Психология курсында семинарларды ұйымдастыру

«Семинар» сөзі латынның «seminarium» - екпе жер дегенді білдіредң.

Қазіргі күндегі ЖОО-нда семинар тәжірибелік сабақтардың негізгі түрінің бірі болып, студенттердің ғылыми ойлау міндетін дамытушы құрал ретінде саналады. Семинарларда келесі педагогикалық міндеттер шешіледі (А.М. Матюшкин бойынша):

• 
  кәсіби ойлаудың дамуы;
  
• 
  танымдық мотивация;
  
• 
  оқу жағдайындағы білімдерді кәсіби пайдалану;
  
• 
  білімдерді қайталау мен бекіту;педагогикалық қарым-қатынас.
  

Студенттерді бағалай сипатындағы жауаптарға, рефераттарды тыңдауға, дискуссияларға бағдарлау керек.

Семинар сабақтарын ұйымдастыруда біріккен әрекет принципі жүзеге асады. Білімдерді меңгерудің принципі тапсырманың шешуі индивидуалды түрде емес, ұжымдық формада жүзеге асқанда неғұрлым нәтижелі болады.

Семинарға дайындық келесідей жоспарланады:

1. 
   тақырыпты таңдау, міндеттерді анықтау;
   
2. 
   қосымша әрекеттерді іздестіру;
   
3. 
   талқылауға арналған сұрақтарды даярлау;
   
4. 
   жауап беруге арналған тапсырмалар мен тақырыптарды бөліп беру;
   
5. 
   алдын ала жұмыстар мен кеңес берудің ұйымдастырылуы;
   
6. 
   жауапты бағалау критерийлерін анықтау;
   
7. 
   өткізудің әдіс-тәсілдерін таңдау;
   
8. 
   көрнекілік құралдарын таңдау;
   
9. 
   семинарды өткізу жоспарын құрастыру.
   

1. 
   оқытушының кіріспе сөзөі: міндеттерді алға қою, проблеманы алға қою, семинарды өткізу жоспарымен таныстыру;
   
2. 
   студенттердің жауабын тыңдау;
   
3. 
   талқылау кезінде семинар сұрақтарына мән беру;
   
4. 
   қорытындыларды шығару.
   

Әдебиеттер:

1. 
   Додонов Б.И. В мире эмоций.Киев, 1987.
   
2. 
   Немов Р.С. Психология. М., 1994.
   
3. 
   Петровский А.В. Общая психология. М., 1990.
   

Семинарға даярлық.

Семинарға екі апта бүрын оқушылар үш топқа бөлінеді.

Семинарды өткізу құрылымын келесі сызба түрінде көрсетуге болады:

Оқытушының кіріспе сөзі – топтық жұмыс – 1-топ оқушының жауабы – 2-топ рецензиясы – 3-топ рецензиясы – 2-топ жауабы – 3-топ рецензиясы – 1-топ рецензиясы – 3-топ жауабы – 1-топ рецензиясы – 2-топ рецензиясы – топтық жұмыс бағасы – қорытынды.

«Эмоциялар және жеке тұлға» семинарына сұрақтар:

1. 
   эмоциялар дегеніміз не? олардың физиологиялық механизмдері қандай? Эмоциялардың адам өмірлік қызметіне әсері қандай?
   
2. 
   сезімдерді сезінудің формалары қандай? махаббат сезімдердің қандай категориясына жатады?
   
3. 
   Өзіндік сана мен өзіндік танымдағы эмоциялардың рөлі қандай? эмоциялар мен адами дербестіктің арасындағы байлпаныс қандай?
   
4. 
   Эмоциялар көркемөнер саласында қалайша көрініс табады?
   

Лабораториялық сабақ - оқу-зерттеу қызметі кезіндегі студенттердің теориялық-әдістемелік білімдері мен тәжірибелік ептіліктерін қосрлайтын оқытуды ұйымдастырудың формасы.

Лабораториялық жұмыстың мазмұнына:

• 
  Нормативті құжаттармен таныстыру;
  
• 
  Психологиялық – педагогикалық жағдайларға талдау беру мен оларды шешу;
  
• 
  Ақыл-ойдың дербес және топтық көрсеткіштерін зерттеу;
  
• 
  Ес, ойлау, қабылдау, қиялдың дербес қасиеттерін шығару;
  
• 
  Жеке тұлғаның дербес ерекшеліктерін шығару;
  
• 
  Диагностикалық әдістемелерді зерттеу.
  

