3. Оқу жылындағы студенттердің жағдайының өзгеруінің негізгі себептері және оны анықтайтын факторлар Студенттер жылына екі ай емтихандармен байланысты – қысқы және көктемгі емтихан сессиялары. Емтихандар оқу іс-әрекетінде, семестрдегі оқу жұмысының нәтижелерін қорытындылауда маңызды сәт болып табылады. Олар көлемнің ұлғаюына, оқу белсенділігінің қарқындылығының ұзақтығына, дененің барлық күштерін жұмылдыруға белгілі бір ынталандыру ретінде қызмет етеді. Осы кезеңде өзін-өзі даярлаудың орташа ұзақтығы күніне 8-9 сағат болғанда оқу еңбегінің қарқындылығы 86-100% - ға артады. Мұның бәрі студенттердің өміріндегі өзгерістер жағдайында болады. Олардың көпшілігінде осы кезеңде жағымсыз эмоциялар, өз қабілеттеріне сенімсіздік, шамадан тыс толқулар мен қорқыныш бар. Қарқынды ақыл-ой белсенділігінің әсерінен емтихандар кезеңінде, өмірлік процестердің айтарлықтай өзгеруі жағдайында, эмоционалды релаксация, демалу құралы ретінде оларда физикалық қатынастардың болмауы, емтихан сессиясының бүкіл кезеңінде ақыл-ой мен физикалық көрсеткіштердің дәйекті төмендеуі байқалады. Емтихан процесінің өзі айтарлықтай психоэмоционалды және энергия шығындарымен сипатталады. Сонымен қатар, дене шынықтырудың жоғары деңгейі студенттердің денесіне емтихан сессиясының талаптарын үнемді жеңуге көмектеседі.
Зерттеу нәтижелері адамның денсаулығы оның жұмыс қабілеттілігі мен шаршауымен тікелей байланысты екенін көрсетеді. Студенттердің оқу және өндірістік қызметінің табыстылығы көбінесе денсаулық жағдайына байланысты.
Емтихан сессиясынан кейін бірден жалпы функционалды жағдайдың төмендеуі, дененің физикалық белсенділікке төзімділігі және тұлғаның кәсіби маңызды зияткерлік сипаттамаларына қойылатын талаптардың жоғарылауы байқалады. Клиникалық мәртебе компоненттерінің және физикалық жүктемелерге функционалдық тұрақтылықтың төмендеуі және кәсіби маңызды зияткерлік қасиеттердің жоғарылауы байқалады. Бұл динамиканы келесідей түсіндіруге болады: оқу процесінің өзі емтихан сессиясына деген қарқындылығының артуымен ұзақ мерзімді және жедел жадты, логикалық және эвристикалық ойлауды, көлемді және зейінді ауыстыруды, интеллектуалдық еңбек резервтерін арттыруға мүмкіндік беретін визуалды және моториканы қабылдауды ынталандыруға арналған күшті жаттығу болып табылады. Сонымен қатар, емтихан сессиясының басында студенттердің физикалық белсенділік, Еңбек және демалыс режимінің бұзылуы, тамақтану жағдайында болу уақыты артады. Никотинмен интоксикацияның жоғарылауының теріс әсері, күшті шай мен кофені тұтынудың жоғарылауымен тонус пен кофеин арқылы уақытша тонизация жоғарылайды, бұл жалпы физикалық жаттығулардың төмендеуіне, жалпы физикалық шаршауға әкеледі.
Жоғары мектепте оқу студенттерден емтихан сессиясы кезінде мүмкін болатын шектерге жететін Елеулі зияткерлік және жүйке-эмоционалдық күйзелістерді талап етеді. Сонымен қатар, әлеуметтік, тұрмыстық, экологиялық және басқа да жүктеме факторларына әсер ететін бұл шиеленістер әртүрлі функционалды және психикалық бұзылуларға әкелуі мүмкін.
Жұмыс қабілеттілігі еңбек жағдайымен байланысты. Жүрек-қан тамырлары ауруларының, астенияның, неврозға ұқсас синдромдардың, невроздардың, тірек-қимыл аппаратының ауруларының пайда болуы мен дамуы үшін оқу іс-әрекетінің теріс әсері және болашақта "отырықшы" кәсіптердің факторы жеткілікті. Сонымен қатар, бұл аурулардың пайда болуын оқудан тыс және өндірістік емес сипаттағы басқа факторлардың әсерінен де жоққа шығаруға болмайды.
4. Жұмыс қабілеттілігін оңтайландыруға, студенттердің жүйке-эмоционалды және психофизикалық шаршауының алдын алуға, оқу процесінің тиімділігін арттыруға арналған дене шынықтыру құралдары.
Студенттердің ақыл-ой қабілеттерін арттыруға, психоэмоционалды және функционалды шамадан тыс жүктемені жеңуге және алдын алуға бағытталған іс-шаралар арасында мыналарды ұсынуға болады
1) сынақ және емтихан кезеңінде студенттердің семестр бойы "шабуылсыз" оқу пәндерін жүйелі түрде оқуы.
2) ақыл-ой еңбегін ырғақты және жүйелі ұйымдастыру.
3) эмоциялар мен қызығушылықты үнемі сақтау
4) студенттердің өзара және ЖОО оқытушыларының арасындағы тұлғааралық қарым-қатынастарды жетілдіру, сезімге тәрбиелеу.
5) Еңбек, тамақтану, ұйқы және демалудың ұтымды режимін ұйымдастыру.
6) зиянды әдеттерден бас тарту: алкоголь мен есірткіні пайдалану, темекі шегу және уытқұмарлық.
7) дене жаттығуын, ағзаны тұрақты түрде оңтайлы дене дайындығы жағдайында ұстауды қамтиды.
8) нормадан ауытқуларды анықтау және осы ауытқуларды профилактика құралдарымен уақтылы түзету және жою мақсатында студенттерді ағзаның жай-күйін өзін-өзі бақылау әдістеріне оқыту.