Республикалық ОҚушылардың Ғылыми жұмыстарының «ЕҢ Үздік ғылыми жоба» сайысына қатысуғА Өтініш
жүктеу/скачать 117,98 Kb.
|
| Сәукеле - ұзатылатын қыз киетін аса қымбат бағалы, кәделі әрі әсем бас киім. Сәукеле 2-3 қарыстай биік, дөңгелек төбе жағына қарай жіңішкере береді. Жоғарғы жағына үкі тағады. Сәукеленің өн бойы қымбат маталармен қапталып оның сыртына алтын, күміс, інжу, маржан, меруерт, ақық, лағыл тағы сол сияқты асыл тастардан жасалған моншақ, тағымдар түрлі-түсті қымбат жіптермен тігіледі, безендіріледі. Матасына әшекей, шашқа оқа тағылады. Сәукеленің артқы жағына ұзындығы жерге жететіндей ақ желең тағылады.
Сәукелені өте шебер әйелдер ғана тігеді. Ұзатылған қыздың дәрежесі осы сәукелесіне қарап бағаланады. Әрине, мұндай бағалы бас киімді байлар мен өте қуатты адамдардың қыздары ғана киген. ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында Кіші жүздің Байсақал атты байы мен Орта жүз Сапақбай құда болыпты. Байсақал құдаларына қызының сәукелесін жіберіп, «басқа ештеңе сұрамаймын, тек осы бір сәукеленің бағасын өздері есептеп берсе болды» депті. Сонда Кенесарының ағасы Саржан төре әлгі сәукеленің бағасы «бес жүз байтал болады екен, сондықтан қызының қалың малы бес жүз жылқы болсын» деп кескен екен. (Бұл дерек Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының еңбегінен алынып отыр.) Міне сәнді сәукелелердің құны осындай болған. Сәукеле – тек бас киім емес, ол қазақ халқының байлығы мен сән-салтанатының, мәдениеті мен өнерінің озық үлгісі, өнер туындысы ретінде бағаланатын өте қымбат этнографиялық мүлік. Сонымен бірге ол қазақтың қыздарына деген өз көзқарасының да бір белгісі. Дәстүр бойынша сәукеле тек ұзатылатын қыздарға ғана кигізіледі, оны айырбастамайды, әзірше кие тұруға бермейді. Әйелдердің сәукеледен кейінгі бағалы бас киімдерін қарқара, қасаба, тақия деп атайды. Тон – қойдың терісінентігілетін қыстық жылы киім. Ол үшін теріні шелінен артылып, әбден илеп, оны қынамен, талдың қабығымен, томар бояумен бояйды. Бояудан кейін тері қоңыр, сұр немесе сарғыш, күлгін түсті болады. Осы теріден жүні ішіне қаратылып тон тігіледі. Жағасына кейде ижеңаузына сеңсең елтірі немесе бағалы аң терілері салынады Тонның ұзын, қысқа түрлері де болады. Әйелдер тонының иығына, жең ұшына, өңірі мен етегіне кесте жіппен ою - өрнектер салынады. Қазақтың «тоғыз тон әрі берік, әрі жылы, әрі сәнді де болады. «Ас – аттынікі, той тондынікі» демеуімізге қарағанда тон сәндік киімге де жатады. Тон тігісіне, үлгісіне қарай қималы, бүрмелі деп аталады. Жоғарыда аталған тон түрлері күні бүгінге дейін сәнді, жарасты киімдер қатарында зор бағаланып жүр. жүктеу/скачать 117,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|