С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы

Сурет. 1.14. Дайындаудың бір бөлігін еркін соғу арқылы құрастырудың негізгі 
операцияларының құрылысы: 
Рис. 1.14. Схемы основных операций свободной ковки части заготовки: 
а - материалдың ағып кетуінсіз шөгінді; б, в - материалдың ағып кетуімен шөгінді; г - екі 
жақты микробағдарлама; д – өтпелі микробағдарлама; е - иілу; ж, з - жалпақ шабуылшылары 
бар брошюра; и - браконьерлік шабуылдаушылар; к - шабуылшыларды ұрыстыру; л - 
мөртабанымен саңылау; м - мөртаңбаға илектеу; н - кесу; 1 - жоғарғы пластина; 2 - дайындық; 
3 - соғу; 4 - төменгі пластина; 5 - жалпақ ереуілшілер; 6 - қысқыштар; 7 - ұшы; 8 - конустық 
майлау; 9 - цилиндрлік майлау; 10 - қойғыш; d
0
, - дайындаманың диаметрі жəне тиісінше 
соғуы; D - 
пластинадағы тесік диаметрі; H
0
, Н
к
- биіктігі, тиісінше, дайындау; F - соғу күші 
21 

Бейімделіп, бұйымдар формасы мен өлшемі аяқталған бөлігіне қарай жылжиды. 
Көлемді жəне бетті басып шығаруды ажыратады. Көлемді басып шығару үшін, 
профильді немесе кескінделген дайын материалды қолданады, бетті дайын материалды
шығаруда бет тəрізді металл қолданылады. Көлемді басып шығару əдістері бойынша күрделі 
конфигурацияларлық дайын материалдардан (тісті доңғалақтар, муфталар, кронштейндер, 
тетіктер жəне т.б.) дайындайды. Беттік басып шығарудан үшін əртүрлі корпус өнімдерін 
алуға болады (жеңіл жəне жүк көліктерінің сырты мен корпусы, кеме соғудың иілмелі 
корпустық бөлшектерін, күрделі конфигурациядағы қорап тəрізді бұйымдар жəне т.б.). 
Күрделі басып шығару
ыстық жəне суық болады. Ыстық көлемді басып шығару 
процесінің мəні, оптималды температураға дейін қыздырылған дайындықты жарты басып 
жығарулардың бірінің ішіне құяды, ол жерде ол қолданысында қалаған пішінге ие болады. 
Ашық басып шығаруларда бөренелердің қалыптасуы жүреді, сондықтан дақылдың көлемін 
есептеу кезінде дайын басып шығару көлемін шөгінділер саны бойынша ұлғайту керек. Бұзба 
басып шығаруды металлмен толтыруды жеңілдетеді жəне басып шығарманы алу кезінде 
біршама көлемде айырмашылығы бар бірдей жұмыс бөлшектерін пайдалануға мүмкіндік 
береді. Жоғарғы ағынның алауына қол жеткізу үшін арнайы аралық кесіледі. Ашық басып 
шығаруда, дайын басып шығармаларды алуды жеңілдету үшін ағындарда арнайы иілмелі 
штамптау бейімділігі жасалады. 
Жабық қаптамаларда басып шығаруларды жалынсыз жүзеге асырылады. Бұл жағдайда 
басып шығарма жəне иілмелі беткейлердің қатысуымен басып шығарудың еркін 
шығарылуына кедергі болады, сондықтан арнайы шығару құрылғысы қолданылады. 
Бұзылмалы басып шығаруларға жікті басып шығармалар жəне пресстеу типіндегі сықпалы 
басып шығарула жатады. Ыстық көлемді басып шығаруға арналған басып шығарулар типінің 
негізгілері 1.15. суретте ұсынылған. 
Сурет 1.15. Көлемді басып шығаруға арналған басып шығармалар түріштамповки: 
а
— ашық; б — жабық; 
в
— қысуға арналған; 1 — көлбеу ойық; 2, 
4
— сəйкесінше матрицаның жылжымалы жəне жылжымайтын бөлігі; 
3
— соғу; 5 — 
соққы; 6 — итергіш 
F, Q
— сəйкесінше пуансонды жəне матрицаның жылжымалы бөлігін 
күшейту; 
б 
а 
в 
22 

Суық күйдегі басып шығаруды, ыстық күйде қолданылатын өңдеумен бірдей тіректерде 
жүзеге асырылады. Суық тай басып шығарудың белгілерінің негізгі артықшылығы шағын 
қалыңдығын (жолақты) жəне көлденең қиманың (бар, сым) дайындықтарын деформациялау 
мүмкіндігінен тұрады. 
Суық көлемді басып шығару процесінің мысалдары болттар, шегелер, бұрандалар жəне 
шарлар тəрізді бар өнімдерді дайындау үшін салқындатқыш процестер болып табылады. 
Бетті басып шығарудан
автомобильдер, тракторлар, ұшақтар, ауылшаруашылық 
техникалары, тоңазытқыштар үшін өнімдер шығарады. Әсіресе, беттік басып шығарудың 
кеме жасаудағы (корпустың өндірісі, есіктері, палубалары, қалқандары) қолданылуы өте 
үлкен. Машинажасаудың негізгі салаларында жəне халық арасындағы өндірісте тауарларды 
тұтыну материалдардың қолданылуында арналған беттік басып шығару үлес салмағы 60 ... 
98% құрайды. 
Беттік басып шығарудың негізгі операцияларының схемасы. 1.16. сурет 
Әдеттегі МҚӨ процестерінде деформация жылдамдығының жоғарылауы металлдың 
төзімділігін төмендеуіне көмектеседі. Алайда, жоғары жылдамдықтағы өңдеу кезінде, 
беріктігін арттыру ғана емес, сонымен қатар металлдың төзімділігі де артады. 
Жоғары деформация жылдамдығының оң əсерін қолдану жарылыспен электр 
гидравликалық басып шығару арқылы жүзеге асырылады (1.17-сурет). Жарылғыш заттардың 
жарылыс толқыны сұйықтық арқылы беріледі. 
г 
Сурет. 1.16. беттік басып шығарудың негізгі операцияларының 
схемалары: 
a - кесу; б - иілу; в – сорып шығару; г - қалыптау; 
1 - соққы; 2 - дайындық (өнім); 3 – басып шығару 
(матрица); 4 - қарсыласу; 5 - қысқыш; F – басып шығаруды 
нығайту 
23 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: