Конструкциялық материалдар

Конструкциялық ұнтақты материалдарды, қарапайым көміртекті жəне қоспалы болат, шойын 
жəне түсті металлдарды алмастыратын, жалпы мақсаттағы жəне арнайы қасиеттер – жоғарғы 
тозуға төзімділік, қаттылық, ыстыққа беріктік, коррозиялық шыдамдылық, спецификалық 
магнитті жəне электрлік сипаттамаларға ие материалдар деп бөледі. Жүктелу шартына 
байланысты аз-, орташа- жəне ауыржүктелген бөлшектерге бөледі, олар өз кезегінде 
статикалық жəне динамикалық күшпен ауыржүктелген болып бөлінеді.
Беріктік бойынша талап жоғары болған сайын, металлдың кеуектілігі төменірек болуы 
керек. Тығыздығы (кеуектілігі) бойынша ұнтақты бөлшектерді төрт топқа жіктейді. 
Статикалық күшпен ауыржүктелген бөлшектерді көміртекті немесе қоспалы болат жəне түсті 
қорытпадан жасайды. Материалдың кеуектілігі 9 %-дан аспау керек. Бұйымды салқын 
тығыздау мен біріктіру, одан кейін қосымша ыстық жəне суық қалыптау немесе ыстық 
тығыздау арқылы алады. Сондай-ақ оңай балқитын металл балқымаларымен, одан кейін 
термиялық өңдеу арқылы қуыстарды бітеуді қолданады. Динамикалық күшпен 
ауыржүктелген бөлшектерді кеуектілігі 2 %-дан аспайтын көміртекті жəне қоспалы болат пен 
түсті металлдардың қоспаларының ұнтағынан жасайды. Бұл жағдайда салқын тығыздау, 
біріктіру, ыстық қалыптау, ыстық тығыздау немесе ХТӨ жүргізеді. 
11.1 суретте сырт пішінінің қалыптасуының түрлі технологиялық үдерісіндегі ұнтақты 
материалдардың салыстырмалы беріктігітің а
сал
= (о
ұнт
/а
комп
)100 % салыстырмалы тығыздыққа 
у
сал
= = (Уұнт/у
комп
)100 % тəуелділігі көрсетілген, мұндағы а
ұнт
, у
ұнт
— ұнтақты 
материалдардың беріктігі мен тығыздығы; а
комп
, у
комп
— композиттердің беріктігі мен 
тығыздығы. 
Тығыздық артқан сайын бір мезетте серпімділік пен соққы тұтқырлығы артады. 
Кеуектілікті өзгерте отырып, тығыздық пен механикалық қасиеттерді басқаруға, бұйымның 
жұмыс істеуінің нақты шарттары үшін белгіленген қасиеттері бар материалдарды таңдауға 
болады. 
Сурет 11.1. Ұнтақты конструкциялық 
материалдардың салыстырмалы беріктігінің 
олардың салыстырмалы тығыздығы мен сырт 
пішінінің қалыптасу технологиясына 
тəуелділігі: 
1
— статикалық салқын тығыздау; 
2
— жоғары жылдамдықты салқын 
тығыздау; 3 — ыстық қалыптау 

Ұнтақты болаттар механикалық қасиеттері бойынша сəйкес құрамды құйылған жəне 
соғылған болаттардан кем түспеуі мүмкін. Осылайша, титан мөлшерін 2... 3 %-ға дейін 
арттыру мүмкіндігінің арқасында мартенситті ескіретін болаттар соққы тұтқырлығы 
KCU30.40 Дж/см
2 
кезінде 2 000 МПа-ға дейін уақыттық кедергіге ие. 
Коррозияға шыдамды ұнтақты материалдарды алу үшін негіз ретінде əдетте болат жəне 
белгілі бір құрамды қоспалардың ұнтақтары қызмет атқарады. 
Титан жəне оның қоспаларының ұнтақтарын ауыржүктелген бөлшектерді жасау үшін 
қолданған перспективті. Титан негізді ұнтақты бұйымдардың жоғарғы механикалық 
қасиеттері (а
в
= = 650.900 МПа; 5 = 8.16 %) оларды автокөлік қозғалтқыштарының 
шатундарын жасау үшін қолдануға мүмкіндік береді, ол едəуір массаны азайтады, 
инерциялық күшті төмендетеді жəне қозғалтқыштың қуатын арттырады. Титан ұнтақтарынан 
химиялық жəне тағамдық машина жасау, аспап жасау жəне басқалар үшін тығын, қақпақ, 
түтік сияқты бөлшектердің сериялы өндірісі ұйымдастырылған. 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: