С. Ж. Асфендияров атындағЫ



жүктеу/скачать 7,53 Mb.
бет15/22
Дата05.11.2016
өлшемі7,53 Mb.
#407
түріЖұмыс бағдарламасы
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   22

Сіз білесіз бе?


  • ЖИТС пен құтыру әлемдегі ең қауіпті аурулар деп танылған.

  • Әлемде ең көп тараған инфекциялық емес ауру – перидонтит (тіс түбі қабығының қабынуы).

  • Жер шарында ең көп тараған жұқпалы ауру- тұмау (жіті назофарингит) немесе кәдімгі суық тию.



  2. «ЖИТС-ғасыр дерті» деген тақырыпта слайд көрсету.



  4. Мәтін алдындағы жаттығу жұмыстары

  5. 1-тапсырма.Мәтінде кездесетін жаңа сөздер мен сөз тіркестерін оқып, жаттап алыңыз.

    1. құралу-составляться

    2. өсіп-өну-развиваться

    3. қорғаныс қызметі-иммунитет

    4. қолтық-подмышка

    5. ісіну-опухание

    6. саналу-считаться

    7. үлкею-увеличиваться

    8. бұғана-ключица

    9. азаю-уменьшаться

    10. салмақ-вес

    1. жас-возраст

    2. түйіндер-узлы

    3. әлсіреу-ослабеть; лишиться сил

    4. ресми-официально

    5. аспап-инструмент

    6. зерттеу-изучать; исследовать

    7. жариялану-опубликоваться

    8. жұғу-заразиться

    9. қоздырғыш-возбудитель

    10. қауіп-опасность



  7. 2-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сөз тіркестерін оқытушының көмегімен орыс тіліне аударыңыз. Курсивпен берілген сөздерге сұрақ қойыңыз. Қарамен жазылған сөз тіркестеріне құрмалас сөйлем құрастырыңыз



  9. Ғасыр дерті, ресми түрде, иммундық қызметінің әлсіреуі,тазартылмаған аспап, мойынның арты, бұғана үсті, қолтық асты, шаптың лимфа түйіндері, өлім қаупіне апару, дәріні жасау, жасушалардың зақымдануы, толық сауықтыру, жиі кездесу, дұрыс пайдаланбау, көкбауырдың ісінуі, эпидемиялық жолмен, қауіпті ауру.



  11. 3-тапсырма. Мәтінді оқыңыз.

  12. ЖИТС (СПИД) – ғасыр дерті


  13. ЖИТС – ХХ ғасырдың аяғында пайда болған қауіпті аурулардың бірі. Ол ғасыр дерті деп саналады. ЖИТС – деген сөз орысша “Синдром приобретенного иммунодефицита” деген сөздердің бас әріптерінен құралған.

  14. Ресми түрде бірінші рет ЖИТС ауруы туралы 1981 жылы көктемде АҚШ-та жарияланды. Кейін бұл ауру эпидемиялық жолмен Австрия, Африка, Батыс Европа елдеріне тараған.

  15. ЖИТС (жүре пайда болатын иммунды тапшылық синдромы) – иммундық қуатының әлсіреуіне соқтыратын жұқпалы ауру. Оның қоздырғышы - вирус. 1983 жылы ЖИТС вирусын француз ғалымы Монтанье және американдық ғалым Галлор зерттеп тапты. ЖИТС вирусы ретровирустар тобына, оның ішіндегі лентивирустар бөлігіне жатады.

  16. ЖИТС қоздырғышы тек ауру адам арқылы немесе ВИЧ тасымалдаушысы арқылы жұғады. Сондай-ақ ауру қан құйғанда тазартылмаған аспаптарды қолданудан, шприцтерді дұрыс пайдаланбаудан да жұғуы мүмкін. Науқас адам ағзасында вирус қанның лимфоциті мен түйірлері пайда болатын мүшелерде өсіп-өнеді.

  17. Аурудың алғашқы белгілері бірнеше күн немесе аптадан кейін пайда болуы мүмкін. Мойынның арты, бұғана үсті, қолтық асты, шаптың лимфа түйіндері ісініп, үлкеюі жиі кездеседі. Дене қызуы көтеріліп, бауыр, көкбауыр ісінеді, дене салмағы азаяды. 3-4 аптада лейкопения, антидене пайда болады. Аурудың жасырын кезеңі басталады. Иммунды жасушалардың зақымдануы иммундық жүйенің қорғаныс қызметінің төмендеуіне әкеледі.

  18. ЖИТС вирусын өлтіре алатын дәріні Жапонияның «Мэйдзи Чюгио» компаниясы жасап шығарыпты. Бұл дәрі вирустың ағзада одан әрі көбеймеуіне мүмкіндік береді екен. Бірақ бұл да ЖИТС-тан толық сауықтырып жібере алмайды.

  19. Қазір ЖИТС әйелдер мен балалар арасында да жиі таралып барады. Бұл ауру ешкімнің жасына да, ұлтына да, түр-түсіне де қарамайтын, адам баласын өлім қаупіне апаратын ғасыр дертіне айналып отыр.



  21. Мәтіннен кейінгі жаттығу жұмыстары

  22. 4-тапсырма. Мәтінді кесте арқылы меңгеру. Көп нүктенің орнына мәтін бойынша сөз тіркестері мен сөздерді қойып толықтырыңыз.

  23. - 1981 жылы көктемде ................................. ЖИТС ауруы туралы АҚШ-та жарияланды.

