«Шығындар – шығару» салааралық моделі
«Шығындар – шығару» салааралық моделінің шахматты таблицасы - өнім өндірудегі шығындар көлемінің арасындағы байланыстарды көрсетеді, әсіресе өндіруші салалардағы өнім көлемімен байланысты. «Шығындар – шығару» салааралық моделінің экономикалық математикалық негізін A(aij) тікелей материалдық шығындар коэффициенттері бар технологиялық матрица құрайды:
(3) және (1) формула мынадай түрге келтіріледі:
Немесе матрицалық түрде:
X = AX + Y.
Осы формулаға сәйкес келесі есептемелерді жүргіземіз:
|
|
1. Жалпы өнім арқылы (Xi) әр сала үшін соңғы өнім көлемін анықтауға болады (Yi):
2 i – саланың соңғы өнім шамасын бере отырып (Yi), әр саланың жалпы өнімінің шамасын анықтауға болады (Xi):
(5) және (6) формуладағы Е бірлік матрицаны береді, ал (E – A) кері матрица.В матрицасының элементтерін толық материалдық шығындар коэффициенті деп атайды.
Мысал келтірейік: Мұнда тікелей шығындар коэффициенті aij мен экономикалық жүйелер саласындағы соңғы өнім көлемі Yi берілген.
Модельге сәйкес толық шығындар коэффициенті В және өнім жалпы шығарылым векторы Х келесідей түрге келтіріледі:
Есептеулер нәтижесінде келесі таблицадағы мәндер шығады:
Таблица 2
Өндіруші салалар
|
Тұтынушы салалар
|
Соңғы өнім
|
Жалпы өнім
|
1
|
2
|
3
|
1
|
232,7
|
51,05
|
291,8
|
200
|
775,5
|
2
|
155,1
|
255,0
|
0
|
100
|
510,2
|
3
|
232,7
|
51,05
|
145,9
|
300
|
729,6
|
Шартты таза өнім
|
155,0
|
153,1
|
291,9
|
600
|
|
Жалпы өнім
|
775,5
|
510,2
|
729,6
|
|
2015,3
|
Салааралық теориясына сәйкес баланстық теңдік шығып тұр:
Қорытынды
Қорытындылай келе, барлығына да төлеу керек екендігін айта аламыз. Соңғы 250 жыл ішінде адамзат өзінің өмір сапасын біршама арттырған. Экономикалық прогресс қолданыста бар ресурстарды қажетті тауарлар мен қызметтерге тиімді түрде айналдыру жолдарын қарастырады. Алайда адам әрқашан дефицитті жағдайда өмір сүреді. Әлемдегі ресурстар шектелген, ал адамдар қажеттіліктері шексіз. Сондықтан таңдау мәселесі пайда болады. Егер бір тауарды өндіру үшін станоктар, табиғи ресурстар мен еңбек қолданылатын болса, бұл басқа жағдайларда өндірілген тауарлардан бас тартуға мәжбүрлейді. Бұл таңдауды нарықтық экономикада тұтынушы сұранысы мен өндіріс шығындары жүзеге асырады. Кәсіпкер осы тауарларды өндіру үшін кететін шығындар жабылуы керек, және пайда әкелуі тиіс, сондықтан кәсіпкер осы ресурстарды қажет ететін басқа өндіріс түріне көшуі мүмкін. Мысалы, тұтынушылар үшін өте маңызды және бағалы тауарлар өндірісіне ауысуы мүмкін. Сондықтан адамдар топтарына ақысыз берілген тауар шығындар жүгін қайта бөледі, бірақ оны азайтпайды. Саясаткер жиі «ақысыз білім беру», «ақысыз медицина», «ақысыз тұрғын үй» жайында айтады. Алайда бұл тауарлардың ешқайсысы ақысыз емес, олардың барлығы дефицитті ресурстардан өндіріледі. Үкімет бұл шығындарды басқаларға бөлуі мүмкін, алайда оларды болдырмау мүмкін емес. «Барлығына да төлеу керек» ережесі өмірдің барлық жағдайлары үшін жұмыс істейді.
Пайдаланылған әдебиеттер
https://ru.wikipedia.org/wiki/Леонтьев,_Василий_Васильевич#Биография
https://stud.kz/share/c97a23cb8639232b0ed573007c8fe2ed/stud.kz-41887.doc
https://www.youtube.com/watch?v=soHM5f740Aw
Достарыңызбен бөлісу: |