Реферат әдебиеттің тегі мен түрлері
жүктеу/скачать 19,31 Kb.
|
тегі мен түр
|
РЕФЕРАТ Әдебиеттің тегі мен түрлері 1.Әдебиет теориясында әдебиеттің тектері туралы белгілі бір ұғым қалыптасқан. Әлемдік және отандық әдебиеттану ғылымында әдебиеттің тектері туралы тұшымды түсініктер бар.Әдебиеттің тектері негізінен алғанда үшеу. Олар:Эпос, лирика, драма.Эпостық текке прозалық шығармалар жатады. Лирикалық текке поэзиялық туындылар енеді. Драмалық тек атаулысына сахналық қойылымдар қосылады. Лирикалык жанрлардың да езара түрлері бар. Бүл түрлер көрсетпек болған омір қүбылыстарын қалай суреттеуі, акыннын. көңіл-күйі қалай берілуіне Пайланысты. Бүл жанрға тән ақынның дүние танушылығы, көзқарасымен өзінін іііікі сезімін, күйініш-сүйінішіндайым ұштастыра жырлау десек, айырмасы, калай жырлауында ғана. Кейде шаттык, қуаныш, аскақтықты білдірсе, кейде мүң , зарды, кейде көңілдің би-жай қоңыр күйін сездіруі мүмкін. Бар адамды бір адамның (ақынның) «қуанышымен қуантып, кайғысымен кайғыртар, шаттығына белеп, үмітімен таныстырар, күлағымен есіттіріп, тілімен сойлер…»(Белинский) лирика дегеніңіз осы ғой!.. Тек ақын талашты болдсын да … ірі болсын, қолынан келсе, үлы болсын! «Үлы ақын, – дейді Белинский, -озі туралы, өзінің жеке мені туралы айтса, – жалпы жүрт туралы айтса, – жалпы жүрт туралы, бүкіл адам баласы туралы айтқаны; өйткені оның түлғасында жалпы адам баласына тән күллі қасиетгің бәрі бар». Міне, осы сипаттарына қарап, лирикалық жанр әлденеше түрлерге Гюлінеді. Олардың ода, элегия, сатиралык лирика, сонет, мадригал деген гүрлеріне тоқталамыз. Әдебиеттің түрлері жайлы әдебиеттанцу ғылымында белгілі бір көзқарас қалыптаспаған. Әдебиеттің түрлерін кейде әдебиет жанрларымен алмастырады. Әрине бұны қателік деуге болмайды. Сонымен әдебиеттің түрлері мыналар:Проза, поэзия , драма.Проза түрі де бірнешеу .Олар,роман,повесть,әңгіме.Поэзиялық түрлерге мыналар жатады. Дастан,поэма,баллада,өлең.Драмалық тнрге жататын мыналар.Трагедия,комедия,драма.Поэзиялық шығармалардың түрлері саналуан деуге болады. Ода (грекше – схіе – ән, жыр.) XVIII ғасырда дворян әдебиетіндегі лирикалық шығарманың бір түрі. Бір таптык топтың ең керекті санаған адамы не нәрсесі туралы ақынның ете куанышты, өтеи көтеріңкі тілмен жазған лирикалық өлеңдері ода деп аталады.(мысалы, әскердің жеңуі, сарайда болған мейрам т.б.). Россияда ода жазушылар Ломоносов, Державин т.б. болды. Қазак хандарының дәуірлеп түрған кезінде ханның қасындағы ақындардан ода шығарушылар көп болды. Жәңгірдің хан боп түрған кезінде ханның сарапй акыны болған Байтоқ ақынның одаға жататын бірнеше өлеңдері бар. Әр түрлі маңызды тақырыптарға жазылған қуанышты өлеқдер олардан кейін де болған және күні бүгінге шейін бар. Элегия (грекше е1е§оз – мүң.) ХҮШ ғасырдың аяқ кезі, XIX ғасырдын бас кезінде орыстың дворян әдебиетіндегі оданы шетке қаға баста^>і. Элегия деп езінің жай емірімен байланысты, басында болған күйініш-сүйініштерді (сүйіспендік, табиғат күйін т.б.) суретгеген шығармаларды айгады. Элегияда көңілдің қайғысын суреттеу өте жиі үшырайды. Сондықтан элегия қайғылы өлең деген түсінік туды. Қазақ әдебиеті тарихын алсақ, элегияның күшейген кезін XIX ғасыр деп айтуға болады. Мысалы, Шәңгерей акынның көп өлеңдері де элегияға жатады. Сатиралык лирика (грекше – затирга – қосынды.). Сатиралык эпос сықылды, сатирамен жазылған лирикалық шығармалар да болады. Сатира дворян әдебиетіндс де болган. 3.Әдебиетті текке,түрлерге бөлу принциптері қазақ әдебиеттану ғылымында қалыптасқан деуге толық негіз бар.Әдебиеттің тегі туралы бүгінгі таңда қазақ әдебииетінде ғылыми орта мойындаған ұғым бар. Әдебиеттің тегі жайлы көптеген зерттеу еңбектер жариялануда. Қазақ әдебиетінде әдеби тек және әдеби түлері әлемдік әдебиет деңгейінде қалыптасқан көркем туындылар жеткілікті. Әдебиеттің тегі жайлы ой пікірлерді халқымыздың біртуар азамматтарының бірі А. Байтұрсынов өзінің «Әдебиет танытқыш » атты еңбегінде анық көрсеткен. жүктеу/скачать 19,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|