  24. - С(жүре пайда болатын иммунды тапшылық синдромы) иммундық қуатының ............... жұқпалы ауру.

  25. - ЖИТС вирусы ретровирустар тобына, оның ішіндегі ................... бөлігіне жатады.

  26. - ЖИТС қоздырғышы тек ........................ немесе ВИЧ тасымалдаушысы арқылы жұғады.

  27. - Мойынның арты, бұғана үсті, қолтық асты, шаптың ........................ ісініп, үлкеюі жиі кездеседі.

  28. - Иммунды жасушалардың зақымдануы иммундық жүйенің ........................ төмендеуіне әкеледі.

  29. - Қазір ЖИТС ........................................ арасында да жиі таралып барады.



  31. 5-тапсырма.Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

  32. 1. ЖИТС (СПИД) ауруы қандай ауру?

  33. 2. ЖИТС ауруы ресми түрде қашан жарияланды?

  34. 3. ЖИТС ауруының қоздырғышы қалай жұғады?

  35. 4. ЖИТС ауруының жасырын кезеңі қалай басталады?

  36. 5. ЖИТС ауруының белгілері қандай?

  37. 6. Соңғы уақытта бұл ауруға қарсы қандай іс-шаралар қолданылуда?



  39. 6-тапсырма. Төмендегі сөздерді мәтіндегі берілу ретімен нөмірлеңіз.

    1. дене салмағы

    1. 1. ___________________

    2. 2. ___________________

    3. 3. ___________________

    4. 4. ___________________

    5. 5. ___________________

    6. 6. ___________________

    7. 7. ___________________



    1. қорғаныс қызметі

    1. жұқпалы ауру

    1. елдеріне тарау

    1. қауіпті ауру

    1. жасырын кезеңі

    1. американдық ғалым



  41. 7-тапсырма. Мәтіннен сабақтас құрмалас сөйлемдерді табыңыз.



  43. 8-тапсырма. Мәтіннен төмендегі сөз тіркестерін тауып, сөйлемді оқыңыз.

    1. науқас адам

    2. дене қызуы

    3. АҚШ- та жариялану

    4. алғашқы белгілері

    1. толық сауықтыру

    2. ЖИТС вирусы

    3. тазартылмаған аспап

    4. жиі таралу



  45. Ойтүрткі.

  46. І. Бір бейтаныс адам сізге жыныс қатынасы арқылы ауру жұқтырып алғанын айтады. Сіз оған қандай кеңес бересіз?



  48. ІІ. Көрші әйелдің баласы есірткіге тәуелді. Анасы баласынан әбден шаршап жүргенін айтады. Ол соңғы кездері баласының денесіне жара шығып, дене қызуының да жиі көтерілетінін байқайды. Содан анасы осы туралы сізбен ақылдасуды жөн көреді. Сіз не айтар едіңіз?



  50. ІІІ. Сіздің бір досыңыз жұмысқа тұратын болып ЖИТС-ке анализ тасырады. Анализ нәтижесінде адамның иммундық тапшылық вирусы бар екенін айтады. Досыңыз ешкімге айтпауыңызды өтініп, кеңес сұрайды. Сіздің оған берер кеңесіңіз қандай болады?



  52. ІV. Көптен бері көрмеген құрбыңыз тұрмысқа шығайын деп жүргенін және аяғы ауыр екенін айтады. Біраз сөйлесіп отырып, жақында дәрігерлік тексерістен өткенде АИТВ қоздырғышы бер екенін біледі? Енді не істесем екен деп сізден кеңес сұрайды?



  54. 9-тапсырма.

  55. «Ой қозғау» стратегиясы. Студенттер берілген мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтайды.

  56. Дәрі-дәрмексіз әдіс


  57. Денсаулықтан артық ештеңе жоқ. Ал оның шарты – иммунитет, яғни ағзаның түрлі ауруға қарсы тұру қабілеті. Ағзадағы иммундық жүйе қалыпты жұмыс істеп тұрса, кеселдің кез-келген түрі қауіпсіз. Ал ол әлсіресе, сан алуан ауру түрлері пайда бола бастайды.

  58. Бүгінде иммунитетті нығайтуға әркімнің өз қанымен әсер ету әдісі табылған. Мұнда ешқандай дәрі-дәрмек қолданылмайды әрі экологиялық тазалық сақталады. Аллергиялық реакция болмауын да қамтамасыз етеді.

  59. Ұзақ жылдық тәжірибеде аталмыш тәсілдің тыныс жолдары, қимыл-қозғалыс тіректері, аллергия, бауыр, қан аурулары, ісіктің алдын алуға шипалы екені анықталған. Ол, әсіресе, атом өнеркәсібі, энергетика, ғарыш, спорт салаларында жұмыс істейтіндер үшін тиімді. Әркімнің өз қаны арқылы иммундық жүйені қалпында сақтау, нығайту әдісінің болашағы мол. Ол Ресейлік иммунология институтында табылған. Әзірге кең тарамағанымен, біздің елімізде де қолданылуда.



  61. 10-тапсырма. Мәтіннен өздеріңіз үшін жаңа болып табылатын ақпараттар туралы баяндаңыз.

  62. 11-тапсырма. Төмендегі денсаулыққа қатысты мақал-мәтелдерді жаттап алыңыз және мақалдың мәнін, мысалдармен дәлелдеп көріңіз.

  63. 1. Денсаулық – зор байлық.

  64. 2. Ауру сөзбен емес, дәрімен емделеді.

  65. 3. Тазалық – саулық негізі,

  66. Саулық – байлық негізі.

