2.5 Кетоз ауруының емі.
Кетоздан құтылу бірнеше кезеңнен тұрады:
Диетаны зерттеу кетозға зиянды компоненттерді диетадан шығаруды білдіреді (қышқыл жем мен концентраттар). Сиырға жаңа шөп немесе жақсы пішен керек. Мәзірде түбірлік көкөністер болуы керек;
Инъекциялар курсынан өту;
Халықтық әдістерді қолдану.
Зеңнен зардап шеккен өнім сыртқы түріне қарамастан толығымен әсер етеді
Тамақ ерекше назар аударуға тұрарлық. Көбінесе фермерлер оның кейбір компоненттерінде көгерген колониялар бар екеніне немқұрайлы қарайды, бұл ұсақ қосындылардан ешқандай зиян болмайды деп санайды. Сондай-ақ, селекционерлер кейде зардап шеккен аймақтарды кесіп тастайды, мысалы, тамырлы дақылдардан, қалған түйнектерді сиырға беру. Бұл түбегейлі дұрыс емес тәсіл. Егер көгеру көрінетін болса, онда бұл бүкіл өнімге әсер етеді дегенді білдіреді, бұл тек саңырауқұлақтар барлық жерде сыртқы көрінбейді. Мұндай түйнекті тастау керек.
Сиырларды сапалы тамақтандыру көптеген аурулардан сақтап қана қоймай, иммундық жүйені нығайтады
Кетоз инъекциясы
Кетозды және оның салдарын жою үшін келесі дәрілер тағайындалады:
Новокаинді глюкозамен көктамыр ішіне енгізу (бір уақытта дене салмағының 1 центнеріне 0,25 г новокаин, жиырма пайыз глюкозаның ерітіндісінде);
200-250 мл 3% натрий гидрокарбонат ерітіндісінің инъекциясы (ацидозды жою үшін);
А және В қоспалары (Шарабрин-Шайхаманов бойынша) - перитоний ішінде 1,5-2 литр;
Бұлшықет ішіне - адренокортикотропты гормон енгізу, 150 бірлік. Репродуктивті функцияны қалпына келтіру үшін окситоцин 40 бірлікте қолданылады.
Кетоз кезінде көптеген дәрі-дәрмектер шприцпен бұлшықет ішіне немесе көктамыр ішіне енгізіледі
Гормональды препараттар сиырлардың эндокриндік жүйесін шатастырған күйінде тез қалпына келтіреді, бірақ мұндай дәрі-дәрмектерді тек ветеринардың бақылауымен қолдануға болады, әйтпесе сіз зиян келтіре аласыз.
Халық емі.
Кетоздың субклиникалық түрі ғана дәстүрлі емдеу әдістеріне ветеринариялық дәрігер мен «шок» дәрілерін тартпай-ақ қолайлы. Сондықтан мұндай әдістерге сенуден бұрын дәл диагнозды анықтау қажет. Егер субклиникалық түрі расталса, жануарлардың рационына қызылшаның көп мөлшерін қосуға (тәулігіне сегіз килограмға дейін) және репа (он келіге дейін) беруге рұқсат етіледі. Қант-ақуыздың тепе-теңдігі үшін күніне бір жарым-екі кило меласса беруге болады.
Шалғам мен қызылша жануар ағзасындағы тепе-теңдікті қалпына келтіруге көмектеседі.
Себептерін жояды, энергетикалық және белокты азықтандыруды қалыптастырады. Егерде протеин көбейсе, онда рационнан жоғары белокты азықтарды азайтып, жақсы шөпті пішендемені және тамыртүйнектілерді көбейтеді. Рационда сапасыз азықтарды – сүрлемді, қышқыл сығындысы (жом) құрамында май және сірке қышқылдары көп борданы алып тастайды. Aуру малды диетикалық азықтандыруға көшіреді, рационнан жоғары белокты концентраттарды қысқартып, оған жақсы шөп (8-10 кг), майдаланған көк шөп (2-3 кг), сапасы жақсы пішендеме (8-10 кг), тамыртүйнектілер (8-10 кг), картоп (6-7 кг) немесе 1-1,5кг, азықтық патока қосады. Концентраттардың арпа немесе жүгері жармаларын береді.
Oрганизмде глюкоза мен гликогеннің орнын толтырады, қышқыл – сілті тепе-теңдігінің асқазан-ішек, жүрек ж.т. басқа ағзалардың қызметін қалыптастырады. Венаға тәулігіне 1-2 рет 2-3 күн қатарынан 1кг т.с 0,25-0,5 г есебінен 10-20 %-ызды ерітінді күйінде глюкоза енгізеді. Бұлшық етке тәлігіне 1-2 рет 100 - 150 ӘБ инсулин енгізеді. Ішке 150 – 500 г қант немесе гликогенді заттар (натрий пропионаты, натрий лактаты, пропиленгликоль, глицерин ж.т.б.) береді. Натрий пропионатын күніне 1 рет 260 – 300 г немесе 50 -125 г 5-6 күн қатарынан немесе 65-225 г 20 күн қатарынан береді. Натрий лактатын 5-6 күн қатарынан (20 күнге дейін) 125-250 г береді.
Құрамында 5% холин-хлориді, 0,01 хлорлы кобальты және 9 % пропиленгликолі бар. Холинол препаратын береді (күніне 2 рет 5 күн қатарынан 300 мл есебінде). Патогенетикалық және орынтолтырушы ем ретінде кешенді қоспа кетост береді (тәулігіне бір рет, 30-45 күн береді).
Aзықпен бірге көмірсулар, белоктар және майлар жетіспегенде организмде қордан бұл заттар күштірек пайдаланыла бастайды. Деподағы майлар ыдыраған кезде аралық өнімдер бос май қыышқылдары пайда болады, ал оларға организмде глюкоза жетіспесе, онда трикарбон қышқылдарының циклы тежелініп, кетон денелері пайда болады.
Денедегі эндогенді белоктарды пайдаланудан кетогенді амин қышқылдары (лейцин, изолейцин, фенилаланин, тирозин) пайда болғандықтан, ашыққан малдарда олар ацетосірке, бета-оксилат қышқылы мен ацетонның пайда болу көзі болып табылады. Олай болатын себебі щавелсірке (қымыздық сірке) қышқылы пайда болатын көзі глюкоза жетіспегендіктен трикарбон қышқылдар циклында кетогенді аминқышқылдарының тотығуы бұзылып, ацетил - КоA екі молекуласының конденсацияланып ацетоацетил - КоA түзіліп, соңынан кетон денелері пайда болады.
Oрганизмде кетон денелері жиналғандықтан бауырда, жүректе, бүйректерде, эндокринді жүйе ағзаларында және тағы басқаларда дистрофиялық өзгерістерге дұшар етеді.
Ет пен май ұлпасының атрофиясы, кілегей қабықтар бозарған, сарғайған, кейде іш шемені байқалады. Бауыр ұлғайған, шеттері доғалданған, түсі қоңыр, консистентциясы бос, онда түйіршекті және майлы дистрофия, гликоген азайған. Бүйректер сұрғылт немесе түсі шірікті, түтікшелердің эпителийі майлы және түйіршекті асқынған және некрозданған.
Aурудың дамуының ерте сатысында диагноз қоюға отардағы бірнеше қойдың несебінде кетон денелері табылады.Рационға арпа, сұлы жармасын, құрама жем, жақсы пішендеме немесе 1 басқа тәулігіне 0,5-1 л сүт қосады. Венаға күніне 2 рет 4-6 күн қатарынан 200-600 мл 10-20 % глюкоза енгізеді. Тері астына 2 рет 150 мл гидролизин Л-103 енгізеді. Глюкогенді заттардан азыққа қосып мелясса (100-200 г), 50-60 г глицерин, 20-50 г натрий пропионатын, тәулігіне 10-15 күн 50 мл пропиленгликоль береді. Ішке 1-2 г 10-20 күн метионин береді.
Oрганизмді сілтілендіру үшін және карбоксильдеу процесін жақсарту үшін, мес қарында ас қорытуды жақсарту үшін рационға 10-20 г натрий гидрокарбонатын (ас содасы) береді. Oны азықпен бірге 15-20 күн қатарынан береді. Венаға глюкозамен қосып натрий гипосульфитін төмендегідей құрамда енгізеді. Натрий гипосульфит – 2 г, глюкоза 20-40 г, дистильденген су – 100 мл, күніне 1-2 рет 30-80 мл-ден. Aзыққа 10-20 мың ӘБ A – витамині, 1-2 мың ӘБ Д-витамині, 20-30 мг Е-витаминін қосады.
Достарыңызбен бөлісу: |