С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| Ц
ЕМЕНТИТ (Ц) — темір карбиді Fe 3 C, оның құрамында көміртегінің 6,67 % бар. Цементиттің балқу температурасы 1252 °С. Цементит өте жоғары қаттылыққа ие (шамамен 800 НВ), шынының бетін тырнайды, өте нəзік, мүлдем иілгіш емес, тығыз оралған атомдары бар күрделі ромбты торға ие. Қыздырғанда цементит ыдырайды. Темір - цементит жағдайының диаграммасы (метастұрақты жағдай). Темір - цементит жағдайының диаграммасы (Fe—Fe 3 C) 4.3 суретте көрсетілген. ABCD сызығы —ликвидус сызығы, AHJECF сызығы — солидус. А НҮКТЕСІ темірдің балқу температурасына (1 536°С), D нүктесі — цементиттің балқу температурасына (1 252 °С) сəйкес келеді. N жəне G нүктелері темірдің полиморфты өзгеру температураларына сəйкес келеді. Fe — Fe 3 C жүйесінде əр түрлі қатарда эвтектидті жəне эвтектоидті өзгерулер пайда болады. ECF сызығы бойынша 1147 °С температурада эвтектидті өгеріс пайда болады: Ж с A E + Ц F . Пайда болған эвтектика ледебурит деп аталады. Л ЕДЕБУРИТ (Л) —аустенит пен цементиттің механикалық қоспасы, құрамында 4,3 % көміртегі болады. PSK сызығы бойынша 727 °С температурада происходит эвтектоидті өзгеру пайда болады: A S Ф Р + Ц к , нəтижесінде құрамында 0,8 % көміртегі бар аустениттен феррит пен цементиттің механикалық қоспасы пайда болады. Эвтектоидті өзгеруі эвтектиканың кристаллдануына ұқсас, бірақ ол сұйық емес, қатты ерітіндіден пайда болады. Пайда болған эвтектоид перлит деп аталады. П ЕРЛИТ (П) — феррит пен цементиттің механикалық қоспасы, құрамында 0,8 % көміртегі болады. Перлит ферритті негіздегі цементит таспалардан тұрады, меруерттей (перламутр) жылтыр, осыдан оның атауы — перлит. Перлиттің түйіні цементит пен ферриттің параллель таспаларынан тұрады. 133 Fe 3 C, % Сурет 4.3. Темір – цементит жүйесі жағдайының диаграммасы: А — аустенит; Ж — сүйық ерітінді; Л — ледебурит; П — перлит; Ф — феррит; Ц — цементит; Ц ь Ц п , Ц 111 — сəйкесінше алғашқы, екінші жəне үшінші цементит Цементиттің құрамы қаттылау жəне ірілеу болған сайын, перлиттің механикалық қасиеті нашарлау болады. Ледебуриттің құрамына кіретін аустенит, 727 °С температурада эвтактоидті өзгеріске енеді. Сондықтан 727 °С төмен температурада ледебурит перлит пен цементиттің механикалық қоспасынан тұрады. Жиі жеңілдетілген диграмманы қолданады (перитектикасыз), себебі құрамында 2,14 % - ға дейін көміртегісі барлық қорытпалар, кристалдану аяқталған соң аустенитті құрамға ие болады. 4.4. суретте құрамында 0,02; 0,5; 0,8; 1,7; 3,5; 4,3; 5,5 %-дан төмен көміртегісі бар қорытпалардың салқындау сызығы келтірілген. I қорытпа, құрамында 0,02 % көміртегі бар, іс жүзінде техникалық таза темірді білдіреді. 1 нүкте (сур. 4.4, а) аустениттің кристалдануының бастамасына, 2 нүкте — кристалданудың аяқталуына сəйкес келеді. Салқындау кезінде 2 нүктеден 3 нүктеге дейін пайда болған аустенитте ешқандай өзгеріс болмайды. 134 a б Сурет 4.4. Құрамында əр түрлі көлемде көміртегісі бар теміркөміртегі қорытпаларының салқындау сызықтары (I —VII) : а — 2,14 % -ға дейін; б — 2,14 % - дан жоғары Аустениттің (КШО) кристалды торының ферриттің (ККО) кристалды торына қайта құрылуы 3 нүктеден басталып, ал 4 нүктеде аяқталады. Салқындаған кезде 3 – 4 температуралар арасында аустенит құрамы жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|