  67. 4. Тәні саудың – дені сау.

  68. 5. Тер шықпаған кісіден, дерт шықпайды.

  69. 6. Бірінші байлық - денсаулық,

  70. Екінші байлық - ақ жаулық,

  71. Үшінші байлық - он саулық.

  72. 7. Байлық – байлық емес,

  73. Денсаулық - байлық.

  74. 8. Сырқат – тән жарасы,

  75. Қайғы – жан жарасы.





  78. 10.Бақылау (құзыреттілік бойынша )

  79. Когнитивті – білім компетенциясы:

  80. Тестілер:

  81. 1. Құрмалас сөйлемді көрсетіңіз.

  82. а) Әр дәрінің шығарылған мерзіміне назар аударыңыз.

  83. ә) Әрбір дәрінің этикеткасы және оны қалай пайдалану жөнінде жазылған нұсқауы болуы керек.

  84. б) Дәріні қажет болғанда ғана қабылдау керек.

  85. в) Егер дәрі көмектеспесе, оны қабылдауды тоқтатыңыз.

  86. г) Дәріні баланың қолы жетпейтін жерде сақтау керек.

  87. 2. Құрмалас сөйлем түрін анықтаңыз.

  88. Науқас адамның бадамша безі ісініп, қан қысымы көтеріледі.

  89. а) салалас құрмалас сөйлем

  90. ә) шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем

  91. б) қимыл-сын бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем

  92. в) себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем

  93. г) мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем

  94. 3. Құрмалас сөйлемді көрсетіңіз.

  95. а) Бас сүйегі сынса, науқасты шалқасынан жатқызады.

  96. ә) Арнайы шендеуіштер дәріханада сатылады.

  97. б) Ересек адамда бес литрдей қан болады.

  98. в) Полиомиелит кезінде, көбіне, жұлынның сұр заты зақымданады.

  99. г) Қызамық ауруының жасырын кезеңі 2-12 күн.

  100. 4. Берілген сыңардан құрмалас сөйлем жасаңыз.

  101. ..., науқастың тынысы тарылады.

  102. а) Жүрек демікпесі қатты ұйқы кезінде басталып

  103. ә) Таңертең ерте

  104. б) Бөлмесінің ішінде

  105. в) Сол жақ қарыншаның қызметі бұзылғанда

  106. г) Ащы дәрілерден

  107. 5. Сөйлемнің екінші сыңарын көрсетіңіз.

  108. Жүйке жүйесі мүшелердің жұмысын реттеп, ... .

  109. а) отырады

  110. ә) ағзаның біртұтастығын қамтамасыз етеді

  111. б) жүреді

  112. в) күрделі қызмет

  113. г) тығыз байланысты

  114. 6. Сөйлемнің алдыңғы сыңарын көрсетіңіз.

  115. ..., дене қызуы көтеріледі.

  116. а) Жұқпалы аурумен ауырған науқастың мазасы

  117. ә) Тұмаумен қатты ауырғанда

  118. б) Кеше бізді

  119. в) Тамақ ішіпті

  120. г) Егер ауру асқыну

  121. 7. Құрмалас сөйлем жасамайтын қатарды көрсетіңіз.

  122. ..., созылмалы қан аздыққа ұшыратады.

  123. а) Дәрігерлік көмек көрсетілмесе

  124. ә) Спортпен шұғылданушы

  125. б) Ұзақ уақыт емделмеу

  126. в) Дер кезінде емделмесе

  127. г) Дер кезінде емделмегендіктен

  128. 8. Құрмалас сөйлемнің баяндауышы болатын тіркесті көрсетіңіз.

  129. Аурудың белгісі білінісімен ..., дер кезінде емделген жөн.

  130. а) дәрігерге барып

  131. ә) қайнатпаны ішу

  132. б) толық тексерілсе

  133. в) таза ауада

  134. г) мөлшермен

  135. 9. Құрмалас сөйлем жасайтын сыңарды көрсетіңіз.

  136. ..., арнайы санаторийлерде дем алған жөн.

  137. а) Науқастың жүрегі

  138. ә) Дәрігердің кеңесін тыңдап

  139. б) Қандай жағдайда

  140. в) Жарақаттанып

  141. г) Ауруханада ем қабылдау

  142. 10. Дұрыс құрылған сөйлемді көрсетіңіз.

  143. а) Ертең мен ауруханаға барамын, себебі оны оқимын

  144. ә) Ертең мен ауруханаға барамын, себебі қалада оқиды.

  145. б) Ертең мен ауруханаға барамын, себебі қар қалың түсіпті.

  146. в) Ертең мен ауруханаға барамын, себебі шешем келеді.

  147. г) Ертең мен ауруханаға барамын, себебі тәулік бойы кезекшілікте боламын.



  149. Операционалды – дағды компетенциясы:

  150. 1–жаттығу. Берілген сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз. Бағыныңқы сыңардың баяндауыштарының жасалу жолдарын түсіндіріңіз.

  151. 1. Ауа райы жылы болғанмен, біз саяхатқа шыққан жоқпыз. 2. Науқастың емделуге рұқсаты бола тұра, ауруханаға үш күн кеш жатты. 3. Дәрігер мамандығы қиын болса да, өз мамандығын жақсы көретін мамандар көп. 4. Отандық дәрілер көп болғанмен, оларды жиі пайдаланбаймыз. 5. Асқазанның қызметі бұзылса да, науқас диета сақтамады.



