С. Ж. Асфендияров атындағЫ
Причины заболевания цингой
жүктеу/скачать 6,1 Mb.
|
Причины заболевания цингойЧеловеческий организм не синтезирует аскорбиновую кислоту. Основным источником витамина С для человека является потребляемая пища. Именно поэтому болезнью дёсен страдают люди, вынужденные длительное время питаться скудной, однообразной, лишённой витаминов пищей. В средние века цинга косила команды кораблей, жителей осаждённых городов, болезни дёсен заключённых описаны в "Колымских рассказах" Варлама Шаламова. Но в последнее время учёные всё больше склоняются к версии инфекционного происхождения цинги, а недостаточное питание считают лишь способствующим её возникновению фактором. Правда, вирус-носитель этой болезни дёсен всё ещё не выявлен. 1-тапсырма. Мәтінді орыс тіліне аударыңыздар. С дәрумені итмұрын, қарақат, пияз, қызанақ, картоп, капуста, алма, апельсин, бүлдірген, қарбыз, сәбіз, қияр, жүзім, алмұрт, асқабақ құрамында болады. Тағамда С дәрумені жеткіліксіз болса, адам қырқұлақ ауруына шалдығады. Қырқұлақ дегеніміз тіс түбінің, қызыл иектің зақымдалуы. Сол сияқты қырқұлаққа шалдыққанда жүйке жүйесі нашарлайды. С дәрумені суда жылдам ериді. Сондықтан тамақ құнының жоғалмай, дәруменнің азаймауы үшін дастарханға қояр алдында әзірлеу керек. С дәрумені итмұрында аса көп. Соған орай күзде көп жинап алып қысқа сақтауға болады. Суға езіп, тұнбасын ішеді. Негізінде адамға тәулігіне 50-100 мг мөлшерінде С дәрумені қажет.
1. Стоматологиялық терминді көрсетіңіз. а) сүт тіс ә) буын б) өкпе
в) жүрек г) қол
2. Қазақша стоматологиялық терминді көрсетіңіз. а) периодонтит ә) тісжегі б) ревматизм в) альвеолит г) стоматит 3. Стоматологиялық терминге жатпайтын сөздерді көрсетіңіз. а) қызыл иек ә) тіс түбірі б) кеңірдек в) ақыл тіс г) тіс сауыты 4. Аудармасы дұрыс сөздерді көрсетіңіз. а) күрек тістер - резцы ә) иттер – клыки б) ақылды тіс – зуб мудрости в) түбір - пара г) құрылыс – корень 5. Аудармасы дұрыс сөздерді көрсетіңіз. а) жасуша - клетка ә) тін - ткань б) азу тіс – зуб мудрости в) айналасы - давить г) тығыз – затвердеть 6. Ауыз қуысы ауруының атауын көрсетіңіз. а) баспа
ә) рахит б) бронхит в) парадонтит г) туберкулез 7. Дұрыс құрылған сөз тіркесін көрсетіңіз. а) тамыр) көк ә) тісжегінің асқынуы б) қызылиекке қабынуы в) тіс тасынан пайда болуы г) тіске орнынан ауытқуы 8. Сөйлемді аяқтаңыз. ... ауыз қуысының гигиенасын сақтамаудан пайда болады. а) парадонтиттің ә) стоматит б) альвеолитте в) баспамен г) тісжегіге
а) көмей
ә) ауа б) қолқа
