С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| sk
lk Q Q lk Q sk Q l S l S мұндағы, Qs, Qi — саны қатты жəне сұйық тиісінше фазасы. Анықтау үшін қарым-қатынас қандай да бір фазаның (қатты немесе сұйық) барлық саны қорытпаның Q S + пайдаланануын білдіреді , / ; / / sk lk Q Q sl lk Q Q l S S l S S мұндағы sl — көлденең сызықтардың бүкіл ұзындығы. Кесінділер ережесін пайдалану ғана емес, қорытпаның кристалдану үдерісін үйрену үшін, бірақ жəне қатты күйінде үдерістерді қарау үшін. Бұл ереже олардың агрегаттық жай- күйі көрсетілгеніне қарамастан барлық екі фазада қолданылады. Егер диаграмма күйін шектеусіз ерігіштігін қайтып қарауға компоненттердің қатты күйінде (3.12 суретті қараңыз) онда барлық аралықтағы кристалдануға назар аудару қажет (мысалы, нүктесі a' - дан' b') сұйық балқыманың концентрациясы компоненттерін жауап беретін нүктесінде k(45 % Cu+ 55% Ni) (3.13 суретті қараңыз) тұрақты бөлу жаңа кристалдар жүреді. Әрі құрамы алғашқы кристалдардың проекция s нүктесі анықталады, орналасқан сызығы солидус. Жаңа кристалдардың қорытпаның кв нүктесінде b' бөлу аяқталады, сұйықтық соңғы тамшы қашан қататынын, проекция i нүктелері құрамы ликвидус сызығы бойында орналасқан. Егер салқындату кезінде қорытпаның аралығында кристаллдау құрамы сұйық фаза ережесіне сəйкес кесінділер бойынша ликвидус сызығы, ал қатты фазаның — солидус желісімен өзгереді. Қорытпалардың күйінің диаграммасы шектеулі ерігіш компоненттері қатты күйінде (ІІІ рода). Бастапқы деректер: екі компонентті шектелмеген ерігіш сұйық күйде, шектеулі ерігіш мальтоза жəне химиялық қосылыстар құрайды. Компоненттері: химиялық элементтер, (К = 2). Фазалар: сұйықтық Ж, қатты ерітінділер (ерітінді компонент Ав В) жəне b(ерітінді компонентВв А) (Ф = 3). 119 Бұл диаграмманың түрі мен жай-күйін (диаграмма эвтектикалық айналымнан бастап) практикалық тұрғыдан өте маңызды да жиі ұсынылған құрамында күрделі диаграммалардың кең тараған өндірістік қорытпалар, мысалы қорытпалардың жүйелерін Fe —C, Al—Cu жəне т. б. Қарастырылып отырған жүйеде шектеулі ерігіштігі компоненті мальтоза температурасының өзгеруі мүмкін емес, сондай-ақ өзгеріп отырады. Екеуі де қарастырылатын жағдайда ұсынылды 3.14 сурет (тиісінше желісі EN жəне DF). Нəтижесінде диаграмманы жай-күйіне екі жақты шектеулі ерігіш компоненттері қатты күйінде байланысты иеміз. Осы диаграммада желісі GCH— ликвидус сызығы, одан жоғары барлық қорытпалары бар біртекті сұйық ерітінді; желі GEDH— солидус сызығы, балқытудың төменгі жағында сұйық фаза болмайды. Қарастырылып отырған жүйе компоненттері А жəне қатуы мүмкін емес жеке кристалдар, өйткені олар Сурет 3.14. Күй диаграммасы, салқындату қисықтары схемасы жəне қорытпалар құрылымдардың пайда болуы шектеулі ерігіш мальтоза жəне эвтектикалық айналымы 120 бір-бірімен қатты ерітінділер а жəне р салаларда диаграммалар олар орналасқан тиісінше сол жағында тігінен EN жəне оң жағында желісі DF құрайды.Осы салаларда барлық қорытпалар интервалындағы арасындағы ликвидуспен кристаллданады жəне солидус сияқты, бұл үдеріс кез келген қорытпадағы диаграммаларда жай-күйін II түрінен өтеді. Тиісінше, сол жағындағы орналасқан сызық EN кристалдану кезінде сұйықтық кристалдар қатты ерітінді бөліне бастайды (мысалы, I қорытпаның 1 нүктесінде). Кристалдану мен қорытпалары аралығында екі фазалық құрылымы бар Ж + а. Кейіннен кристалдау жəне соңына дейін салқындату бұл қорытпалар бар құрылымы біртекті қатты ерітінді болады. Осыған ұқсас жағдай орын алған барлық қорытпалар, оңға қарай орналасқан нүктеден F, айырмашылығы тек, қатты а ерітіндінің орнына, ал оларда қатты ерітіндінің р кристалдары бөлінеді. Қорытпалар орналасқан аралықтағы F нүктесі арасындағы проекциялық D нүктесінен, алғашқы кристалдануы интервалындағы ликвидус жəне солидус арасында ұқсас бұрын сипатталғаны бойынша ағады. Бұл қорытпалар кристалдану аяқталғаннан кейін қиылысу сызығымен DF біртекті құрылымы қатты р ерітіндіге ие (мысалы, қорытпа IV интервалындағы нүктелердің арасындағы 2 жəне 3). Одан əрі сол салқындату осы қорытпалар (мысалы, қорытпаның IV төмен 3 нүктесінен) дейін толық салқындату құрылымында осы қорытпалардың өзгерістері болып жатыр, қатты ерітіндінің бөлумен байланысты р екінші фаза а п (мысалы, қорытпаның IV), азаюы ерігіштік шегін қатты ерітіндінің р төмендеген кезде температура қорытпа себебі пайда болады. Бұл еңіс қисықтың DF сипатын көрсетеді. Температура төмендегенде қатты ерітіндісі р қайта айналуда компонент А, келтіру үшін жүйенің тепе-теңдік, осы қатты ерітіндінің р артық А ерітілген компоненттен бөлінеді. Алайда, қарастырылып отырған жүйеде таза компоненттер болуы мүмкін емес дербес фаза (олар қатты ерітінділер құруы тиіс), артық кристалдардың базасында А компонентін бірден қатты а ерітіндісі құрылады, кристалдар болып қатты р ерітінділер бөлінеді жəне майда дисперсиялық түрінде қоспалардың ішіндегі ноқаттың негізгі фазалары болып орналасады. Мұндай артық кристалл емес сұйықтық бөлініп шығатын, ал қатты фазаның белгіленіп, а п (екіншілік а-кристалдар), ал бөліну процесіне жаңа фазаның қатты күйі жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|