулалы заттардың өткізілуі жобасын альбом бетіне түсіру.

Оқушылардың білім деңгейін бағалау. Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау

Жасушаға сигнал берілудің негізгі этаптары.Медициналық ерекшелігі.

сөзжұмбақтар, плакаттар жинағы.

1.С.А.Әбилаев «Молекулалық биология және генетика» - Оқулық.Шымкент – «АСҚАРАЛЫ» баспасы,2008ж.

1.Медицинская биология и генетика / Под. Редакцией Куандыкова Е.У. – Алматы,2004

2. Мушкамбаров Н.Н.Кузнецов С.Н.Молекулярная биология.Учебное пособие для студентов медицинских вузов – Москва: Наука,2003,544с.

3. Ньюссбаум Р.И.др.Медицинская генетика: учебное пособие / пер.с англ.под.ред.Бочкова Н.П – М.,2010. – 624с.

4. Притчарт Д.Дж.,Корф Б.Р.Наглядная медицинская генетика / пер.с англ.под.ред.Бочкова Н.П. – М.,2009 – 200с.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Жасушаралық сигнализация
   
2. 
   Жоғары спецификалық рецепторлар
   
3. 
   Жасушааралық сигналдық заттар
   
4. 
   Гормондар. Гормондар түрлері.
   
5. 
   Гидрофильдік гормондардың әрекет ету тетіктері
   
6. 
   Гидрофобтық гормондардың әрекет ету тетіктері
   
7. 
   Рецепторлар
   
8. 
   Гистогормондар
   
9. 
   Нейромедиаторлар
   
10. 
    Нейромодуляторлар
    

Студенттерге жасушааралық сигнализация, гормондар, нейромедиаторлар, гистогормондардың қызметін, гидрофильдік гормондардың әрекет ету тетіктерін, жасушаішілік медиаторларды, гидрофобтық гормондардың әрекет ету тетіктерін оқыту.

14 мин (15%)

• 
  Оқущылардың білімін жан жақты тексеру
  
• 
  Сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру
  

2.Биомембраналардың қызметтері

3.Мембрана липидтері

4.Мембрана ақуыздары

5.Құрылымдық ақуыздар

6.Тасымалдаушы ақуыздар

7.Жасушааралық әрекеттесулерді қамтамасыз ететін ақуыздар

Жаңа сабақ түсіндіру 27 мин (30%)

• 
  Тақырыпты жоспарымен таныстыру
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану.
  

Ұсақ молекулалы заттардың өткізілуі.Ұсақ молекулалы заттардың биомембрана арқылы өткізілуінің 3 жолы белгілі:

а) жай диффузия;

б) жеңілдетілген диффузия;

в) белсенді тасымалдану.

Жай диффузия-өздігінен, ешбір көмексіз, концентрация градиенті (жоғары концентрациядан төменгі концентрация) бағытында заттардың мембрана арқылы өтуі. Мұндай әдіс арқылы кіші молекулалы гидрофобтық органикалық қосылыстар (май қышқылдары, зәр қышқылдары) және ұсақ, бейтарап молекулалар (Н2О, СО2, О2) өтеді. Мембрана арқылы шектелген қуыстардың (органеллалар) концентрация айырмашылығы көбейген сайын диффузия жылдамдығы да пропорционал өседі, ал олардың концентрациясы теңессе диффузия тоқталады.

Оқушылардың білім деңгейін бағалау. Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау

Жасушалық цикл туралы түсінік.

Жасушалық цикл және оның кезеңдері (пресинтетикалық, синтетикалық және посинтетикалық). Жасушалық циклдегі хроматин жағдайының өзгеруі.

1.С.А.Әбилаев «Молекулалық биология және генетика» - Оқулық.Шымкент – «АСҚАРАЛЫ» баспасы,2008ж.

1.Медицинская биология и генетика / Под. Редакцией Куандыкова Е.У. – Алматы,2004

2. Мушкамбаров Н.Н.Кузнецов С.Н.Молекулярная биология.Учебное пособие для студентов медицинских вузов – Москва: Наука,2003,544с.

3. Ньюссбаум Р.И.др.Медицинская генетика: учебное пособие / пер.с англ.под.ред.Бочкова Н.П – М.,2010. – 624с.

4. Притчарт Д.Дж.,Корф Б.Р.Наглядная медицинская генетика / пер.с англ.под.ред.Бочкова Н.П. – М.,2009 – 200с.

1.Введение в молекулярную медицину / под.ред.Пальцева М.А. – М.,Медицина,2004

2. Генетика. Учебник / под.ред.академика РАМН Иванова В.И. – М., ИКЦ «Академкнига»,2006 .

3.Гинтер Е.К.Медицинская генетика – М.,Медицина,2003.

4. Казымбет П.К., Мироедова Э.П.Биология.Учебное пособие – Астана,2006,2007.

5. Медицинская паразитология.Учебное пособие.Барышников Е.Н. – М., ВААДОС – пресс,2005.

6. Пехов А.П.Биология и общая генетика. Учебник – СПб,2006.

7. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для врачей. Пер с англ. – М.: БИНОМ – Пресс,2003.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Жасуша циклы.
   
2. 
   Циклин тәуелді киназалар
   
3. 
   Митогендер әрекеттері
   
4. 
   Антимитогендер әрекеттері
   
5. 
   Жасушалардың жасушадан тыс матрикске бекінуі
   
6. 
   Түйісу арқылы пролиферацияның тежелуі
   
7. 
   Циклин – ЦТК кешендерінің әрекет ету тетіктері
   
8. 
   Жасуша циклын тоқтату және апопозға көшіру тетіктері
   

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Жасушалық цикл және оның кезеңдері (пресинтетикалық, синтетикалық және постсинтетикалық). Жасушалық циклдегі хроматин жағдайының өзгеруі.
  

• 
  Оқушылардың міндетін жан – жақты тексеру
  
• 
  Сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру
  

1. 
   Жасуша циклі және кезеңдері
   
2. 
   Жасуша циклінің әр түрлі кезеңдерде өтетін жайыттарға сипаттама
   
3. 
   Жасуша циклінің реттелу тетіктері
   

• 
  циклиндер, циклин тәуелді киназалар мен олардың кешендері
  

4. 
   Циклин – ЦТК кешендерінің әрекет ету тетіктері
   
5. 
   Жасуша циклын тоқтату және апоптозға көшіру тетіктері
   

• 
  Тақырыпты жоспарымен таныстыру
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану.
  

Жасушаның тіршілік циклі деп оның пайда болуы, құрылысының күрделенуі, атқаратын қызметіне икемделуі, бөлінуі немесе тіршілігін жоюы (өліп қалу) кезеңдері аралығындағы әрқилы құбылыстар жиынтығын айтамыз. Яғни жасуша циклі дегеніміз оның митоздық жолмен екі рет бөлінуі арасындағы байқалатын құбылыстар жиынтығы. Ол 4 кезеңге бөлінеді: 1) пресинтетикалық(G₁); 2) синтетикалық (S); 3) постсинтетикалық (G₂); 4) митоз (М).

а) Профазада-жасуша ядросында хроматин жіпшесі ширатылып, тығыздалып жуандап, микроскоп арқылы көруге болатындай, жіпше тәрізді құрылымдар-митоздық хромосомаларға конденсацияланады. Бұл кезде әрбір митоздық хромосома бір-біріне жабысқан екі хроматидадан тұрады. Олар когезин

деп аталатын ақуыз арқылы байланысқан. Хромосома деген терминді 1883 ж. Вальдейер ұсынған.

- ядроның ішкі мембранасымен байланысқан ядро