  153. Коммуникативті компетенция:

  154. Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:

  155. а) лексикалық материал бойынша:

  156. 1. ЖИТС ауруы туралы не білдіңіз?

  157. 2. ЖИТС ауруының таралу жолдары қандай?

  158. 3. ЖИТС ауруын неге өлім қаупіне апаратын дерт деп атайды?

  159. ә)грамматикалық материал бойынша

  160. 1. Құрмалас сөйлем деген не?

  161. 2. Құрмалас сөйлем мен жай сөйлемдердің айырмашылығы неде?

  162. 3. Құрмалас сөйлемнің қандай түрлерін білесіз?

  163. 4. Анықтауыш қандай сұрақтарға жауап береді? Анықтауыштың қандай түрлері бар?

  164. 5. Жанама толықтауыш қандай септіктердің сұрақтарына жауап береді?

  165. 6. Қайда? қайдан? деген сұрақтар қай сөйлем мүшелерінің сұрақтары болып табылады?



  167. 11.Негізгі әдебиеттер:

  168. 1. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, А. 2001. 56-57-бб.

  169. 2. Дәрменқұлова Р.Н. Қазақ тілі.2010. 90-91-бб.

  170. 3.Бектұров Ш., Бектұрова А. Қазақ тілі для начинающих. Алматы. «Рауан», 1994. 310-311-бб.



  172. Қосымша әдебиеттер:

  173. 1. Бектаев Қ. Үлкен қазақша-орысша, орысша-қазақша сөздік. Алматы, 2001.

  174. 2. Құлмағамбетова Қ., Елемисова Ж. Қазақ тілін үйренушілерге көмек. Алматы, 1990.130-131-бб.

  175. 3. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989. 165-166-бб.







































  16. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН

  17. ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР











  23. №29 тақырып: Дәрігер этикасы.

  24. Сөздіктану. Терминтану













































  47. 2012 ж.





  50. Кафедра мәжілісінде талқыланды



  52. Хаттама №____, «_____»____________2012ж.







  56. «Бекітемін»

  57. Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай











































































  95. 1. Тақырыбы: Дәрігер этикасы

  96. Сөздіктану. Терминтану.



  98. 2. Мақсаты: сөздіктер мен термин туралы түсінік беру, терминнің жасалу жолдарын практикалық жолмен меңгерту, түрлі жаттығулар орындату, сөздіктермен жұмыс жасай білуге дағдыландыру, мәтіндегі жаңа сөздер мен сөз тіркестердің мағынасын түсіндіріп, сөйлемдер құрату, дәрігер этикасы туралы мағлұмат беру, мәтінді өз сөзімен мазмұндауға дағдыландыру.



  100. 3. Міндеті:Жаңа тақырыптағы медициналық сөздер мен сөз тіркестерінің аудармасын беріп, қазақша өз ойын еркін жеткізуге үйрету, сөйлем құру дағдыларын қалыптастыру.



  102. Когнитивті – білім компетенциясы: терминнің жасалу жолдарын түсіндіре отырып, сөздіктердің түрлерін ажырата білуге үйрету, студенттер ұғымында терминтану, сөздіктану туралы теориялық түсінік қалыптастыру.



  104. Операционалды – дағды компетенциясы: мәтінді өз сөзімен мазмұндауға үйрету, мәтіндегі жаңа сөздер мен сөз тіркесінің мағынасын түсіндіріп, сөйлемдер құрауға дағдыландыру.



  106. Коммуникативті компетенция: студенттердің өз мамандығына қызығушылығын, сабаққа белсенділігін арттыру, өз ойын жеткізу, салыстыра білу, сөйлеу, жазу біліктілігін дамыту.



  108. Өзін-өзі дамыту компетенциясы: студенттердің өз бетінше ізденіспен топта жұмыс істеу қабілетін дамыту, түйінді ой айта білу, өз көзқарасын дәлелдеп қорғай білу дағдыларын арттыру.



  110. 4.Негізгі ұғымдар: медициналық этика, денсаулық сақтау саласы, сырқаттың психикасы, әйел аурулары, кейбір кемістік;сөздіктану, терминтану туралы түсінік, олардың жасалу жолдары, қолданыстағы көрінісі.



  112. 5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты , минут)

  113. Ұйымдастыру кезеңі (5 мин. )

  114. Үй тапсырмасын сұрау ( 45 мин.)

  115. Жаңа сабақ

  116. Грмматикалық тақырып бойынша жұмыс ( 25 мин.)

  117. Лексикалық материалмен жұмыс

  118. Мәтін алдындағы жұмыс (10 мин.)

  119. Мәтін бойынша жұмыс ( 25 мин.)

  120. Мәтіннен кейінгі жұмыс ( 15 мин.)

  121. Жаңа сабақты қорыту (10 мин. )

  122. Студенттің білімін бақылау (10 мин. )

  123. Студенттің білімін бағалау (5 мин. )



  125. 6.Өткізу түрі: ізденіс сабақ



  127. 7.Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: сұрақ- жауап, әңгімелесу, салыстыру, түсіндіру, жаттығу, сөздік, пікірталас.



  129. 8.Көрнекі құралдар: «Дәрігер этикасы» туралы суреттер, слайдтар. Себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем жазылған кесте, үлестірмелі парақшалар.



  131. 9.Тапсырмалар

  132. Сөздіктану. Терминтану.

  133. Сөздік–1) жеке тілдің я белгілі бір жазушы шығармаларының лексикалық жиынтығы; 2) бір тілдегі сөздердің алфавиттік тәртіпке түсірілген жинағынан құралған кітап, анықтағыш құрал. Алғашқы сөздік басқа тілдердегі ескі сөздерді түсіндіру мақсатымен көне дәуірлерде жасалды. Қазақ тілінің алғашқы сөздіктері 1860 жылдардан бастап жарық көре бастады. Қазіргі сөздіктер лингвистикалық және анықтама сипатындағы арнаулы сөздіктер болып екіге бөлінеді.

  134. Лингвистикалық сөздіктер белгілі бір тілдің лексикасы мен фразеологиясын түсіндіруді мақсат етсе, арнаулы анықтама, энциклопедиялық, техникалық, ауыл шаруашылық т.б. белгілі бір саладағы заттарды, ұғымдарды, құбылыстарды түсіндіруді мақсат етеді. Лингвистикалық сөздіктің 20-дан астам түрлері бар. Екі тілді не көп тілді аударма сөздіктер т.б. Түсіндірме сөздік тілдегі сөздердің лексика-грамматикалық сипаттамасын, олардың жазылуы мен айтылуын, экспрессивті- эмоционалды бояуын көрсетеді. Синоним сөздігі бір сөздің мағынасы мен экспрессивті-стилистикалық реңкін сол сөзге мағынасы жағынан жақын басқа бір сөздермен түсіндіріп, синонимдік шоғырлардың жиынтығынан құралады.

  135. Терминологиялық сөздік жеке ғылым, техника, мәдениет салаларына байланысты терминдерді түсіндіреді. Этимологиялық сөздік жеке сөздердің тарихын, шығу төркінін ашады. Орфографиялық сөздік сөздердің дұрыс жазылуын, орфоэпиялық сөздік сөздердің дұрыс айтылуын көрсетеді. Фразеологиялық сөздік тұрақты сөз тіркестерін, фразеолгия орамдарын, олардың стилистикалық сипатын көрсетеді. Омоним сөздігі тұлғасы бір, мағыналары әр басқа сөздерді қамтиды. Бұлардан басқа тарихи, ономастикалық, паронимдік, жиілік т.б. сөздіктер бар.

  136. Термин-белгілі бір ғылым мен техника, өнер саласындағы нақтылы ұғымды білдіретін атау сөз бен сөз тіркесі. Терминология-ғылым мен техника, өнер саласына байланысты терминдердің жалпы жиынтығы.



  138. Студенттердің өз бетімен істейтін жұмыс түрлері:

  139. 1 – жаттығу.Берілген терминдерді мағынасына сәйкес тауып, сөйлем құрастырып жазыңыз.

    1. термометр

    1. Ауруды анықтау және емдеу туралы іліи

    1. рецептор (биол)

    1. Ауырған адамды зерттеу негізінде науқасын табу

    1. диагностика

    1. Тітіркенуді қабылдайтын жүйке талшықтары

    1. диагноз

    1. Термператураны өлшейтін аспап



  141. 2-жаттығу. Берілген терминдерді қазақ тіліне аударып, мағынасын түсіндіріңіз.

  142. ГОРМОН - вещество, продуцируемое эндокринной железой.

  143. ГОНОРЕЯ- заболевание, передающееся половым путем, вызываемое гонококком (может являться причиной бесплодия).

  144. МИКОПЛАЗМА- возбудитель инфекционных заболеваний.

  145. НАДПОЧЕЧНИКИ- эндокринная железа, вырабатывающая гормоны, регулирующие обмен веществ. Находится над почкой

  146. ТОКСИН- яд, продуцируемый живым организмом, например, бактериями.

  147. УРОЛОГ- врач, специализирующийся на лечении болезней мочевыводящих путей и мужской половой системы.

  148. 3 – жаттығу. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.

  149. 1. Студенты внимательно слушают, потому что преподаватель объясняет урок. 2. Вы говорите неправильно, потому что не учите слова. 3. Я не читаю текст, потому что плохо знаю слова. 4. Он отвечает неправильно, потому что плохо готовился.



  151. 4-жаттығу.Бағыныңқының баяндауышы неліктен? не себепті? қашан? деген сұрақтарға жауап беретін 5-6 сөйлем жазыңыз.



  153. 5-жаттығу. Оң жақ бағанадағы етістіктер мен (сұрақ арқылы) сол жақтағы керекті сөздерден сөз тіркесін жасап, 3-4 сөйлем жазыңыз.

    1. індеттердің

    1. үйренеді (нені?)

    1. мінез-құлқы

    1. аулақ болу (неден?)

    1. тәсілдерін

    1. көбейді (қайда?)

    1. зиянды әдеттерден

    1. өзгереді (не?)

    1. елімізде

    1. таралмауы (нелердің?)

    1. емдеп сауықтыруға

    1. бұзылады (не?)

    1. зат алмасу

    1. көмектеседі (неге?)



  155. 6-жаттығу. Төмендегі денсаулыққа қатысты мақал-мәтелдерді жаттап алыңыз және бір-екі мақалдың мәнін, мысалдармен дәлелдеп көріңіз.

  156. 1. Жастықтың қадірін қартайғанда білесің,

  157. Денсаулықтың қадірін ауырғанда білесің.

  158. 2. Іздеп алған аурудың,

  159. емі табылмас.

  160. 3. Көзің ауырса, қолыңды тый,

  161. Ішің ауырса, аузыңды тый.

  162. 4. Ауырып жазылған жан олжа,

  163. Жоғалып табылған мал олжа.