Студенттердің бұндай жұмысты өзбетті орындаулары үшін инструктивті карталарды пайдалануға болады. Онда келесі бөлімдер алға шығарылады:

1. 
   тақырыбы;
   
2. 
   жұмыстың мақсаты;
   
3. 
   құрылғылар;
   
4. 
   қайталауға арналған сұрақтар;
   
5. 
   жұмыс барысы;
   
6. 
   қорытындылар;
   
7. 
   алынған мәліметтерді топпен талқылап, оларды график, сызба, кесте, диаграммалар түрінде бекіту.
   

Тапсырмаларды орындау кезінде көптеген студенттерге көмек, әрекеттерінің коррекциясы, аралық нәтижелерді тексеру қажет болады.

Өздік жұмыс – студенттердің жоспарланған жұмысы, ол оқытушының әдістемелік басшылығымен, алайда оның тікелей қатысуынсыз жүреді. Өздік жұмыс аудиториялықпен қатар оқу үрдісінің формаларының бірі болып, оның маңызды бөлігі болып табылады. Оның табысты және нәтижелі орындалуы үшін оқытушы жағынан жоспарлау және басқару қажет.

Жоғары мектеп оқытушысы студенттерді танымдық әрекеттерін тек қана ұйымдастырады. Студенттер танымды өздері жүзеге асырады. Онымен болмай, өздік жұмыс тәрбиелік маңызға ие, оның формалары түрліше: лекцияларға, семнарларға, лабораториялық жұмыстарға, зачеттерге, емтихандарға даярлық, рефераттарды, курстық жұмыстарды, дипломдық жобаларды орындау.

Өздік жұмыс білімдерді тереңдетіп, кеңейтеді, танымдық әрекетке қызығушылық тудырады, танымдық қабілеттерді қалыптастырып дамытады. ЖОО-ғы сабақтардың барлық тұрлері өздік жұмыстардың түрлі формаларын ұйғарады.

Өздік жұмысты орындаудың нәтижелілігі тірек болатын дидактикалық материалдарды пайдалануға байланысты болады, ал ол кафедраның жұмысына байланысты:

• 
  өздік жұмыстарға арналған тапсырмалар жүйесі;
  
• 
  рефераттар мен докладтар тақырыптары;
  
• 
  лабораториялық жұмысты орфндауға әдістемелік көрсетілімдер; курстық және дипломдық жұмыстардың тематикасы;
  
• 
  міндетті және қосымша әдістердің тізімі;
  

• 
  аудиториялық жұмысты өткізу кезінде барлық студенттердің өздік жұмыс минимумын міндетті түрде орындауын қамтамасыз ету, ал озат студенттер үшін күрделенген тапсырмалар беру; педагогикалық қарым-қатынасты қамтамасыз ететін және үнемі басқаруды қалыпқа келтіретін оқытушының кеңесі қажет;
  
• 
  өздік жұмыстарды орындауға байланысты нақты әдістемелік ережелер, мерзімдерді және тексеру мен өзін-өзі тексерудің графиктерін орнату;
  
• 
  семестрдің басында «кіріспе диагностиканы» өткізу мақсатталған, бұл білімдердегі олқылықтардың болдырмауын көздейді.
  
• 
  өздік жұмысқа арнаулы тапсырмалар екі бөлімнен тұруы мүмкін: міндетті бөлім мен факультативті бөлім, ақырғылары анағұрлым күшті студенттер үшін тапсырылып, қорытынды тексеру кезінде есепке алынады.
  
• 
  Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарында қатысуы;
  

1. 
   Оқу тапсырмаларының мотивацияланғандығы;
   
2. 
   танымдық тапсырмалардың нақты берілуі;
   
3. 
   студенттердің жұмыстарды орындауларының алгоритмі;
   
4. 
   есеп жасаудың формаларын және оны өткізудің мерзімдерін анықтау;
   
5. 
   оқытушының кеңес беру көмегі;
   
6. 
   баға беру компоненті;
   
7. 
   тексерудің түрлері мен формалары (бақылау жұмысы, тест, семнар, коллоквиум).
   

Жоғары мектептегі педагогикалық басқару студенттердің оқуына ықпал етіп, олардың әрекет-қылықтарын реттейді. Басқару аумағына келсек? Үш негізгі функцияларды бөліп қарастырады: диагностикалық, оқытушылық, тәрбиелеуші.

Диагностикалық қызмет білімдер мен ептіліктер, дағдылар деңгейін аңғарып бағалауға мүмкіндік береді. Оқытушы қызмет оқу материалын меңгеруге байланысты жұмысты күшейтуге, ал тәрбиелеуші қызмет студенттердің іс-әрекеттерін тәртіпке салады және бағыттайды, пәнге шығармашылық қатынасты қалыптастырады. Психологияны оқу кезінде педагогикалық басқарудың түрлі формалары қолданылады (экзамен, зачет, ауызша сұрақ, жазбаша бақылау жұмысы, реферат, коллоквиум, курстық жұмыс, күнделіктер мен бақылаулар).

Ауызша сауалнамаларда тек білімдер ғана бақыланбай, сонымен қатар сөйлеу мәнері шыңдалып, түсініктер сөздігі байытылады, педагогикалық қарым-қатынас дамытылады. Жазбаша жұмыстар материалды меңгеру деңгейін құжаттар арқылы орнатуға атсалысады, алайда оқытушы үшін улкен уақыт бөлуді талап етеді. Емтихандар проблема бойынша жүйелі білімдер алуға көмек береді, бірақ студент психикасы үшін қосымша жүктеме болып табылады. Курстық және дипломдық жұмыстар болашақ маманның шығармашыл тұлға қалыптасуына атсалысады. Бақылаудың түрлі формаларын сауатты түрде қолдану – психология оқытушысының шеберлігінің көрсеткіші.

Ақырғы онжылдықта көптеген ЖОО-нда білімдерді бақылаудың түрлі жүйелері мен нормалары жасап шығарылып енгізілген болатын, алайда әлі де бесбаллдық шкала басым болып табылады да, семестрдің аяғындағы емтихан шешуші рольді атқарады.

Студенттерді бағалау дегеніміз – олардың объективті білімдері мен ептіліктерін бейнелейтін белгілі бір көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Баға студенттің білімдер, ептіліктер мен дағдыларды меңгерудің деңгейң мен сапасын есепке алады. Психология пәні бойынша білім көлемі дегеніміз – бұл осы білімнің негізінде жатқан бастапқы түсініктер, ойлар мен теориялар тізімі.

Бастапқы теориялық білімдерді меңгеру студенттерде мақсатталған әрекеттерді қалыптастырады. Бұның бварлығы білімдерді меңгерудің ойлау күшінің белгілі бір деңгейін қамтамасыз ететін белгілі бір деңгейін қалыптастырады.

Онымен болмай, бағалау әрекеті білімнің тек қана көлемі, деңгейі мен сапасын ғана бейнелеп қана қоймайды, сонфмен қатар оның қызметтері алуан трүрлі. Бағалау әрекеті арқылы оқудың жағымды мотивтері қалыптасады. Баға алудың негізінде адекватты өзін-өзі бағалау мен өзінің оқу үлгеріміне сын арқылы ұарау қалыптасады.

Педагогикалық баға өзіне бағаны (баллды) қосады, яғни оқу үлгерімін бағалаудың көрінісі мен фиксациясының символикалық формасы. Ао бағалық ойлау – оқу нәтижелерінің қысқаша түрдегі аннотациясын, олардың жағымды сәттері мен олқылықтарын қосады.

Бағалауды ба,ғамен көп кезде шатастырады. Психологиялық тұрғыдан бұл дұрыс емес. Бағалау тек материалды меңгшерудің фактісін ғана анықтамай, оны меңгермеудің де себептерін анықтайды. Бағалау екі мағынада болады: жағымды және жағымсыз. Баға болса бірнеше рангілік мағынаға ие – 1-ден 5-ке дейін. Бағада студенттің қабілеттері көрінеді, сонымен қатар ол кездейсоқтықтың және студентке объективті емес көзқарастың нәтижесінде де қойылады.

«5» (өте жақсы) бағасы толық дұрыс жауап бергенде қойылады. Толық дегеніміз – теориялық дұрыс және логикалық тұрғыдан дәлелденген жауап, бұнда студент өзіне танымал білімдерді толық жіне терең пайдаланады.

«4» (жақсы) бағасы – жақсы үлгерім көрсеткіші. Оны студент теориялық материалды түсінгенде, алайда кейбір мәнді емес олқылықтарды жасағанда қояды.

«3» (қанағаттанарлық) бағасы – қанағаттанарлық үлгерімнің көрсеткіші. Білімдер фрагменттік сипатта болады, ал студент оларды үлгі бойынша ғана қолдана алады.

«2» (қанағаттанарлықсыз) бағасы – дұрыс емес жауап үшін, материалдың негізгі жағдайларын түсінбеу кезінде қойылады.

«1» (өте жаман) бағасы жауап бермеген студентке қойылады.

Бағалау мен басқарудың негізгі талаптарының біріне олардың объективті болуы жатады. Объективті емес бағаны алдын алу үшін оны аргументтеу керек, яғни жауапты қысқаша түрде сипаттау қажет.

Студенттерді бағалау эпизодикалық түрде емес, жүйелі және үнемі өтуі өте маңызды. Басқарудың жүйелілігі студентердің еңбек ету атмосферасын тудырып, ұйымдастыратын маңызды психлогоиялық фактор болып табылады.

Оқу үрдісінің түрлі кезеңдерінде студенттердің білімдері, ептіліктері мен дағдыларын бағалаудың алуан түрлері қолданылады.

Алдын ала бағалау. Кейбір оқытушылар алдын ала тексеру өткізеді. Ол негізінен жаңа тақырыпты өтудің алдынада не жыл басында диагностикалық мақсатпен өткізіледі. Оның мақсаты – студенттердің жалпы деңгейімен танысу.

Алынған нәтижелердің негізінде оқытушы қажет болған жағдайда материалды қайталау (тұсіндіру) өткізіп, оқу-танымдық әоекетті ары қарайғы ұйымдастыруда бұл нәтижелерді есепке алады.

Оқу барысынлдағы бағалау күделікті оқу барысында жүзеге асырылады. Оның басты мақсаты – студенттердегі бар білім деңгейі туралы және дәрістер мен семинардағы оқу-тәрбие жұмысының сапасы туралы объективті мәлімет алу. Бақылау кезіндегі алынған ақпарат студенттердің оқу материалын қалай меңгеретітін, олардың ептіліктері мен дағдылары қалай өалыптасатынын оқытушы өз жұмысында пайдалнады.

Кезеңдік бағалау. Бір емес, бірнеше сабақта меңгерілген білімдер қоры кезеңдік тексеру кезінде табысты түрдегі нәтижелер көрсетеді.

Қорытынды бағалау. Бұндай тексеру түрі шешуші деп аталады. Оның мақсаты – студенттер білімнің жүйесі мен құрылымын анықтау. Қорытынды бағалаудың ерекше формасы – зачеттер мен емтиханждар.
Оқытушы ЖОО-ғы педагогикалық үрдістің негізгі фигурасы ретінде

Психология оқытушысының тұлғалық және кәсіптік деңгейі

Педагогикалық шеберліктің негізі терең білім алу процесінде және сабаққа практикалық дайындалу кезінде қаланады.

Ойлар мен әрекеттердің тұтастығы;

Жоғарғы жеке жауапкершілік;

Жүргізілетін сабақтардың сапасын жоғарлату бойынша үнемі жұмыс жасау;

Оқытатын пәнді жетік білу;

Педагогика және психология бойынша білімдерді меңгеру;

ЖОО-да оқыту мен тәрбиелеу принциптері бойынша әрекет ету;

Оқыту материалдарын қызықты және ұғынықты түсіндіре алу, көрнекті оқыту құралдарын және техникалық оқыту құралдарын рационалды қолдану;

Педагогикалық такт және сабақты жүргізу бойынша талаптарды міндетті түрде сақтау;

Қылық-әрекеттің жалпы мәдениетінің жоғары болуы;

өткізілген сабақты самокритикалық және терең анализдеу икемі, кемшіліктер мен қателердің себептерін анықтау,бұдан анализді және дұрыс қорытынды жасау.

Мұғалімнің кәсіби компитенттілігінің шеберлігінің элементтері оның теориялық және практикалық дайындығының тұтастылығы ретінде көрсетілуі мүмкін. Психологиялық икем мұнда төрт топқа біріктірілген.

1. 
   Нақты оқыту мен тәрбиелеу тапсырмаларында объективті әлеуеметтену процесінің мазмұнын «аударумен» байланысты психологиялық міндеттерді қоя алу: жаңа білімдерді белсенді меңгеруге олардың дайындық деңгейін анықтау мақсатымен байланысты тұлғаны және коллективті зерттеу, проектілеу және психологиялық әсер ету көріністерінің негізінде коллективті және бөлек мұшелерін дамыту; білім беру, тәрбиелеу және дамытушы тапсырмалар комплекстерін ерекшелеу, оларды нақтылау жәнедоминантты тапсырмаларды анықтау.
   
2. 
   Психологиялық өзара әрекет етуді бағдарлау иекемі логикалық аяқталған психологиялық жүйені құруға және қозғалысқа келтіруге мүмкіндік береді: білім беру - тәрбиелеу және дамытушы тапсырмаларды комплексті жоспарлау; білім беру процессінің мазмұнды негізделген тандау жасау; оны ұйымдастыру формаларын, әдістерін және құралдарын тиімдісін таңдау.
   
3. 
   Психологиялық әрекеттерді орындау қабілеті, тәрбиелеу және оқытудың компоненттер мен факторлардың арасындағы өзара байланыстарды ерекшелеуді және орнатуды болжайды, оларды іске қосу: керекті жағдайларды жасау (материялды, моральді-психологиялық, ұйымдастырушылық, гигиеналық және т.б.), білім беру процессін жүзеге асыру; студенттіпсихологиялық процесстің объектісінен субъектісіне айналдыратын іс-әрекеттерін дамыту, бірігіп әрекет етуді ұйымдастыру және дамыту; вузды қоршаған ортамен байланысты қамтамасыз ету, сыртқы бағдарланбайтын әсерлерді басқару.
   
4. 
   Психологиялық тапсырмалардың шешімдерінің процессін және нәтижесін зерттеу қабілеті психологиялық іс-әрекеттің қорытындысын есептеуді, бағалауды талап етеді: өзіндік анализ және психологиялық процестің жүруін және психологтың іс-әрекетін анализдеу; психологиялық тапсырмалардың доминантты және бағындырылған жаңа комплекстерін анаықтау.
   

Психология мұғалімінің практикалық дайындығы оның кәсіби компитенттілік құрылымында сыртқы(заттық) қабілеттерінен көрініс табады - психологиялық әрекет ету қабілеттерінде. Оған ұйымдастырушылық және коммуникативті қабілеттер.

Мұғалімнің ұйымдастырушылық іс-әрекеті оқушыларды әр түлі жұмыстар мен коллектив жұмыстарын ұйымдастыруға қосуды қамтамасыз етеді.

Ақпараттық икем. Көбінесе оларды оқыту ақпаратымен тікелей байланыстырады, сонымен қатар олар оны алу тісілдерінде орындары бар. Бұл басып шығару мен компьютерлік қайнар көздерімен жұмыс істеу ебі мен икемдері, оларды дидактикалық әсерлеу қабілеттері, яғни интерпритациялау жәнеақппаратты оқыту мен тәрбиелеу тапсырмаларына икемдеу.

Оқушылармен тікелей қарым-қатынас процессінде ақппараттық қабілетер оқу материялдарын анық және нақты жеткізу қабілеттерінен, пән спецификасынан, оқушылардың дайындық деңгейінен, олардың өмірлік тәжірибесінен және жасынан көрінеді; логикалық дұрыс құру және нақты әңгімені, түсіндірмені, қиын мәселелерді жеткізу: материалды мазмұндауда индуктивті және дедуктивті жолдарын үйлесімді қолдану: сұрақтарды түсінікті, қысқа, нақты, және екпінді етіп жеткізу: техникалық, электронды-есептеуіш техникаларды және көрнекілік құралдарды қолдану: ойды графикалар, диаграмма, схемалар, суреттер арқылы көрсетіп жеткізу; оқушылардың жаңа материалдарды әртүрлі әдістерді қолданумен меңгеру деңгейін және сиппатын тез диагностикалау; керек болған жағдайда жоспарды қайта құру және материалдарды мазмұндау құрылымы.

