Тақырыбы: Арамшөптер және олармен күресу жолдары

1. Арамшөптерді жүйелеу жолдарымен танысу.

2. Кең таралған арамшөптерді аңықтау және сипаттау

1. 
   биологиялық топтар
   
2. 
   түрі
   
3. 
   тұқымдастары
   
4. 
   таралған аймақтары
   
5. 
   ластайтын дақылдар
   
6. 
   морфологиялық белгілері
   
7. 
   биологиялық ерекшеліктері
   
8. 
   күрес шаралары
   

1. 
   Арамшөптер ауылшаруашылыққа кандай зиян келтіреді?
   
2. 
   Арамшөптер кандай биологиялық топтарға бөлінеді?
   
3. 
   Азжылдық және көп жылдық арамщөптердің айырмашылықтары неде?
   

Жабдықтар: арам шөптердің гербарийі, негізгі гербарийлер үлгісі.

Жұмыс реті:

1. Әр түрдің өкілдерін даоалай отыра, арамшөптердің биологиялық жүйелеуін дәптерге түсіру.

2. Гербарийді және арнайы әдебиеттерді пайдаланып кең тараған және аса лас арамшөптерді сипаттаңдар. Жұмыс үстінде арамшөптің атын, биологиялық тобын, таралған аймағын, ластайтын дақылдарын көрсетіңіздер. Арамшөптердің айшықты морфологиялық белгілерін және көбею тәсілдерін, тұқыммен өскіндерінің өну қабілетінің сақталуының ұзақтығын, «улылығы» мен зияндылығын көрсетіңіздер.

3. Арнайы әдебиеттерді пайдалана отырып арамшөптермен күрес шараларының агротехникалық, химиялық және биологиялық шараларын қысқаша белгілеңіздер.

4. Анықталған қорытындыларды төмендегі үлгі бойынша жұмыс дәптеріне түсіріңіздер:

Биологиялық топтар	Түрі	Тұқымдастары	Таралған аймақтары	Ластайтын дақылдары	Морфологиялық белгілері	Биологиялық ерекшеліктері	Күрес шаралары

Әдебиеттер:

1. Асанов Ж. А. Ауыл шаруашылық негіздері Алматы, 1987. 44-55 беттер.

2. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті. Алматы. Республикалық баспа кабинеті, 1994. 28-32 беттер

Апта 11

Лабораториялық жұмыс №11

Тақырыбы: Ауыспалы егістік.

1. Негізгі далалық дақылдарға алғы дақылдарымен танысу

2. Ауыспалы егістің кестесің құру

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ауыспалы егістік дегеніміз не?
   
2. 
   Алғы дақылдар дегеніміз не?
   
3. 
   Алғы дақылдар кандай топтарға бөлінеді?
   
4. 
   Ауыспалы егістің кестесің қалай құрады ?
   
5. 
   Ротация дегеніміз не?
   

Ауыспалы егістік схемасын құру.бір схеманың өзінде ауыспалы егістіктің бірнеше варианты болуы мүмкін, мысалы, совхоздың ауыспалы егістік жерінің көлемі 1400 га., оның 800 гектарына күріш, 400 гектарына жоңышқа, 200 гектарына жүгері егу белгіленген. Көрсетілген дақылдарды 200 гектардан 7 танапқа мынадай вариант бойынша орналастырады.

1- вариант 2- вариант

1. 
   Жоңышқа,арпа (200 га) 1. Жоңышқа,бидай (200 га)
   

3. 
   Күріш (200 га) 3. Күріш (200 га)
   
4. 
   Күріш(200 (га) 4. Күріш (200 га)
   
5. 
   Жүгері ( 200 га) 5. Күріш (200 га)
   
6. 
   Күріш(200 (га) 6. Екпе шөп (200 га)
   
7. 
   Күріш(200 (га) 7. Күріш (200 га)
   

Көрсетілген схема бойынша күріш егістегі 57,2%, жоңышқа 28,5%, сүрлемдік жүгері не жоңышқа 14,3% орын алады, сонымен қатар бірінші жалғы жоңышқа арпа не бидай аралас себіледі,ол қосымша өнім береді.

1. Асанов Ж. А. Ауыл шаруашылық негіздері Алматы, 1987 55--57 беттер

2. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті, Алматы, 1994 37-43 беттер

3. Ващенко И.М. Практикум по основам сельского хозяйства Москва «Просвещение» 1982, 24-35 беттер

1. Тұқымның ылғалдылығын анықтау

1. Тұқымның ылғалдылығын қалай анықтайды?

2. Тұқым себу нормасы деген не?

Әдістемелік нұсқаулар:

Өндіріс жағдайында қоймадағы тұқымның ылғалдығы 14-15 проценттен аспауы керек.Егер ылғалдық мұнан жоғары болса тұқымның өнгіштігі кеміп,түрлі ауруларға шалдығады,сондай-ақ қызып кетеді. Зерттеу жұмысына ірі тұқымды дақылдардың тұқымнан 50 г,майда тұқымды дақылдардың тұқымынан 20 г алады.

Жабдықтар:тұқым үлгілері(екінші реттік),кептіргіш шкаф, техникадық таразы(гирлермен),бюкс,эксикатор.

Жұмыс барысы: Тұқымның ылғалдығын анықтау үшін үлгі тұқымдарды майдалап (күнбағыстың тұқымын 4-6 бөлікке, қияр 6-8 бөлікке майдалайды), ал майда тұқымдарды сол күйінде араластырып 5 грамнан екі өлшемдік алады.Оны алдын ала нөмірленген,салмағы өлшенген бокске салып техникалық таразыда салмағын өлшейді. Астықтар мен бұршақтың тұқымдарын 130⁰с температурада 10 минут, ал майда және техникалық тақылдардың тұқымдарын 100-105⁰ температурада 5 сағ кептіреді. Кептіргеннен кейін эксикаторда 15-20 мин салқындатып салмағын тағы да өлшейді.бастапқы салмақ пен соңғы салмақтың айырмасы байынша процент есебімен ылғалдық мөлшерін табады.Мысалы,5 г тұқымның кептіргеннен кейінгі салмағы 4,3 г болсын,сонда ылғалдық 5 г-4,3 г = 0,7 г

5г ---------- 100%

0,7г -------- х%

100 х 0,7

Х --------------- = 14%

5

Егер астық және бұршақ тұқымды дақылдардың тұқымының ылғалдылығы 18 проценттен жоғары болса,онда 20 горта үлгі алып 100-105⁰ тамператудада 30 мин кептіреді.Кейін эксикаторда салқындатып салмағын өлшейді. одан әрі тұқымды майдалап әр үлгіден 5 граммнан алып,жағарыда көрсетілген әдіспен кептіреді.Мұндай жағдайда тұқымның ылғалдығын мана фармуламен табады:

5 20

1. Асанов Ж. А. Ауыл шаруашылық негіздері Алматы, 1987. 69-70 беттер

2. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті. Алматы, 1994. 34-35 беттер

3. Ващенко И.М. Практикум по основам сельского хозяйства. Москва «Просвещение» 1982. 24-35 беттер

1. Негізгі жеміс-жидек тұқымдастарын анықтау мен сипаттау

2. Жеміс ағаштары мен жидекті өсімдіктердің құрылысымен танысу

Бақылау сұрақтары:

1. Негізгі жеміс-жидек тұқымдастарын қалай анықтайды?

2. Сүйекті жемістерге қандай жемістер жатады?

Әдістемелік нұсқаулар:

Құрал-жабдықтар: жас немесе арнайы сақталған жеміс-жидек тұқымдастарының үлгісі, гербарийі, муляжы, түрлі-түсті кестесі.