  164. 5. Бас ауырса, жан қорқады.

  165. 6. Дерт көп, денсаулық біреу.



  167. 7 – жаттығу. Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз.

  168. 1. Созылмалы аурулардың алдын алу үшін, ... . 2. Науқастың қан қысымы көтерілмесін деп, ... . 3. Дәрілік өсімдіктерден дәрі жасау үшін, ... . 4. Қан аздықты болдырмау үшін, ... . 5. Баласы аурудан тез жазылу үшін, ... . 6. Дәріханадан дәрі алмақ болып, ... .



  170. Кім біледі?

  171. 1. Құрмалас сөйлемнің құрамында ең кемінде неше жай сөйлем болады?

  172. 2. Салалас құрмалас пен сабақтас құрмалас сөйлемдердің бір-бірінен айырмашылығы қандай?

  173. 3. Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы кез келген сөз табынан бола бере ме?

  174. 4. Бағыныңқының баяндауыш түрі, тұлғалық белгісі ең көп болып келетін қай бағыныңқы? Оның баяндауышы, көбінесе, қай сөздің тіркесі арқылы жасалады

  175. 5. Баяндауышы қимыл есімінің қатысуымен жасалған бағыныңқы сөйлемге кім мысал келтіре алады?

  176. 6. Бағыныңқысының баяндауышы есімшеден жасалған сөйлемге кім мысал ойлап айта алар екен?



  178. Мәтін алдындағы жаттығу жұмыстары

  179. 1-тапсырма.«Дәрігер этикасы » мәтіні бойынша кездесетін жаңа сөздерді оқып, есіңізге сақтаңыз.



    1. адамгершілік - гуманность, человечность

    2. сыпайылық - вежливость

    3. жылы сөз - теплые слова

    4. жүріс тұрысы - поведение

    5. мәдениеттілік - культурность

    6. айығу- выздоравливать



    1. үміт - надежда

    2. кемістік - недостаток, дефект

    3. құпия - секрет, тайна

    4. келісім - договор, соглашение

    5. жариялау - объявить

    6. міндет - обязанность

    7. адал ниет - чистая совесть





  182. 2-тапсырма. «Дәрігер этикасы» мәтіні бойынша кездесетін сөз тіркестерін оқытушының көмегімен орыс тіліне аударыңыз.

  183. Мінез-құлқы, күш-жігері, дәрігер құпиясы, өмірін қорғау, дәрігердің әрбір жылы, дәрігердің негізгі міндеті, зиян келтіру, жұқпалы аурулар, дерттен тез айығу, дәрігердің адамгершілігі, жұмысқа берілу.



  185. 3-тапсырма.Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

  186. Дәрігер этикасы

  187. Қоғамдағы адамдардың мінез-құлқы мен өзара қарым- қатынасы біршама нормалармен, ережелермен және әдет-ғұрыппен реттеледі.

  188. Медициналық этика – медициналық қызметкерлердің жұмысындағы гуманизмнің көрінісі. Медициналық этиканың бір бөлігі –деонтология. Деонтология басқа салаларға қарағанда, медицина мен практикалық денсаулық сақтау саласына өте қажетті ғылым. Бұл медициналық қызметкерлердің күш-жігері тек ауруды емдеуге ғана емес, аурудың алдын алуға, адамның денсаулығы мен өмірін қорғауға бағытталғанымен түсіндіріледі.

  189. Дәрігер этикасы (лат. ethia – әдептілік) - дәрігердің адамгершілігі, сыпайылығы, оның науқас және сау адамдармен өзара қарым-қатынасы. Дәрігердің әрбір жылы сөзі, мінезі мен жүріс-тұрысындағы мәдениеттілігі және сыпайылығы науқас адамның ауруынан тез айығып кетуіне көмектеседі. Өйткені науқас адам өзін емдеуші дәрігерін ұнатса, оған сенсе әрдайым көңілі көтеріңкі болып, үміті артып ауруынан серги бастайды.

  190. Дәрігер этиканы сақтап, науқастың көзінше ауру кемістігін айтпауға тиіс, яғни дәрігер құпиясын сақтауы қажет. Дәрігер құпиясы дегеніміз – науқас адамның келісімінсіз оған қатысы бар мәліметтерді жарияламау. Мысалы, психикалық аурулар, әйел аурулары, кейбір кемістік т.б. Егер науқастың ауруы көпшілікке зиян келтіретін болса, оны дәрігер жасыра алмайды. Мысалы, жұқпалы аурулар кезінде, жыныс мүшесі арқылы таралатын аурумен ауырса, міндетті түрде ескертіп емдеу керек.

  191. Кез келген ауру жағдайында да дәрігер сырқаттың психикасын бұзбауға тиіс. Қатерлі ісік ауруы бар адамдардың сұрағына абайлап жауап қайтаруы керек.

  192. Дәрігердің негізгі міндеті – халықтың денсаулығын сақтауда адал ниетпен қызмет етіп, дәрігер құпиясын сақтап, науқас адамның алдында дәрігер этикасын дұрыс қолданып, науқастың дертінен тез айығып кетуіне барлық мүмкіндікті қолдану. Дәрігерлік мамандық одан арнайы біліммен қатар адалдықты, жаны тазалықты, жұмысқа беріле істеуі, тіпті бар өмірін соған арнауды талап етеді.



  194. 4-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

  1. Дәрігер этикасы дегенді қалай түсінесіз?

  2. Дәрігерлік деонтология деген не?

