Негізгі бөлім
Капиллярлық құбылыстардың пайда болуы
Басқа
сұйықтықпен, газбен немесе өзінің буымен шекаралас
орналасқан сұйық бетінің иілуі де Капиллярлық құбылыстарқа жатады.
Сұйықтық
бетінің иілуі салдарынан, оның астында қосымша
капиллярлық
қысым
(
р)
пайда
болады.
Бұл
қысымның
шамасы Лаплас теңдеуімен өрнектеледі:
р=р1––р2=2
12/r,
мұндағы
12 – екі ортаның шекарасындағы беттік керілу, р1 және р2 –
сұйықтықтағы (1) және онымен жанасқан ортадағы (2) қысым, r – беттің
орташа қисықтық радиусы. Сұйықтықтың ойыс бетінің (r<0) астындағы
қысым теріс таңбалы (
р<0), ал дөңес бетінің (r>0) астындағы қысым оң
таңбалы (
р<0) болады. Шекаралық бет жазық (r=
) болса, сұйықтыққа
қосымша қысым әсер етпейді (
р=0).
Капиллярлық құбылыстар
молекулааралық күш пен сыртқы күш (негізінен, ауырлық күші)
әсерінен болатын сұйықтық бетінің тепе-теңдігі мен қозғалысының
кейбір түрлерін де қамтиды. Сыртқы күш
әсер етпесе немесе ол басқа
күшпен теңгерілсе, сұйықтық беті жазық болмай имек болады.
Мысалы, салмақсыздық жағдайындағы шектелген сұйықтық көлемі
беттік керілудің әсерінен шар тәрізді пішін алады.
Бұл жағдайда
сұйықтық орнықты тепе-теңдікте болады. Өйткені, көлемдері бірдей
геометриялық денелердің ішінде бетінің ауданы ең аз болатын дене –
шар. Едәуір мөлшерде
алынған тұтқырлығы аз сұйықтық, өзі құйылған
ыдыстың пішінін қабылдайды. Жердің тарту күші
беттік керілудің
әсерін жеңетіндіктен, мұндай сұйықтықтың бос беті жазық болады.
Бірақ сұйықтықтың массасы кеміген сайын беттік керілудің рөлі артады.
Сұйықтықты газ ішіне бүріккенде
немесе газды сұйықтықпен
араластырғанда шар тәрізді майда тамшылар немесе көпіршіктер пайда
болады.