Жұмыс реті: кітаптағы «кілтті» пайдалана отырып, үлгі бойынша жеміс-жидек тұқымдастарын анықтап, суретін салып, кестеге жазыңыздар:

Туысы	Өсімдіктің сипаты	Жемісі мәуесі	Жапырағы	Жасағыштығы, жыл	Жеміс бере бастау мерзімі	Жас мәуелерін пайдалану мерзімі

Әдебиеттер:

1. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті. Алматы, 1994. 125-130 беттер.

1. Мүйізді ірі қараның тұқымдарымен танысу

2. Шошқаның негізгі тұқымдарымен танысу

3. Жылқының негізгі тұқымдарымен танысу

1. Қолтұқым дегеніміз не?

2. Мүйізді ірі қараның, жылқының, шошқаның негізгі қолтұқымдарына сипаттама беріңіз?

Әдістемелік нұсқаулар:

Қажетті құралдар: Малдардың муляждары, кескіндері, оның ішінде түрлі-түсті кескіндері, малдың өнімділігі жайында кестелер,анықтамалық құралдар, кино кескіндер.

Жұмыс реті: Малдардың негізгі тұқымдармен танысып, жұмыс дәптерлеріңізге төмендегі үлгі байынша сипаттама түсіндіріңдер: малдардың түсі, салмағы, ет өнімділігі, жұмыртқашылдығы, жүн мөлшерінің орташа және айрықша көрсеткіштері, тегі, таралу аймақтары, саны т.т. мал тұқымдарын сипаттайтын көрсеткіштері. Мүмкіндігінше аймақта өсірілетін мал тұқымдарын жетілдірудің бағытын айқындарыңыздар.

Әдебиеттер:

1. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті, Алматы, 1994 149-157 беттер

2. Ващенко И.М. Практикум по основам сельского хозяйства Москва «Просвещение» 1982, 24-35 беттер
Апта 15

Лабораториялық жұмыс №15

Тақырыбы: Қойдың, құстар мен қояндардың негізгі қолтұқымдарымен танысу

1. Қойдың негізгі тұқымдарымен танысу

2. Құстар негізгі тұқымдарымен танысу

3. Қояндардың негізгі тұқымдарымен танысу

1. Тұқым дегеніміз не?

2. Қойдың, құстар мен қояндардың негізгі қолтұқымдарына сипаттама беріңіз?

Әдістемелік нұсқаулар:

Қажетті құралдар: Малдардың муляждары, кескіндері, оның ішінде түрлі-түсті кескіндері, малдың өнімділігі жайында кестелер,анықтамалық құралдар,кино кескіндер.

Жұмыс реті: Малдардың негізгі тұқымдармен танысып, жұмыс дәптерлеріңізге төмендегі үлгі байынша сипаттама түсіндіріңдер: малдардың түсі, салмағы, ет өнімділігі, жұмыртқашылдығы, жүн мөлшерінің орташа және айрықша көрсеткіштері, тегі, таралу аймақтары, саны т.т. мал тұқымдарын сипаттайтын көрсеткіштері. Мүмкіндігінше аймақта өсірілетін мал тұқымдарын жетілдірудің бағытын айқындарыңыздар.

Әдебиеттер:

1. Мырзаханов Н. Ауыл шаруашылық негіздеріне арналған тәжірибе құралы Республикалық баспа кабинеті, Алматы, 1994 149-157 беттер

2. Ващенко И.М. Практикум по основам сельского хозяйства Москва «Просвещение» 1982, 24-35 беттер
С)

Курстық жоба (жұмыс)

