Реферат тақырыбы: «Тыныс алу жүйелерінің ауруларының алдын алу нұсқаулықтары»
Гиподинамияның алдын алу шаралары
жүктеу/скачать 69,63 Kb.
|
БОЖ-1 .
| 5. Гиподинамияның алдын алу шаралары
Компьютермен жұмыс істеу кезінде, интернет спецификасымен бейтаныс әрі жұмыс істемеген мамандардың сауалдарына сүйене отырып, әр сағат сайын қайта – қайта тұрып жаттығулардың комплексін орындау мүмкін емес. Мағынасы және оған деген ықылас жоқ, ал кейде өте жиі үзіліс жасауға мүмкіндік болмайды. Қозғалыс белсенділігін арттыру тәсілінің ең тиімдісі – спорт и белсенді (активті) демалыс. Аптасына үш рет спортзалға барып шынығу. Демалыс күндерінді, мүмкіндікке орай және арнайы түрде, қала сыртына серуенге шығып дам алу. Белсенді қозғалыстың болуының кепілі – иттің бар болуы. Амалсыздан күніне бін немесе екі рет далаға шығуға тура келеді. Сонымен қоса жүруге, қажет болса жүгіруге мәжбүр боласыз Серуендеуге кеткен уақытты аяманыз, себебі ол үлкенiрек жұмысқа қабiлеттiлiкпен орның толтырылады және жақсы көңiлмен, күрделi мәселені қысқа мерзiмдерден шешу мүмкiндiкпен қамтамасыз етіледі. Жарайды, өзiн спортпен шұғылдануға көндiре, алмасаныз, техникалық себептер бойынша иттi алып жүруге мүмкіндік және қажеттілік болмайды делік. Онда далаға жай шыққында аздап жаттығу жасаған дұрыс болар еді. Тамақты тек қана ас үйде қабылдау қажет. Ешқандай жағдайда майға қуырылған картопты ( чипсы ) монитор алдында жей салу, диван алдында ешқандай үстелдің орналасуы сияқты іс әрекеттер мен жағдайларға жол бермеу. Ортымыздан тұрып үзіліс жасаймыз. Нанға азықтың жылытуы, жағдайды өзгерте алаңдаймыз. Айтпақшы, әйелдер - қимыл аздығымен едәуiр сиректеу бейнет тартады Өйткенi үй iстерiне күнi бойылар бөлiнедi — компьютерден түскi басқалар да жинастыруға жұмыстарды орындайды. Гиподинамия (қимыл аздығы) - қазiргi заманғы техногендi белгi емесі де, өркениет құлы да емес. Бұл — ұйымдаспай ойламаған өмiр нәтижесi. Прогресс әкеліп келе жатқан жайлылықпен (комфорт) қоса біз өзіміздін өмірімізді бедсенді және маңызды ете аламыз. Қазiргi мүмкiндiктердiң көптерi ертеректе қолжетімсіз болды: бүгiнде спортзалдар әрбiр аудан бар, жағажай және шаңғы трассалары, пейнтбол және тренажер залы, белсендi демалыстың әуесқойлары үшiн барлық жағдайлар бар. Бiз компьютерден алыстаған кезде, жүзiп өт немесе ауырлықтармен, бiраз дайындалсын, уақыт бекер босқа жоймағанымызда емес, тiршiлiк энергияның аккумуляторын қосымша зарядтағанымызда, жүгiрiп алуымыз қажет. Сондай — ақ, классикалық жағдайда, организм қамға жауап ретінде сағат сияқты жұмыс iстейді. Дене шынықтыру жүктеме алу үшiн жақсы құрал сонымен бiрге жүйке жүйесінің тозуын қалпына келтірудің кепілі болып табылады. Ой еңбегiмен құрау мiндеттi шұғылданатын және ең төменгi қозғалыс режiм ұстанатын адам үшін, сонымен бiрге сау адам үшiн де апта сайын әр түрлi физикалық жұмыстардың 8-10 сағаты құрау мiндеттi. Балалық шақта әсiресе белсендi физикалығы қажеттi жүктемелер. Мектептiк мекемелерде және мектептерiнде дене тәрбиесiнiң жұмыстары сондықтан бөпенiң бөлтек-бөлтегiлгендiк организмының дұрыс дамытуы үшiн керектi шартпен санау керек. Физикалық қозғалыстар организмдарға оң ықпалы тияды және барлық органдар мен жүйелерлер олардың функционалдық мүмкiндiктерi жоғарылата жақтан өзгерiс енгiзедi. Дене тәрбиесiмен шұғылданатын адамдарда жүйе жүрек-қолқаны елеулi бекидi. Ол жүрек, қысқарту қуатты және сирек болып қалыптасуға үнемдеп жұмыс iстейдi. Дене шынықтырулар тыныстың аппаратының құрастыруларына үлкен ықпалы тяды. Дене күш жүктемелер жеңiл қасында 3-5 литрлер бапсыздан 7не дейiн тiршiлiк сыйымдылықтарды үлкейтедi және спортшыларда литрлар көп болады. Негізінде оттектiң дем тартылатын ауасымен көбiрек тұтынады, адам жоғары физикалық жұмысқа қабiлеттiлiк сол, оның денсаулығының күйi жақсы болады. Дене шынықтыруларды әсермен бұлшық еттiк тал жiптiң негiзгi физиологиялық қасиеттерi дамиды: қозғанғыштық, ықшамдаулық және созылу. Бұл қасиеттер адамның мұндай дене қабiлеттерiн күш, тездiк, шыдамдылық сонымен бiрге қимыл-қозғалыс үйлесiмдiлiктi жақсартадыәбден жетiлдiруін қамтамасыз етедi. Дами, мускулатура сүйек — бау аппарат та марқаланады. Сүйектердің берiктiк және көлемдiлiгi, сiңiрлердiң икемдiлiгi жоғарылайды, буындардағы қунақылық өсетіні байқалады. Жүйелi физикалық жаттығулар мидың қан жабдықтауларын жақсартады, оның барлық деңгейдiңдерiндегi функционалдық жүйке жүйелерiн кеңейтедi, қоздырудың процесстерi және мидың физиологиялық қызметiнiң негiз құрайтын тоқтатуларды бiрыңғайлайды. Бұлшық еттiк белсендiлiк симпатиялық және парәсiмпат бөлiм тұратын вегетативтiк жүйке жүйесiне үлкен ықпалы етеді. Бұл бөлiмдер барлық органдарды қызметтермен басқарады. Жүйелi физикалық жұмыстардың процессiнде организмның қорғайтын функциясы жаттығады, қоршаған ортаның қолайсыз әсерлерiне қарсы түрiнгiштiк жоғарылайды. Организмға қатар белсендi қызметпен кездемелердегi демалыс және сарқылу энергиясы және зат алмасуды қалпына келтiру қажеттi. Адамды қозғалыс қызметтi негiзде бұлшық еттердiң қысқарту функциясы жатады. Бұлшық еттер түрлi жұмыстарды орындайды. Оның үш түрлерiн ерекшелейдi. Бiрiншiден, бұл динамикалық, кең таралғанға, орын ауыстыруға қатысты денесi және оның жиiрек кеңiстiгiндегi жұмыстар. Мысалы, жол беретiн — оның түсiруiнде де, жеңiп шығатын жұмысты жүктi көтеруде де бұлшық еттер қозғағыш акттiң процессiнде өндiрiп ала алады. Сонымен бiрге бұлшық еттердiң еркiн қысқартуы байқалады. Мұндай қысқартуды түр изотониялық деп атайды. Адам барлық қозғалыстар динамикалық бұлшық ет жұмысымен байланысты. Екiншiден, жұмыс сүйемелдеу орындайтын статикалық түрі бар, ол дененiң жағдайлары және нақтылы қатынаста оның жиiрек кеңiстiгiнде бiр-бiрiне қатысын анықтайды. Осы жағдайда бұлшық еттiң қысқартуы оның тез қысқартуымен жасалмайды, ұзындық тұрақты болып қалады, тек қана оның кернеуi өзгередi. Бұл бұлшық еттiк тал жiптердiң қысқартуының түрін изометриялық деп аталады. Олардың көмегімен сүйейдi немесе бұл қалыпты өзгертiлуге ұмтылатын сыртқы күштерге дененiң басқа қалыбы және қарсы әрекет жасалынады. Изометриялық қысқарту статикалық жұмыс iстегенде бұлшық еттердiң күштерiн дамытуға мүмкiндiк туғызады. Тек қанасы бұлшық еттердiң максимал ынты салуы (напряжение) 5-6 секундтен астам созылуы керек болатынын еске сақтауы керек, өйткенi бұлшық еттiк тал жiптердiң ұзағырақ изометриялық қысқартуы артерия қысымының жоғарылатуына әкеліп соқтырады. Кез келген нақты жағдай бұлшық ет қызметі сияқты динамикалық, сол сияқты басымдылығы бар статистикалық жұмыс әрбiрін орындауды. Бұлшық еттерiнiң қысқартуында әдетте оның құрамдарына кiретiн барлық емес, жүктеменiң шамасына байланысты,тек қана оларды бөлiгі ғана бұлшық еттiк тал жiптер қатысады. Бұлшық еттер сондықтан күштердiң үлкен резервтерiмен орналастырады. Қозғалыстың байсалдылығы бір мезеттегі бұлшық ет — антогонисттердің жұмысымен жүзеге асады, яғни қарама – қарсы бағытта іс- әрекет жасайды. Ал сонына, әрқашан байқалатын, тіпті толық тыныштық қалыбында болғанда да бұлшық еттердің тонусы болады. Тонкалық қысқартулар бұлшық еттердiң қажуларымен жарысамайды, өйткенi сонымен бiрге тек қана жеке бұлшық еттiк тал жiптер жұмыс iстейді. Тонус негiзiнде рефлекторлық тетiк жататын жүйке жүйесiмен реттеледi. Жүйелi түрде дене шынықтырулар қайта құруларға алып келедi, органдар және организмның жүйелерiнiң функциялары, нәтижеде қандай болмасын жұмыс жаттыққан адам үшiн бапсызға қарағанда жеңiлiрек. Осыған байланысты жаңа бастап жүрген дене шынықтырулармен шұғылдансын жеке дайындықтың физикалық жаттығуын анықтауының мәнi болады. Көрсетiлген қарапайым физикалық дайындықтар дене шынықтырулармен айналыса бастауға сауаттылық көмектеседi. Сонымен бiрге негiзгi жаттығу қағидаларын қатал қадағалап тұру керек: жұмыстарға бiртiндеушiлiк, жүйелiлiктер, жан — жақтылық және жеке ықпал ету. Денсаулықты нығайтуды жүйе, дамыту және әбден жетiлдiру адамның функционалдық мүмкiндiктерi үшiн бiртiндеушiлiктi сақтау және бұрын дене тәрбиесiмен және тренажерлердiң көпшiлiгiн жататын салмақ салумен жаттығулармен әсiресе шұғылданбаған сақтықтар әсiресе талап етедi. Физикалық жаттығудың негiзгi шарттарының бiрi жүйелiлiктiң қағидасы болып табылады. Негiзгi дене қабiлеттер жаттығуларды бiрнеше рет қайталауда iстеп шығарылады және жүктемелердiң тоқтатылуымен жылдам бiтедi. жүктеу/скачать 69,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|