Психология мұғалімінің коммуникативті икемі құрылымды былай көрсетуге болады - перциптивті икемдер тобының өзара байланысқан, өзіндік қатынас жасау және психологиялық техника икемдері.

Бұл кезеңде сонымен қатар топпен психологиялық контакт орнату икемі керек,бұл оқушыларға ақппаратты беру және олардың қабылдауына көмектеседі; бірігіп шығармашылық әрекет етуді, коллективті ізденісті жасау; тәрбиеленушілерде психологпен қатынасқа және оның беретін пәніне қызығушылықты, бағдарлануды тудыру керек.

Психологиялық процесте қатынасты басқару педагогтың зейінін бөліну және оның тұрақтылығын ұстап тұру икемдерін меңгеруді меңзейді; топпен және бөлек студенттермен қарым-қатынас бойынша тиімді қылық-әрекет,көңіл аударту тәсілдерін таңдау; тәрбиеленушілердің істерін анализдеу, олар басшылыққа алған мотивтерін көру, әртүрлі жағдайдағы олардың қылық-әрекеттерін анықтау; студенттердің эмоционалды уайымдарының тәжірибесін жасау, топта жайлы атмосфераны қамтамасыз ету; қатынаста инициативаны басқару, ол үшін бай арсеналды құралдарды қолдану, бұл өзара әрекеттің эффективтілігін жоғарлатады.

Қатынас процесінде кері байланысты орнатуға эмпатиялық процестер көмектеседі, ол педагог пен тәрбиеленушілердің өзара әсер ету кезінде пайда болады. Эмоционалды кері байланыс оқушылардың топтың жалпы психологиялық жағдайын түсінудегі қылық-әрекет икемі арқылы жүзеге асады; оқушылардың эмоционалды жағдайының өзгеру сәттерін сезу, олардың жұмыс істеуге дайындығын мен тілектерін, жалпы көңіл-күйлерін: ортақ жұмыстан бөлек оқушылардың бөлінуін қазіргі күнге сай көру.

Коммуникативті әрекеттің эффектілігін жоғарлататын құралдарының бірі психологиялық техника болып табылады, оған икем мен еп кіреді, олар бөлек оқушыларды да, толық коллективті де белсенділігін стимулдау үшін керек: тәрбиеленушәлермен қатынаста дұрыс стильді және тонды таңдау икемі, олардың зейіндерін, іс-әрекет тмпін басқару, оқушылардың қылықтарына өзінің көзқарасын көрсете алу ептері. Басқа сөзбен айтқанда, бұл сезімдерді «тапсырыспен» сияқты көрсету икемдері, бұл психологиялық ақылға сиымды болуы керек.
Психология пәні оқытушысының өзіндік жұмысы мен өзіндік білім алуының әдістемесі

Педагогикалық еңбек - бұл шығармашылық сипаттағы жоғарғы квалификациялы ақыл-ой әрекетінің ерекше түрі, қысымның жоғарғы деңгейімен ерекшеленеді. ЖОО-ның мұғалім жұмысы - бұл студентті оқыту, тәрбиелеу, дамыту мақсаттарына бағытталған саналы іс-әрекет; оның студентте кәсіби білімнің қалыптасуында, өмірлік позицияны белсенді тәрбиелеуде басты роль болып табылады.кез келген шығармашылық түрлеріндегідей мұғалімдік жұмысында өзіндік ізденістерінде жасалатын нормативті және эвристикалық әрекеттер үйлеседі, әсіресе бұл психолог мұғаліміне тән.