1. Топырақтың механикалық құрамы

2. Топырақтың ылғалдылық қасиеті

3. Топырақтың жылу қасиеті

4. Топырақтың ауа қасиеті

5. Топырақ құнарлығы

6. Негізгі қоректік элементтердің өсімдік тіршілігіндегі маңызы

7. Жер шаруашылығы заңдылықтары

8. Қазақстанда топырақ өңдеу әдістері

9. Ауыспалы егістік маңызы

10. Арамшөптер және олармен күресу әдістері

11. Мектеп жанындағы участкілерде егістік дақылдарын өсіру ерекшеліктері

12. Көкініс дақылдарын өсіру ерекшеліктері

13. Қазақстанда жеміс-жидектерді өсіру

14. Қазақстанда зиянды организмдердің мәдени дақылдарда даму ерекшеліктері
9.Студенттердің өзіндік жұмысына арналған материалдар: үйге берілген тапсырмалардың мәтіні, әр бір тақырып бойынша өзін-өзі тексеру материалдары, реферат т.б. үй жұмыстары бойынша тапсырмалар, әдебиет тізімі және арналған уақыт көлемі.
9.1. СӨЖ-ның тақырыптары мен орындалу уақытының кестесі

№	Тақырыбы	Тапсыру уақыты	Тапсырма түрі
1	1. Топырақтану тарихы: а) В.В. Докучаев, П.А.Костычев, Н.М.Сибирцев, К.Д.Глинка, Г.Н.Высоцкий, К.К.Гедройц, С.С.Неуструев, В.Р.Вильямс және т.б. ғалымдар еңбектерінің маңызы. ә) Шетелдік топырақтанушылар. 2. Топырақ құраушы жыныстар: шөгінді, магматикалық, метаморфоздық 3. Топырақ түсі.	1 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
2	1. Топырақ түзуші тау жыныстары мен рельефтің топырақ таралуына әсері 2. Топырақта гумусты заттардың географиялық таралу заңдылықтары. 3. Топырақтың микроморфологиясы	2 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
3	1. Топырақ ертіндісі 2. Топырақ түзудегі қарашіріктің ролі. 3. Күн энергиясының, органикалық заттарының, топырақ ылғалының және химиялық элементтерінің таралуына мезо- және микрорельефтің ролі	3 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
4	1. Топырақ түзілу және климат 2. Топырақ зональдығы және топырақты аудандастыру. 3. Топырақ температурасын реттеу тәсілдері.	4 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
5	1. Топырақ құнарлығының түрлері. 2. Адамзат баласының топыраққа әсері. 3. Тундра топырақтарын пайдалану және қорғау.	5 апта	жазбаша баяндама жазбаша
6	1. Әлсіз дамыған топырақтар: литосольдер, ареносольдер, регосольдер, пелосольдер. 2. Адамзат қоғамының басқа салаларына топырақтың маңызы. 3. Құба орман топырақтары	6 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
7	1. Қара топырақтарға көзқарастар даму тарихы. Қара топырақ туралы В.В.Докучаев еңбектерінің генетикалық топырақтанудың пайда болуындағы маңызы. 2. Топырақтың өндірістік эрозиясы. 3. Құрғақ дала зонасы топырақтарының географиялық ерекшелігі.	7 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
8	1. Каштан топырақтарды ауыл шаруашылығында пайдалану. 2. Шөл зонасы топырақтарын ауыл шаруашылығында пайдалану. 3. Сортаң топырақтардың түзулуіне көзқарастардың дамуы.	8 апта	жазбаша ауызша жазбаша
9	1. Қайтымдылық заңы 2. Өсімдіктер тіршілігіндегі жылу мен ауаның ролі 3. Топырақты жел эрозиясынан қорғау шаралары	9 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
10	1. Су және жел эрозияларына ұшыраған топырақты өңдеу жүйесі 2. Арамшөптермен күресу шаралары 3. Көжылдық арамшөптер	10 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
11	1. Жаздық бидай және басқа да жаздық дақылдардың алғы өсімдіктері 2. Өсімдіктердің әртүрлі вегетациялық кезеңдерде қоректену жағдайына қатысы 3. Топырақ ылғалдылығының өсімдіктер қоректенуіне әсері	11 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
12	1. Кешенді тыңайтқыштар 2. Майлы дақылдар 3. Тамырсабақты дақылдар	12 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
13	1. Тамыржемістілердің жалпы сипаттамасы 2. Жеміс-жидектердің сыртқы орта жағдайларына қатынасы 3. Жеміс-жидекті дақылдарды көбейту	13 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
14	1. Мал азықтарының химиялық құрамы 2. Шошқалардың негізгі қолтұқымдары. 3. Етті бағыттағы іріқара малдың негізгі қолтұқымдары	14 апта	жазбаша жазбаша жазбаша
15	1. Жылқының негізгі қолтұқымдары 2. Зоогигиена негіздері 3. Құстарды көбейту және балапандарды өсіру	15 апта	жазбаша жазбаша жазбаша

9.2 «Қолданбалы биология және топырақтану негіздерімен» пәнінен орындалатын рефераттар тақырыптары.

1. 
   Топырақтану ғылымының даму кезеңдері
   
2. 
   Топырақ түзуші факторлар
   
3. 
   Топырақтың органикалық бөлігі
   
4. 
   Топырақтың физикалық қасиеттері
   
5. 
   Топырақтың химиялық құрамы және топырақ коллоидтары
   
6. 
   Топырақтың органикалық бөлігі
   
7. 
   Топырақтың морфологиялық белгілері
   
8. 
   Топырақты эрозиядан сақтау шаралары
   
9. 
   Топырақ зоналары және олардың географиялық орналасуы
   
10. 
    Тірі ағзалардың топырақ түзу процесіндегі ролі
    
11. 
    Топырақ құнарлығы
    
12. 
    Топырақтың ауа, су, жылу режимдері
    
13. 
    Арктикалық және субарктикалық зона топырақтары
    
14. 
    Тайга орман зонасының топырақтары
    
15. 
    Жалпақ жапырақты орман топырақтары
    
16. 
    Орманды дала зонасының сұр орман топырақтары
    
17. 
    Орманды дала және дала зоналарының қара топырақтары
    
18. 
    Тұзданған топырақтар және солодтар
    
19. 
    Құрғақ дала және зоналарының топырақтары
    
20. 
    Шөл топырақтары
    
21. 
    Ылғалды субтропик топырақтары
    
22. 
    Таулы аудандардың топырақтары
    
23. 
    Тропикалық белдеу топырақтары
    
24. 
    Топырақты қорғау
    
25. 
    Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері және олармен күрес жолдары
    
26. 
    Агрохимия негіздері және өсімдік қоректенуінің ғылыми негіздері
    
27. 
    Минералды тыңайтқыштар
    
28. 
    Дәнді дақылдардың жалпы сипаттамалары
    
29. 
    Дәнді – бұршақ дақылдардың жалпы сипаттамалары
    
30. 
    Майлық дақылдар
    
31. 
    Тамыржемістілер және түйнекжемістілер
    
32. 
    Бау – бақша дақылдарының жалпы сипаттамалары
    
33. 
    Негізгі жеміс – жидек дақылдары және олардың жалпы сипаттамалары
    
34. 
    Ауыл шаруашылығы жануарларының шығу тегі және биологиялық қасиеттері
    
35. 
    Ірі қара мал қолтұқымдары
    
36. 
    Шошқа қолтұқымдары
    
37. 
    Қойдың негізгі қолтұқымдары
    
38. 
    Ауыл шаруашылығы құстарының шығу тегі және негізгі қолтұқымдары
    
39. 
    Жылқы шаруашылығы және негізгі жылқы қолтұқымдары
    
40. 
    Қоян шаруашылығы және негізгі қоян қолтұқымдары
    
41. 
    Үлпідек жүнді аңдарды қолға ұстау
    
42. 
    Пестицидтер мен гербицидтер
    

1.Титул беті

2. Реферат жоспары

3. Кіріспе

4. Негізгі бөлімі

5. Қорытынды және ұсыныстар

6. Қолданылған әдебиет