  3. Дәрігер құпиясы дегеніміз не?

  4. Деонтология қандай ғылым?



  2. 5-тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, «Дәрігер қандай болу керек» деген тақырыпта әңгіме құраңыз.

  3. Дәрігер қандай болу керек?

  1. оңай емес – нелегко

  2. аурулар – больные

  3. дәрігер – врач

  4. емдеу – лечить, лечебный

  5. дәрігер болу – быть врачом

  6. сыпайы – вежливый, уравновешанный

  7. шыдамды – терпеливый; выносливый

  8. адамның өмірі – жизнь человека

  9. қабілет – способность, дар

  10. сенім – доверие

  11. білікті маман-квалифицированный специалист

  12. өйткені – потому что, так как

  13. дәрігердің қолында – в руках врача

  14. таза жүректі – с чистым (открытым) сердцем

  15. сыйлы – уважаемый; почетный

  16. бұл үшін – для этого, ради этого

  17. бар күшін, білімін – все свои силы и знания

  18. болу керек – должен быть

  19. көп оқу керек – надо много учиться

  20. теорияны білу – знать теорию

  21. түсіну – понимать

  22. қабылдау – принимать, приемный

  23. ауру адамның өмірін сақтау – сохранить жизнь больного

  24. дұрыс диагноз қою – поставить правильный диагноз











  2. Когнитивті – білім компетенциясы:

  3. 1.Мағынасы жақын, синоним сөздерді көрсетіңіз.

  4. а) дереу, жылдам

  5. ә) қисық, дөнгелек

  6. б) қыңыр,қоңыр

  7. в) салмақты, жеңіл

  8. г) күңгірт, бұлтсыз

  9. 2.Қате жазылған сөзді көрсетіңіз

  10. а) денсаулығы

  11. ә) денсаулықтің

  12. б) денсаулығын

  13. в) денсаулықты

  14. г) денсаулығыңыз

  15. 3.Қай сөйлемде қате жазылған сөз бар?

  16. а) Бүгін ерте тұрдым

  17. ә) Қолжазбаңызды қалдырып кетіңіз

  18. б) Науқастың қызуы күтірілді

  19. в) Сыздап ауырады

  20. г) Ақылды қыз екен

  21. 4.Қай сөйлемнен сұрақты естисіз?

  22. а) Бірақ ол келмеді

  23. ә) Қашан келер екен

  24. б) Ол келмесін

  25. в) Тезірек келсе ғой

  26. г) Келмекші болды

  27. 5.Сөйлемді аяқтаңыз.

  28. Науқас қатты ауырған соң, .... .

  29. а) киімін киді

  30. ә) сабақ оқыды

  31. б) сөйлем аударды

  32. в) еден жуу керек

  33. г) дәрігер шақырды

  34. 6. Адамның ішкі мүшелерін көрсетіңіз

  35. а) ағайын

  36. ә) бауыр

  37. б) аяқ

  38. в) әпке

  39. г) туыс

  40. 7. Врачебная тайна сөзінің қазақша баламасын көрсетіңіз.

  41. а) дәрігерлік мамандық

  42. ә) дәрігерлік көмек

  43. б) дәрігерлік құпия

  44. в) дәрігерлік құжат

  45. г) дәрігердің кеңесі

  46. 8. Қан тамырын қөрсетіңіз.

  47. а) көктем

  48. ә) алқа

  49. б) саусақ

  50. в) шеміршек

  51. г) қолқа

  52. 9. Бірге жазылатын сөзді көрсетіңіз.

  53. а) игі (еді)

  54. ә) айту (керек)

  55. б) оқытушы (еді)

  56. в) ақыл (дасты)

  57. г) жалғызбын (деме)



  2. Операционалды – дағды компетенциясы:

  3. 1– жаттығу. Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз.

  4. 1. Денсаулығы нашар болған себепті, ... . 2. Науқас созылмалы аурумен ауырғандықтан, ... . 3. Медицина университетінде оқу қиын болғандықтан, ... . 4. ..., ата-анасы үйіне кеш келді. 5. ..., дәрігер тағайындаған дәрілерді ішпеді. 6. ..., жұқпалы ауруға қарсы ектірді.



  6. Коммуникативтік компетенция

  7. 1.Дәрігер науқаспен қандай қарым-қатынаста болуы керек?

  8. 2.Дәрігердің міндетіне нелер жатады?

  9. 3.Дәрігер үшін өте маңызды нәрсе не?

  10. 4.Дәрігер нені ескеру қажет?

  11. 5.Науқас адамның психологясы қандай болады?



  13. 11.Негізгі әдебиеттер:

  14. 1. Дәрменқұлова Р.Н. Қазақ тілі. А., 2001. 135-136-бб.

  15. 2. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі медициналық оқу орындарына арналған. А., 2002. 113-115-бб.



  17. Қосымша әдебиеттер:

  18. 1. Бектаев Қ. Үлкен қазақша-орысша, орысша-қазақша сөздік. Алматы, 2001.

  19. 2. Құлмағамбетова Қ., Елемисова Ж., Қазақ тілін үйренушілерге көмек. Алматы, 1990.133-134-бб.

  20. 3. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989.173-174-бб.





































  14. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН

  15. ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР







  19. №30 тақырып: Аралық бақылау























































  47. 2012 ж.



  49. Кафедра мәжілісінде талқыланды



  51. Хаттама №____, «_____»____________2012ж.







  55. «Бекітемін»

  56. Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай



































  74. 1. Тақырыбы: Аралық бақылау

  1. Мақсаты: Өткен лексикалық және грамматикалық маериалдарды қайталай отырып, студенттердің алған білімін анықтау, қорыту, бекіту.




  2. 3. Міндеті: Қазақ тілінің медицинаға және күнделікті өмірге қажетті сөздерін, сөз тіркесін үйрету. Дұрыс оқуға, айтуға, жазуға, білуге үйрету. Ерекшеліктері мен айырмашылықтарын салыстыру.

  3. Когнитивті – білім компетенциясы: сабақтас және салалас құрмалас сөйлемдердің түрлерін ажырата отырып, алған білімдерін тексеру, лексикалық материалдар бойынша тілін дамыта отырып, өз бетінше баяндауды, медициналық термин сөздердің аудармасын беріп жазылуын үйрету.



  5. Операционалды – дағды компетенциясы:сабақтас және салалас құрмалас сөйлемдердің баяндауыштарының жасалуына мысалдар келтіре отырып, өз бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру, мәтінде кездесетін медициналық термин сөздердің аудармасын беріп, жазылуын үйрету.



  7. Коммуникативті компетенция: өз ойларын қорытып, жүйелей білуге дағдыландыру, аударған сөздер мен сөз тіркестерін өмірде қолдана білуге баулу.



  9. Өзін-өзі дамыту компетенциясы: студенттердің синтаксистік талдау дағдыларын жетілдіру, шығармашылық қабілеттерін дамыту



  11. Аралық бақылауды өткізу түрі: тест жұмыстары, сұрақтарға жауап беру, мәтінмен жұмыс, ауызша баяндау, аударма жұмыстары т.б.



  13. Сабақтың әдістері:коммуникативтік қарым-қатынас, жаттығу, салыстыру, түсіндіру, талдау, жинақтау, салыстыру.



  15. 4. Өткізу түрі: бақылау



  17. 5. Аралық бақылау бойынша негізгі сұрақтар:

  18. 1.Салауатты өмір салты дегенді қалай түсінесіз?

  19. 2.Валеология қандай ғылым?

  20. 3.Қан диабеті неден пайда болады?

  21. 4.Қан диабеті ауруының белгілерін атаңыз.

  22. 5.Емдеу-сақтандыру мекемелерінің түрлерін атаңыз.

  23. 6.Емдеу бөлімшелеріне қандай бөлмелер кіреді?

  24. 7.Ағзаны шынықтыру деген не?

  25. 8.Ағзаны калай шынықтыруға болады?

  26. 9.ЖИТС (СПИД) ауруы қандай ауру?

  27. 10.ЖИТС ауруының жасырын кезеңі қалай басталады?

  28. 11.ЖИТС (СПИД) ауруының белгілері қандай?

  29. 12.Жұқпалы аурулар неден пайда болады?

  30. 13.Аурудың қозуына не әсер етеді?

  31. 14.Ағзаны шынықтырудың жолдары қандай?

  32. 15.Аурулардың қоздырғыштары қалай жұғады?

  33. 16.Дәрігер этикасы дегенді қалай түсінесіз?

  34. 17.Дәрігердің негізгі міндеттері қандай?

  35. І нұсқа

  36. 1-тапсырма.Жай сөйлемнің қандай түрлері бар? Мысалдар келтіріңіз.

  37. 2-тапсырма.Берілген сөйлемдерді құрмалас сөйлемге айналдырып жазыңыз.

  38. 1. Қуық жамбас қуысында, шат сүйегінің артында орналасқан.

  39. 2. Тұңғыш рет мерездің белгілерін 1494 жылы Испания дәрігерлері ашқан.

  40. 3. Жұлын омыртқа жотасының өзегінде орналасқан.

  41. 4. Тер бездері ағзаны жиналған зиянды қалдықтардан тазартады.

  42. 3-тапсырма.Салалас құрмалас сөйлем қалай жасалады? Мысалдармен дәлелдеңіз.

  43. 4-тапсырма.Шартты бағыныңқы, мақсат бағыныңқы, қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдердің бағыныңқы сыңарының жасалу жолдарын түсіндіріңіз. Мысалдар келтіріңіз.

  44. 5-тапсырма.Берілген сөйлемдерді сабақтас құрмалас сөйлемдерге ажыратып, түрлерін анықтаңыз.

  1. Аурудың созылмалы түріне айналмасын деп, науқас ауруханада емделді.

  2. Денеге суық тигізіп алсаңыз, дереу дәрігерге көрініңіз.

  3. Дәрілік шөптерді көп қолданғанмен, аурудан тез жазылып кетпеді.

  4. Тері ауруын емдету үшін, Айжан емханаға барды.



  2. Лексикалық материал бойынша сұрақтар

  3. 1-тапсырма.Өткен мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін еске түсіріп, орыс тіліне аударыңыз.

  4. Қант сіңіру, тағамдағы көмірсу, ағзадағы зат алмасу, мүгедек адамдар, жүйелі бақылау, ғылыми зерттеу, денсаулық сақтау, жұқпалы індеттер, дене шынықтыру, ретсіз тамақтану, мамандырылған бөлімше.

  5. 2-тапсырмаҚант диабеті ауруы бойынша сұхбат құраңыз. Науқасқа дәрігердің қоятын сұрақтарын жазыңыз.

  6. 3-тапсырма.Мәтінді қазақ тіліне аударып, медициналық термин сөздерді оқып алыңыз.



  8. жүктеу/скачать 7,53 Mb.

    Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   22



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет