С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| Қорытпалардың диаграмма күйі,
түзетін химиялық қосындылары (IVрода). Бастапқы деректер: екі компонент шектелмеген ерігіш сұйық күйде, ерімейтін қатты жағдайда, бірақ химиялық қосылыстар құрайды. Компоненттері : химиялық элементтері А жəне В (К = 2). Фазалар: сұйықтық Ж, кристалдар компоненттері А, В немесе химиялық қосылыстар A N B M (Ф = 3). Химиялық қосылыс тұрақты болуы мүмкін немесе қорытпаның балқу кезінде қыздыру кезінде жайылмайды. Сəйкесінше тұрақты химиялық қосылыс қыздырғанда жайылады. Диаграмманың тұрақты химиялық жалғанған жай-күйін қарастырайық. Мұндай диаграммасы 3.15.суретте бейнеленген. Диаграмма үлгісі қорытпалардың күй диаграммасы жүйе Mg—Ca болып табылады. Химиялық қосылыстар (мысалы, A n B m ) сипатталады белгілі бір ара қатынасымен компоненттерін (мысалы, n% компонент А жəне m% В компонент). Компоненттердің осіне концентрациясын (абсцисс осі) химиялық қосылыс нүктені білдіреді, содан соң тік сызығы шығады, нақты жарған диаграмманы екі қарапайым диаграммалар, онда химиялық қосылыс ретінде қазірдің өзінде дербес ретінде компонент жəне, тиісінше, эвтектика құрады компоненті бойынша реакция Ж ^ A+ A n B m (I қарапайым диаграмма) компоненті бойынша реакция Ж ^ + A n B m (II жай диаграммасы). Қорытпалардың кристалдануы шегінде қарапайым диаграммалар І жəне ІІ ұқсас кристалдану қорытпалар өтеді, эвтектикалық таза компоненттерін құрайтын (диаграмма І жақ). Сондықтан жақсылап суытқаннан кейін эвтектикалық қорытпаның қарапайым диаграммада I құрылымынан тұратын тек эвтектика болады Э (А + A n B m ), эвтектикалық қорытпаның қарапайым диаграммада II — эвтектики Э (B+ A n B m ); эвтектикадан бұрын қорытпалардың тиісінше қарапайым диаграммада І жəне қарапайым диаграммада ІІ құрылым түрі болады: А + Э (A+ A n B m ) жəне A n B m + Э (B+ A n B m ); эвтектикалық қорытпаларынан жасалған қарапайым диаграмма I— A n B m + Э (A+ A n B m ) жəне эвтекикалық қорытпаларынан жасалған қарапайым диаграммада II — + Э (B+ AnBm). Сурет 3.15. Диаграммның күйі тұрақты химиялық қосылысымен байланысты 123 Қорытпалардың диаграммасының күйі, полиморфты айналу сынап көру. Бастапқы деректер : екі компонентті шектелмеген ерігіш сұйық күйінде де, қатты күйінде механикалық қоспаларды айналдыра алады, нəтижесінде эвтектикалық немесе перитектикалық айналдыру, сондай-ақ айырылмайтын қатты ерітінділер құруы мүмкін емес жəне басқа аталғандардың барлығы, ең болмағанда біреуі компоненттеріне ие полиморфизым болады. Компоненттері : химиялық элементтер: А, (К = 2). Фазалар : сұйықтық Ж, қатты ерітінділер a, b(Ф = 3). Полиморфты өзгерістері кезінде балқытуға қайта кристалдануы бар қатты фазалар жүреді, сол заңдылықтарын анықтайтын үдеріс кристалдану сұйық жай-күйі болады. Егер балқытуға бір немесе екі компонентіне ие полиморфизге, онда қорытпасы өздері осы компоненттердің жағдайы полиморфты қатты күйіне айналдыру. Бұл жағдайда диаграмма жай көп қабатқа айналады, əрі жоғарғы қабаты диаграммаларды сипаттайды бастапқы кристаллдану сұйық жай-күйін, ал төменгі бөлігі диаграммалар — екінші (кристалл өткізуді), немесе бөлу кристалдардың жаңа қатты фазаның бірі қатты бастапқы фаза, мысалы, кристалдардың қатты ерітінді а жəне з бастапқы қатты ерітіндінің bс басқа кристалдық тормен бөлінеді. Жалпы жағдайда диаграммалар түріне қаралып отырған жағдайдың қандай байланысты фаза балқыту процесінде полиморфных түрлендірулер түзіледі. Ықтимал нұсқаларының көп болуы мүмкін. Бірінші жағдайда (3.16 сурет, а) А компоненті бар аллотропикалық түрлендіру А а жəне Ар В компонентін құрайтын екі қатты ерітінді а жəне b. Сурет 3.16. Диаграммалары полиморфты айналуымен бастап: ал — полиморфты түзуде А компоненті; б — полиморфты айналу А жəне В екеуінің де компоненттері болады 124 Қорытпалардың кристалдануы аралығында кристалдануды ескере отырып, перитектикалық айналдыру бұдан бұрын сипатталған. Нəтижесінде қорытпалар температураға дейін тиісті нүктесінде (температура полиморфты айналдыру) бір фазалық құрылымы бар қатты ерітінді (3 немесе екі фазалық құрылымы қатты ерітінді a+3). Осы балқытуға салқындату кезінде төмен температура полиморфты айналдыру полиморфты айналдыру b^ ал өзгеруіне кристалдық торлар өтеді. Екінші жағдайда (3.16 сурет, б) екі компоненті полиморфты айналу кезінде төмен температуралы түрлендіру олардың бір-бірімен ерігіштігі əрекеті шектеулі, ал жоғары температуралық түрлендіру — шектелмеген. Бөлшектерде кристалдану процесі балқымалардың сұйық жай-күйіне тоқтала отырып, бұл туралы төменгі қабатта диаграммалар нақты ұсынылған диаграмманың III түрі немесе диаграмма біліммен шектелген қатты ерітінділер мен эвтектикалық айналдыру ағымы. Алайда, осы эвтектикалық айналдырудың ерекшелігі мынада: бастапқы фаза Ж сұйықтық ыдырау болып табылмайды, ал қатты g ерітінді, KCN өткенде екі жаңа ерітіндісін ыдырайды жəне b реакциялар g^ a+3. Мұндай айналдыру, мəні бойынша эвтектикалық ұқсастығы, бірақ оқиғаларды қатты күйі жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|