Кәсіби шеберлікті меңгеру үшін мұғалімнің өзіндік жұмысы болуы керек, оған: әр оқу сабағына жүйелік дайындалу; жаңа оқу әдебиетімен үнемі жұмыс жасау, олардан практикалық тексеру мен қолдану талап ететіндерін алып көру; әріптестердің тәжірибесін зертеу және тиімділерін, жақсыларын, шынайы керектігін қолдану; өзінің еңбегінде стериотиптерден бас тарту; индивидуалды тәсілдерді жасау (дауыс ырғағын қою, сөйлеу техникасы, граматикалық дұрыстылық, дикция, дыбыстың интонация күші, және т.б.); дене және психологиялық жағдайын өзі реттей алуы.мұғалімдік жұмыстың сәттілігі ең алдымен мұғалімнің кәсіби дайындық пен оның дүние таным деңгейімен анықталады. Тәжірибені жинаумен қатар тиімді жұмыс тәсілдері құрылады, шеберлік келеді, олар кез келген студенттік аудиторияға тез бейімделуге көмектеседі, жұмыста бір жеңілдік пайда болады.

Әр мұғалім өз бетімен меңгеретін келесі этаптарды ерекше көрсетеді:

Мұғалімнің өзінің мамандығына бейімделу этапы: мұғалімнің алғашқы нормаларды, менталитеттерді, керекті тәсілдерді, техникаларды, технологияларды меңгеруі.

Мамандықтағы мұғалімнің өзін актуализациялау этапы: кәсіби нормаларды, өзінің индивидуалды ерекшеліктерінді, мамандықтың құралдары арқылы өзін дамытуды,өзінің позитивті қасиеттерін, индивидуалды стилін бекітудегі, негативті басуға мақсатталған және саналы күшейтуді орындаудағы мұғалімнің өзінің мүмкіндіктерін түсіну.

Мұғалімнің шеберлік деңгейіндегі өзінің мамандығын еркін қолдану этапы, мұғалімнің мамандықпен үйлесімділігі: жоғарғы стандарттарды меңгеру, оның алдында жақсы дайындалған жасағандарды, үлгілерді әдістемелерді жақсы деңгейде қайталауы.

Шығармашылық деңгейдегі оқытушының өз мамандығын еркін басқару кезеңі: оқытушы өзінің жеке тұлғалық табысын, авторлық жұмыстарды енгізу, өзінің жеке еңбегінде жетілу арқылы өз мамандығының тәжірибесін байытуы.

Өзіндік білім беру процессінде оқытушының жеке психикалық ерекшеліктеріне сай қарым-қатынаста және кәсіби іс-әрекетте жеке тұлғалық стилі қалыптасуы тиіс. Өзімен жұмыс істей бастағаннан кейін, өзінің кәсіби маңызды сапаларын көрсетіп, дамытуы керек. Оқытушының маңызды кәсіби сапасы – оның әрекет – қылығының тұрақтылығын қамтамасыздандыратын өз-өзіне деген сенімділік. Әрине, жас оқытушы бұл сапаға толығымен ие бола алмайды. Өз-өзіне деген сенімділіктің жетіспеуі көбінесе жете білушілік деңгейінің төменділігінен, қорқыныштан және өз ісін білудегі әлсіздіктен көрінеді. Бұны жою үшін, ең алдымен өзіндік өзгеріске бағдар қойып, жетіспеушілікті алдын-алу тәсілдерін іздестіру қажет. Мысалы; өзімізге мынандай сұрақты қою арқылы: «Менің идеал оқытушым менің орнымда өзін қалай сезінер еді?» - оқытушы ролге еніп, қиялдағы әрекет – қылық бейнесі бойынша орындайды. Сонымен қатар, кейбір авторлар оқытушының іс-әрекет эффективтілігін жоғарлату үшін, оқытушыны өзіндік жұмысының келесі тапсырмаларын бөліп қарастырады:

Кәсіби және мәдени деңгейдің жоғарлауы:

• 
  оқытылатын оқу дисциплиналарының, соның ішінде психологияның негізіндегі білімнің жаңаруы және толық жетілуі;
  
• 
  педагогтер – новаторлар және шығармашылық іспен айналысатын оқытушылар идеясының негізіндегі педагогикалық және әдістемелік шеберлігінің жетілуі;
  
• 
  гуманизация, демократизация және жариялық принциптарындағы студенттермен өзара әрекеттестік стилі және әдістердің жетілуі;
  
• 
  өз іс-әрекетінің өзіндік анализ және білім процессінің ғылыми анализ дағдыларын және білімдерін қалыптастыру;