4- ДӘРІС. Сырғанау үйкелісмінің заңдары
Жылжытушы күш өскен сайын үйкеліс күші -тің сан шамасы бастапқы уақыт t0- ден дене қозғалысқа келе бастағанға дейінгі уақыт аралығында арта түседі. Үйкеліс күшінің өсуі дененің тыныштық күйінен шығып, енді ғана жылжи бастайын деген сәтке дейін жүреді. Осы сәтке сәйкес келетін үйкеліс күшінің мәні ең үлкен шамаға жетеді. Сондықтан оны деп белгілейді. Сонымен тыныштық кезіндегі үйкеліс күші - тің модулі (тыныштық үйкеліс) нөлден бастап max дейін өседі, яғни
0 F Fmax (16)
Тыныштықтағы сырғанау үйкеліс күшінің максимальды мәні нормальдық қысымға (нормальдық реакцияға) пропорционал болады.
Fmax = foN (17)
Сырғанау үйкелісінің коэфициенті fo, үйкелісетін беттердің материалына және олардың қазіргі физикалық күйіне тәуелді болады.
А денесі В денесінің бетімен қозғалған кезде сырғанау үйкелісі пайда болады. Оны сырғанаудың қозғалыстық, немесе динамикалық үйкелісі деп атайды. Ол күштің шамасы нормаль қысымға тура пропорционал болады, яғни
F = f N
Мұндағы f сырғанау үйкелісінің динамикалық коэффициенті.
Домалау үйкелісі
Домалау үйкелісі деп бір дененің екінші бір дене бетімен домалаған кезде пайда болатын кедергіні айтады.
Параллель күштер және ауырлық центрі
Бірыңғай бір жаққа бағытталған параллель күщтер жүйесінің тең әсерлі күші нөлге тең емес және ол жүйедегі күштерге параллель бағытталып, С нүктесі арқылы өтеді. Осы С нүктесінің О центріне қатысты радиус-вектор -ны және Хс, Үс, Zс координаттарын табу керек.
(18)
(18) векторлық теңдіктің екі жағын координаттық өстерге проекциялай отырып, Хс, Үс, Zс шамаларын өрнектейтін формулаларды табамыз:
(19)
Қатты дененің ауырлық центрінің орны мына формуламен табылады:
(20)
Дененің ауырлық центрі С-ның координаттарымен Хс, Үс, Zс деп белгілесек, онда (20) векторлық теңдеуден мына формулаларды табамыз
(21)
(21) – формулалар дененің ауырлық центрінің координаттарын береді.
Достарыңызбен бөлісу: |