Тамақ өнімдерінің реологиялық қасиеттерінің сипаттамасы Азық-түлік материалдарының реологиялық қасиеттерінің барлық жиынтығынан екі қасиет негізгі рөлге ие – тиімді тұтқырлық және тұтқыр серпімді параметрлердің сызықтық өзгеруі. Әр түрлі тағамдық материалдардың тұтқырлығын өлшеу вискозиметрияны зерттеу объектісін құрайды.
Капиллярлық вискозиметрияның мәні капиллярдың калибрленген арнасының ондағы зерттелетін сұйықтықтың өтуіне төзімділігін бағалаудан тұрады. Капилляр деп дөңгелек қимасы бар және ұзындықтың диаметрге қатынасы үлкен түтік түсініледі. Дөңгелек қимадан басқа әр түрлі пішінді арналарды қолдануға болады. Капиллярлық вискозиметрияда арна арқылы өтетін сұйықтықтың көлемдік ағыны мен капилляр ұштарындағы қысымның төмендеуі арасында байланыс орнатылады. Іс жүзінде осы параметрлердің бірі беріледі, ал екіншісі өлшенеді. Ньютон сұйықтықтарының тұтқырлығын капиллярлық вискозиметрлердің көмегімен өлшеу кезінде келесі болжамдар қабылданады:
- деформация жылдамдығына пропорционалды ығысу кернеуі,
- ағын режимі ламинарлы,
- тұрақты жылдамдық профилімен капиллярдағы сұйықтық ағыны,
- капилляр қабырғасындағы ағын жылдамдығы нөлге тең,
- капиллярдағы сұйықтық ағынындағы жылу аз және жылу капилляр қабырғасымен шығарылады,
- капилляр ұзындығының көлденең қиманың радиусына қатынасы.
Капиллярлық вискозиметрлер сұйық материалдардың тұтқырлығын оның шамалы мөлшерімен анықтау үшін қолданылады, мысалы, сорпалар, сұйық сүт өнімдері, өсімдік майлары, шырындар және т.б.
Капиллярлық вискозиметрлердегі тұтқырлықты өлшеу кезінде қысым әртүрлі тәсілдермен қамтамасыз етілуі мүмкін: тұрақты жүктеме, серіппе, газ қысымы, берілген бағдарлама бойынша реттелетін күшпен механикалық жетек, сұйықтықтың өзіндік салмағы.
Салыстырмалы тұтқырлықты анықтау үшін әртүрлі типтегі резервуарлардан сұйықтықтың еркін ағып кетуінің вискозиметрлері қолданылады (шыныаяқ, құбырлы және т.б.). Шыныаяқ капиллярлық вискозиметрдің түбінде калибрленген капилляр орнатылған стакан (шыныаяқ) бар. Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу кезінде оның жарамдылық мерзімі өлшенеді. Бұл құрылғының реттелетін өлшемдері бар, олар эталондық сұйықтықтың 1% - дан аспайтын қателігін қамтамасыз етеді. Шыныаяқ вискозиметрінің бір түрі – бұл сұйықтықтың еркін ағып кетуіндегі салыстырмалы тұтқырлығын анықтауға арналған бұрыштық вискозиметр. Вискозиметрде сыналатын сұйықтық деңгей өлшегішпен бақыланатын белгілі бір деңгейге дейін құйылатын резервуар бар. Резервуар термостатқа орнатылған, онда судың қажетті температурасы реттелетін жылу жылытқышымен қамтамасыз етіледі және термометрмен басқарылады. Екінші термометр резервуардағы сұйықтықтың температурасын бақылауға қызмет етеді.