Металдар мен қорытпалардың қасиеттері

Механикалық жүктемелер статикалық, динамикалық жəне циклдік болуы мүмкін. Бұдан 
басқа, материалдар əр түрлі температураға байланысты деформацияға түсуі жəне бұзылуы 
мүмкін, сондай ақ ортада, агрессивті болады.
Сол немесе басқа да материалдарды қасиеттеріне қарап қана емес, сапасына да 
байланысты қолданылады.
2.6. Серпімді және иілгіштік деформация. 
Кернеудің əсерінен дененің өлшемі мен формасының өзгеруін дефорация деп атайды. 
Жүктемелерді алғаннан кейін жойылған жəне азғантай кернеумен салыстырғанда туындаған 
деформацияны 
серпімд
і деп атайды, ал сақталғаны - 
қалдық
немесе 
иілгіштік
деп аталады. 
Кернеудің ұлғаюынан деформация бұзылуымен аяқталуы мүмкін.
Диаграммада (сур. 2.16) серпімді деформация ОА түзуінің созылуымен сипатталады. 
А
нүктесінің жоғары жағында О кернеуі мен е деформациясының арасында пропорционалдық 
бұзылады. Кернеудің өсуі деформациның серпіді ғана емес, сондай ақ пластикалық болуына 
да əкеледі.
Серпімді жəне иілгіштік деформация өзінің физикалық негізіне сүйенсек, бір – біріен 
айырмашылықтары бар. Серпімді деформация кезінде кристалды торларда тепе-теңдік 
жағдайлардан атомдардың араласуы орын алып жатады. Серпімді деформация кезінде 
металдардың құрылымы мен қасиеттерінің өзгеруі байқалмайды. Жүктемелерді алғаннан 
кейін араласқан атомдардың əрекеттесу күшінде тарту (созу кезінде) немесе итеру (қысу 
кезінде) тепе-теңдік 
жағдайына қайта оралады жəне кристалдар 
алғашқы формасы мен өлшеміне ие болады. 
Материалдың серпімді қасиеттері атом 
арасындағы 
күштердің 
əсері 
арқылы 
анықталады.
Икемділік 
деформацияның 
негізінде 
кристал бөліктерінің біреуінен сəйкесінше 
басқасына орын ауыстыруында жатыр. 
Жүктемені алғаннан кейін серпімділікті 
құрайтын деформация ғана жойылады. 
Икемділік, яғни икемділік деформацияның 
бұзылуы кезінде бере алуы, металдың ең
маңызды қасиеттерінің бірі болып табылады.
Икемділік 
қасиетінің 
арқасында 
ОМД 
орындалады.
Сурет 2.16. Созылу диаграммасы: 
о
в
— уақытша қарсыласу; а
0
,
2
, 
От
— 
шартты жəне физикалық тұтқырлығының 
шектеулігінің сəйкестігі; Оу, 
s
u
— 
серпімділік шектеуі мен пропорционалдық 
шектеулігі 
58 

Икемділік металдың жалпы көлеміне желілік қысымды тепе тең таратады жəне бұзылу қаупін 
төмендетеді.
Қысымның ұзындығы, деформацияның икемді болуы деформацияның жылдамдығы мен 
температурасына байланысты. Деформация жылдамдығының ұлғаюына байланысты берілген 
деформацияның жетістігі үлкен қысымды талап етеді, сондай ақ температураның 
жоғарылауына байланысты керекті қысым төмендейді. Осылайша, икемді деформация 
термиялық икемді үдеріс болып табылады. Температураның төмендеуіне байланысты 
көптеген металдардың тұтқырлығы өседі. Металдардың басқа торлардың типтеріне 
қарағанда, КШО торларындағы металдардың тұтқырлығы температураға аз байланысты 
болады.

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: