ҚҰрылымы пәннің оқу әдістемелік кешені (ПОӘК)

1. Жіктелуі, клиникалық белгілері, емдеу жолдары: Босанғаннан кейінгі кезеннің септикалық аурулары А.В.Бартельс-С.В.Сазоновтың жіктеуі бойынша төрт сатыға бөлінеді.

І сатысы - инфекция ішкі жатыр мойны ернеуімен шектеледі: аралық, қынап қабырғасының, жатыр мойнының жаралары, жатырдың кабынуы.

ІІ сатысы - инфекция тек кіші жамбас қуысымен шектеледі: жатыр, жатыр маңының, жатырақ қосалқы бөліктерының, кіші жамбас іш пердесініц, жатыр, жамбас қан тамырларының қабынуы (метрит, параметрит, тромбофлебит, пельвиоперитонит).

III сатысы - инфекция кіші жамбас қуысынан шығып қанға тарайды. Іш пердесінің қабынуы (перитонит), септикалық шок.

ІV сатысы - инфекция қан арқылы бүкіл денеге жайылады сепсис, септицемия, септикопиемия .

2. Бірінші сатысы: Әйел босанғаннан кейін босану жолдары жеңіл "жара-қаттану болады", жарақаттанады, көбіне аралық пен жатыр мойны жыртылады. Сол жарақаттарға инфекция түсетін болса, жара пайда болып, беті іріңдейді.

Белгілері: сыртқы жыныс ағзалары қатты ауырып, қызарып, ісініп, қабынады. Аралық тігістері іріңдеп, ажырап, қанағыш келеді, екінші-үшінші күндері әйел денесінің қызуы көтеріледі (4-5 күнге созылады).

Емдеу жолдары: аралықтың тігісін алып тастап, жараны сутегі тотығымен жуып тазартады. Жараны іріңнен тазарту үшін, гипертониялық ерітіндіге малынған дәкеден күніне үш рет аралыққа түтікше қояды. Жараны іріңнен толық тазартқаннан кейін, синтомицин, грамицидин майларын қолданады. Осымен қатар, инфекцияға қарсы антибактериялық ем жүргізеді: пенициллин, ампициллин, оксациллин т.б. Жара тез жазылып, қалпына келуі үшін трипсин, химотрипсин ферменттерін және ультракүлгін сәулесін пайдаланады. Жара 12- 14-күндері толық жазылады, содан кейін аралыққа екінші реттігіс салуга болады.

Босанғаннан кейінгі кезеңнің инфекция ауруларының ең жиі кездесстін түрі - жатырдың қабынуы (эндометрит). Ауру басталған кезде жатырдың шырышты және етті қабаты қабынып, жараланып, іріңдейді.

Белгілері: босанғаннан кейін 3-4-күндері, ал кесар тілігінен кейін 1-3-күндері пайда болады. Дене қызуы 38-39°-қа дейін қөтеріліп, тамыр соғуы жиілейді (тамыр соғуының жиілігі дене қызуына сәйкес келеді); әйел безгек ауруындай қалтырайды. Жатырдың жиырылуы, қайта қалпына келуі төмендейді, қолмен ұстаған кезде жатыр ауырмалы, жатырдан шығатын сұйық зат қан-ірің аралас, сасық иісті болады. Бұл асқынуда жатырдың жиырылу қасиетінің төмендеуінен, немесе жатыр мойын өзегінің бітеліп қалуынан, кенде сүйық зат (ақ кір) жатыр қуысында жиналып, жатырды керіп, ауыртпалы толғақ пайда болады, бұны лохиометрия деп атайды. Осы кезде дененің улануы кушейіп, әйелдің қызуы көтеріледі, басы ауырады, қан құрамы өзгереді әсіресе-қанның ақтүйіршіктері мен СОЭ жоғарылайды.

Емдеу жолдары: Ем жан-жақты болуы керек. Біріншіден жатыр қуысы іда бала жолдасынын бөліктерінің қалдығын анықтайды (УДЗ зерттеуі арқылы).

Егер жатыр қуысында бала жолдасының қалдығы анықталса, жағыр қуысын тазалап, жатыр үстіне мұз қойып (10-15 минуттай), түрлі антибиотиктерді – канамицин, ампициллин, гентамицин, ампиокст.б. және улануға қарсы дезинтоксикациилық сұйықтықтарды (гемодез, реополиглюкин), сонымен қатар , әйелдін күш-қуатын көтеру үшін – белоктық заттар мен вигаминдерді кеңінен қолданады.

Дененің тітіркеніп, түршігуін басу үшін - димедрол, пипольфен, супрастин; қызуын бәсендету үшін - амидопирин, аналгин, аспирин беріледі. Егер ауру оттегінсіз өмір сүретін микроб әсерінеп пайда болса, линкомицин, левомицитин, эритромицин енгізеді.

Ауру 8-10 күнге созылады, толық емдемесе инфекция одан әрі тарап, ауру асқынады.

3. Екінші сатысы: Параметрит. Бұл асқынудың белгілері босанғаннан кейін 10-12-күндері байқалады. Дене түршігіп, қызуы 39-40° жетіп, іштің төменгі жағы тартып ауырады және қан құрамы өзгереді. Қынаптық зерттеуде: жамбас пен жатыр қабырғасы арасында қозғалмайтын, қабыну ісігі анықталады, жатыр бөлек анықталмайды. Бұл қабыну ісігі үш-төрт апта ішінде қайта сорылуы немесе іріңдеуі мүмкін; іріндеген ісікті қынап арқылы дер кезінде жарып, ірінді сыртқа шығарады. Егер ірінді ісікті жармаса, ол әрі қарай бүйрек, қуық, тік ішекке дейін жайылып. өзі жарылады (бұл әйел өмірі үшін қауіпті асқыну).

Жатырдың қосалқы бөліктерінің қабынуы. Бұл қабыну көбінесе сөз ауруларының әсерінен болады. Ауру белгілері: босанғаннан кейін 7-10- күндері байқалады, әйелдің жалпы жағдайы нашарлап, денесі түршігіп, қызуы 39-40°-қа көтеріледі. Іштің төменгі жағы қатты ауырып, іш перденің тітіркену белгісі пайда болады. Қынаптық зерттеуде: жатыр қосалқы бөліктерінде ауырмалы шекарасыз қабыну ісігі анықталады, жатыр ісініп, үлкейіп, ісікке қарама-қарсы жаққа ығысады. Емдеу жолдары: жан-жақты, жоғарыда аталған дәрі-дәрмектерді кеңінен қолданады, Ал қабыну ісігі іріңцеген жағдайда емі - хирургиялық. Пельвиоперитонит. Аурудың белгілері босанғаннан кейін 3-4-күндері байқалып жедел басталады, дене қызуы 39-40°-қа көтеріледі, іштің төменгі жағы қатты ауырып, әйелдің жүрегі айнып, құсуы мүмкін. Ішпердесінің тітіркену белгісі пайда болады.