в) тістеу г) тісжегі 10. “Стоматит” сөзінің қазақша баламасын көрсетіңіз. а) тіс ұяшығы ә) шырышты қабық б) қызамақ в) ауыз уылуы г) тіс шөгінділері 11. Дұрыс септелген сөздерді көрсетіңіз. а) тістерге ә) тістерға б) тістербен в) тістербе г)+тістерден 12. Дұрыс құрылған сөз тіркесін көрсетіңіз. а) сүт тістер ә) тұрақтау тістер б) тіске тазалағанда в) тасы тіс г) иек қызыл 13. Сын есімді сөз тіркесін көрсетіңіз. а) тістің орнынан ауытқуы ә) тістердің асты б) бір түбірлі тістер в) сүт тістердің шығуы г) ақыл тістің жаруы 14. «Пародонт» сөзінің баламасын көрсетіңіз. а) тіндердің қабынуы ә) тісі босау б) тіс шөгінділері в)+тістің айналасы г) тісті жұлу 15. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді көрсетіңіз. Жасанды тісті ... дайындайды. а) қағаздан ә) ағаштан б)+алтыннан в)+күмістен г) жұмсақ
II нұсқа 1-тапсырма. Мәтінді орыс тіліне аударыңыздар Жасанды тістер . Медицина ғылымының ерте заманғы жаңалықтарының бірі екендігін археологиялық қазба жұмыстарынан білеміз. Алғашқы жасанды тістер ағаштың кейбір қатты түрлерінен, өгіз, піл сүйектерінен жасалған. Осы күнгі ең әдемі де берік материал — фарфор (кәрлен). Оның эстетикалық қасиеті жоғары әрі гигиеналық талғамға сай. Соңғы жылдары пластмассадан істелген тістер арзандығымен және жасалу жолының ыңғайлылығымен көп қолданылады. Сондай-ақ тот баспайтын болат, алтын қорытпасынан және металды керамикалық тістер әдемілігімен және беріктігімен ерекшеленеді. 2-тапсырма. Мәтінді орыс тіліне аударыңыздар. Мәтіннен сын есімдерді тауып олардың қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңіздер. Күлгенде көрінетін тістің әрқайсысы –тіс тізбегіндегі бір буын. Әр буынның өз қызметі бар: біреулерді тамақты тістесе, екіншілері шайнауға қатысады. Тісті жұлғанда тіс қатарының және жақтың пішіні өзгеріске ұшырайды. Жұлынған тістің қасындағы тістер орындарынан қозғалып, бос қуысты толтыруға тырысады, бұл ауыздың дұрыс жабылуына және шайнаған кездегі тіс қатарының ара қатынасына кесірін тигізеді. Қалған тістерге көп салмақ түседі (олар жұлынған тістердің қызметтерін мойнына алады). Нәтижесінде тағы бірқатар тістерден айрылып қалу қаупі туындайды. Ең бастысы –жақ буындары мен бұлшық еттерінің жұмысында өзгерістер пайда болады. Қазір стоматология тіс қатарында ақауы бар науқастарға қазіргі заманғы ортопедиялық құрылымдармен жасалған алмалы-салмалы протездерді ұсынады.
Алмалы-салмалы протездер мына жағдайларда қолданылады: - тістер толығымен түсіп қалғанда (толықтай алынбалы-салынбалы протез); - тістер жартылай түсіп қалғанда, егер тіс қатары сиреп, алынбайтын протезді дайындау үшін тірек тістер болмағанда (жартылай алмалы-салмалы протез). 1. «зуб мудрости» сөз тіркесінің аудармасын көрсетіңіз. а) ауыз қуысы ә) тіс мойыны б) тіс ұлпасы в)+ ақыл тіс г) астыңғы жақ 2. Стоматологиялық термин емес сөзді көрсетіңіз. а) бүйір
ә) күрек тіс б) сүт тістер в) тіс мойыны г) тісжегі 3. Аудармасы дұрыс сөздерді көрсетіңіз. а) құю-сплав ә) жасанды тіс-искусственный зуб б) тіс жұлу-вставлять в) жарақаттану-удалить г) қозғалмалы-челюсть 4. Көп нүктенің орнына керекті сөз тіркесін көрсетіңіз. Тіс тазалағанда кейде .... қан байқалады. а) ауыз қуысы ә) қанап кетеді б) қызыл иекте в) массаж жасау г) мүмкін емес
Саусақтармен қызыл иекке 3-5 минуттай ... жасау керек. а) түседі ә) дұрыс
б)+массаж в) мүмкін г) қанауы
Қырқұлақпен ауырған адамның ... . а) басынан айналады ә) қызылиегі қызарып б) қызылиегі қанайды в) тәбеті шабады г) дәрумен жетіспеу
а) қанады-кровоточить ә) жетіспегендіктен-нехватка б) жағымсыз-неприятный в) бөртпе-шиповник г) қарақат-ежевика 8. Дұрыс құрылған сұраулы сөйлемді көрсетіңіз. а) Тісіңізде қуыс пайда болғанын байқадыңыз қашан? ә) Тамақ жегенде ауырмай ма? б) Тісіңізбен пломба бар ма? в) Қай жердегі тұрасыз? г) Дәрігер қаралдыңыз ба? 9. Сұрау есімдік қолданылған сөйлемдерді көрсетіңіз. а) Қай жеріңіз ауырады? ә) Тісіңіз ауырғанына көп болды ма? б) Бұрын дәрігерге қаралып па едіңіз? в) Тіс дәрігерінің кеңесін орындадыңыз ба? г) Қызуыңыз бар ма? 10. Ілік септік жалғаулы сөз тіркесін көрсетіңіз. а) тіндердің қабынуы ә) 40 жастан асу б) тісімен шайнайды в) тамақ шайнау барысында г) тамақты дұрыс шайнамау 11. Көмекші есімді сөз тіркесін көрсетіңіз. а) қызылиек қанайды ә) тіс ұяшығы б) тістің маңайы в) шырышты қабық г) азу тіспен бірге 12. Сан есімді сөз тіркесін көрсетіңіз. а) үш түбірлі тістер ә) қатты тағамдар жегенде б) түбірлердің құрылысы в) тамақты тез жеу г) тіс қатарларының ауытқуы 13. Стоматологиялық ауруды көрсетіңіз. а)+қызылиек қабынуы ә) жүректің ақауы б)+тіс ұлпасының қабынуы в)+тіс тасының пайда болуы г) бауырдың ісуі 14. Есімдік қолданылған сөйлемді көрсетіңіз. а) Қырқұлақ ағза дәрумендер жетіспеуінен болады. ә) Сүт тістер кейін тұрақты тістерге алмасады. б) Сіздің тісіңізді жұлуға тура келеді. в) Тіс сауыты қатты тамақ жегенде зақымдалуы мүмкін. г) Тісті күніне екі рет тамақтан кейін тазалаған жөн. 15. Есімдікті сөз тіркесін көрсетіңіз. а) кеше келдім ә) тез бітірдім б) дәрігер боламын в) өзім білемін г) жақсы түсінеді 9. Негізгі әдебиеттер: 1. Тұңғышбаева Ғ.Ж. Қазақ тілі сабақтары (стоматология факультетінің орыс бөлімі студенттеріне арналған) Алматы, 2008ж. 37-76 бб. 2. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, Алматы, 2001 ж., 73-79 б. 3. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі (медициналық оқу орындарына арналған), Алматы, 2002 ж.,147-164 бб. Қосымша әдебиеттер: 1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж.
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №24 тақырып: Лексикалық: Стоматит, диалог Грамматикалық: Жай сөйлемдер. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1.Тақырыбы: Лексикалық: Стоматит, диалог Грамматикалық: Жай сөйлемдер. 2.Мақсаты: Студенттерге стоматит ауруы туралы мағлұмат беру, стоматит ауруына байланысты қазақша терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. Жай сөйлем дегеніміз не екенін және олардың қандай түрлері болатынын түсіндіру. 3.Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Дағды құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау.
Жай сөйлем, жай сөйлемнің түрлері, сұраулы сөйлем, бұйрықты сөйлем, лепті сөйлем, хабарлы сөйлем. Лексикалық тақырып бойынша: Стоматиттің басты белгілері, шырышты қабық, ауыз қуысы, дұрыс орналаспау, сауығып кету, асқазанның қалыпты қызметі, тіс тазалағанда, қанағанын байқайды. 5.Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, мәтінмен жұмыс. 7. Көрнекі құралдар: жасанды тістер туралы фотосуреттер, слайдтар, плакаттар. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Мына сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар: әртүлі себептер, химиялық заттардың күйдіруінен, ащы тағамдар, шамадан тыс көп пайдалану, ауру асқынса, сілекей көп бөлінеді, асқазанның қалыпты қызметі бұзылады. 2-тапсырма. Сөйлемдерді көшіріп жазып, сөйлемнің түріне байланысты керекті тыныс белгілерін қойыңыздар. 1.Бізді тәрбиелеп өсірген халқымызға көп алғыс айтамыз. 2. Сізді біз ұстазымыз деп санаймыз. 3. Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. 4. Бұлбұлсыз бау-бақша мен саябақтардың сәні бола ма. 5. Бирмада жаңа жылды қарсы алу өте қызық. 6. Сендерге кітапты кім берді. 7.Маған бұл роман керемет ұнады. 8.Ойпырмай, мынау бір керемет қой. 9.Бүгін сағат екіде өзімнің отбасылық дәрігеріме барамын. 10.Қап, ұят болды-ау. 9. Бақылау жұмыстары: Дағды құзырлылығы бойынша: 3-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыздар. Олардың түрлерін анықтаңыздар. 1.Адам ағзасында жас ерекшеліктеріне байланысты өзгерістер болып тұрады. 2.Қазір сабақ қайсы дәрісханада болады? 3.Наурыз мейрамы құтты болсын, қымбатты достар! 4.Көп білгілерің келсе, көп оқыңдар. 5.Мектепті қай жылы бітірдіңіздер? 6.Ертең сағат екіде келіңіз. 7.Кеше Сәулені көрдің бе? 8.Бәрекелді, өте дұрыс айттың! 9.Сағат неше болды? 10.Орталық кітапхана сабаққа дайындалуға өте қолайлы. 11.Біздің елімізге қош келдіңіздер! Коммуникативтік құзырлылық бойынша: 4-тапсырма. Мына сұрақтарға жауап беріңіз. Стоматит не себептен пайда болады? Стоматиттің пайда болуына протездің әсері бар ма? Стоматитпен көбінесе кімдер ауырады және оның себебі не? Стоматиттің қандай түрлері бар?
Стоматиттің пайда болуына ... ... ... тағамдар, сондай-ақ ... заттар да себепші болуы мүмкін. Стоматит кезінде ауыздың ... ... қызарады, кейін бұл жерде ісік пайда болады. Ауру адам тамақтанғанда ... ... байқайды. Білім құзырлылығы бойынша: 5-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыздар. Стомати́т (от др.-греч. Στόμа - рот) — наиболее часто встречающееся поражение слизистой оболочки полости рта. Механизм возникновения стоматита ещё не выявлен полностью, но, вероятнее всего, это связано с реакцией иммунной системы на раздражители. Считается, что стоматит возникает в тех случаях, когда, по невыясненным пока причинам, иммунная система человека реагирует на появление молекул, которые она не может распознать. Появление таких молекул провоцирует атаку лимфоцитов иммунной системы (разновидность белых кровяных телец), — примерно так же иммунная система человека реагирует, например, на пересадку органа. «Нападение» лимфоцитов на эти неопознанные молекулы приводит к возникновению во рту язвенных образований, которые и получили название «стоматит». Причиной его возникновения также считают местные факторы: несоблюдение эубактериоза полости рта. Заболевания желудочно-кишечного тракта, такие как гастрит, дуоденит, колит, а также глистнаяинвазия, могут быть причиной катарального стоматита. При этом заболевании слизистая оболочка рта становится отёчной, болезненной, гиперемированной, она может быть покрыта белым или жёлтым налётом. Отмечается гиперсаливация (повышенное выделение слюны). Может отмечаться кровоточивость дёсен, появляться дурной запах изо рта. 1. Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз. а) Кейбір жұқпалы аурулар қайталауы мүмкін ә) Дәрігерге қаралыңыз б) Аурухана қалай баруға болады в) Ертең сағат екіде барамын. г) Мерекелеріңіз құтты болсын 2. Сұрау есімдігі арқылы жасалған сұраулы сөйлемді көрсетіңіз. а) Дене қызуың бар ма? ә) Бұл туралы естідіңіздер ғой? б) Стоматит дегеніміз не? в) Қаладан алыс тұрасыз ба? г) Әселге ескертіп пе едің? 3. «Слизистая обочка» сөз тіркесінің аудармасын көрсетіңіз. а) шырынды қабық ә) сілейкейлі қабық б) шырынның қабығы в) шырышты қабық г) шырыш пен қабық 4. Дұрыс құрылған сөйлемді көрсетіңіз. а) Сілекейден ауызда көп бөлінеді. ә) Ауызда сілекей көп бөлінеді. б) Ауыздағы сілекейдің көп бөлінеді. в) Ауыз бен сілекей көп бөлінеді. г) Ауыздың сілекей көп бөлінеді. 5. Көп нүктенің орнына қойылатын сөз тіркесін көрсетіңіз. Стоматит шылымды ... .. пайда болуы да мүмкін. а) шегіп болса ә) шегетін еді б) шегіп жүрген в) көп шегеді г) көп шеккенен
Стоматит ... арасында көп тараған? а) кімге? ә) неге?
б) кімдердің? в) кіммен? г) қалай?
а) Стоматит ащы тағамдарды көп пайдаланудан да болады. ә) Стоматит неден пайда болады. б) Стоматит туралы мәтінді оқыдың ба. в) Бәрекелді, үй тапсырмасын жақсы орындапсың. г) Келесі науқас кірсін. 8. «Дурной запах» сөз тіркесінің аудармасын көрсетіңіз. а) хош иіс ә) жағымды иіс б) ақымақ иіс в) жағымсыз иіс г) жағымсыз хош иіс 9. Сөйлемді аяқтайтын сөз тіркесін көрсетіңіз. Денсаулығы нашар балаларда стоматиттің жай түрі жараға ... ... а) айналып болады ә) аналып кетсе б) аналасында мүмкін в) айналып жүремін г) айналуы мүмкін
а) тұмау
ә) баспа б) қырқұлақ в) саңырауқұлақ г) жұлын
1. Тұңғышбаева Ғ.Ж. Қазақ тілі сабақтары (стоматология факультетінің орыс бөлімі студенттеріне арналған) Алматы, 2008ж. 87-90 бб. 2. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, Алматы, 2001 ж., 82 б. 3. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі (медиуиналық оқу орындарына арналған), Алматы, 2002 ж.,150-152 бб.
1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж. 3. Б. Құлмағамбетова. Ж.Елемисова «Қазақ тілін үйренушілерге көмек» А.1995. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №25 тақырып: Лексикалық: Периодонтит, диалог Грамматикалық: Құрмалас сөйлемдер. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1.Тақырыбы: Лексикалық: Периодонтит, диалог Грамматикалық: Құрмалас сөйлемдер. 2.Мақсаты: Студенттерге «Периодонтит» ауруы туралы мағлұмат беру, периодонтит ауруына байланысты қазақша терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. Құрмалас сөйлемдер дегеніміз не екені және олардың қандай түрлері болатынын түсіндіру. 3.Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Дағды құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау.
Құрмалас сөйлем, құрмалас сөйлемнің түрлері, салалас құрмалас сөйлемдер, тиянақты баяндауыштар, тиянақсыз баяндауыштар, бағыныңқы сыңар, басыңқы сыңар, тең дәрежеде байланысу, сабақтаса байланысу. Лексикалық тақырып бойынша: Периодонтиттің басты белгілері, созылмалы периодонтит, озылмалы периодонтиттің белгілері, жедел және созылмалы периодонтит, сулы, іріңді, қағып тексеру, лимфа бездері ұлғаяды, тіс қатты ауырмайды, қызыл иек тесілед, жыланкөз пайда болады. 5.Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, жағдаяттық тапсырма, мәтінмен жұмыс. 7. Көрнекі құралдар: Периодонтит туралы фотосуреттер, слайдтар, плакаттар. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Мына сөйлемдерден салалас құрмалас сөйлемдер жасаңыздар. Күн жылынды. Қар ери бастады. Бүгін сабақ ерте аяқталды. Мен сағат екіде үйге келіп қойдым. Кейбір адамдар тамақтану режимін сақтамайды. Олардың асқазандары ауырады. Медицина ауырғандарды емдейді. Ол жұқпалы індеттердің таралмауына көмектеседі. Соңғы жылдары аурулардың түрлері көбейіп кетті. Халықтың денсаулығы күннен-күнге нашарлап барады. 2-тапсырма. Мәтінді аударыңыздар. Мәтінде қандай құрмалас сөйлемдер қолданылғанын және олардың қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңіздер. Данышпан композитордың қайырымдылығы Вена көшелерінің бірінде Моцартты тоқтатқан бір қайыршы одан садақа беруді өтінеді, бірақ қас қылғандай, қалтасында ақшасы болмай қалады да, Моцарт оны жақын маңдағы кофеханаға ертіп барады. Столдан композитор қолына қағаз, қалам алып, бірнеше минуттың ішінде менуэт жазады. Шығармасын қайыршыға ұстатып тұрып, баспагерлердің біріне ұсынуын өтінеді. Әлгі қайыршы бір жапырақ қағаздың қарын тойдыратынына онша сенбейді, әйтсе де Моцарт сілтеген баспагерге келеді. Ал менуэтті алған баспагер қуанышы қойнына сыймай, қайыршыға бес алтын теңге ұстатыпты. 9. Бақылау жұмыстары: Дағды құзырлылығы бойынша: 1-жаттығу. Сөйлемдерді аяқтаңыздар. 1.Сабақ аяқталды да, ... . 2.Биыл күн суық болды және ... . 3.Мен үйге екі рет хат жаздым, бірақ ... . 4.Қаңтар айында біресе қар жауды, біресе ... . 5.Сүт тағамдары тез бұзылады, сондықтан ... . 3-тапсырма. Құрмалас сөйлемдердің қалай жасалып тұрғандарын түсіндіріңіздер. 1.Бүгін сабақ ерте аяқталған соң, біз тобымызбен барып суретке түстік. 2.Досыңа сырыңды айтпа, өйткені досыңның да сыр айтатын досы бар. 3.Туберкулезбен ауырған адам шаршағыш болады, үнемі терлей береді. 4.Мейірбике науқастың құжаттарын толтырып болғанша, дәрігер оны қарап үлгерді. 5.Бұндай науқастарды не ауруханаға жатқызу керек, не болмаса оңаша бөлмеде емдеген дұрыс. 6.Жұмыс тез бітсін деп, бастық екінші бригаданы алып келді. 7.Екеуміз әңгімелесіп тұрғанда, автобус кетіп қалыпты. 8.Күн ұзарған сайын, суық та азая түсті. 9.Ол оқуға түскенге дейін, құрылысшы болып жұмыс істеді. Коммуникативтік құзырлылық бойынша: Жағдаяттық тапсырма: Периодонтитпен ауырған науқасты қабылдадыңыз. Қандай ем-шаралар қолданасыз, қандай кеңс бересіз? Өз ойыңызды жазбаша түрде беріңіз. Жағдаяттық тапсырма: Перидонтитпен ауырған науқаспен сұхбат құрыңыз. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша: 4-тапсырма. Мына сұрақтарға жазбаша жауап беріңіздер. Периодонтит неден пайда болады және оның қандай түрлері бар? Жедел периодонтиттің белгілері қандай? Созылмалы периодонтиттің басты ерекшелігі қандай? 5-тапсырма. Мына сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыз: әртүрлі жарақаттар, аурудың асқынған түрі, тісті қағып тексергенде, күшті дәрі-дәрмектер, қан тамырлары. Білім құзырлылығы бойынша: 6-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңызар. Периодонти́т — это воспаление периодонта характеризующееся нарушением целостности связок, удерживающих зуб в альвеоле, кортикальной пластинки кости, окружающей зуб и резорбции костной ткани от незначительных размеров до образования кист больших размеров. По этиологии различают следующие виды периодонтитов: Инфекционный. Травматический. Медикаментозный. Инфекционный периодонтит в основном является осложнением кариеса. Как первичным (когда процесс является следствием нелечённого кариеса, а затем пульпита или заболевания пародонта), так и вторичным (когда у процессаятрогенная причина). По способу проникновения бактерий периодонтит делят на интрадентальный и экстрадентальный (внутризубной и внезубной). К последнему можно отнести периодонтиты, которые развиваются вследствие перехода воспалительного процесса из окружающих тканей (остеомиелит, гайморит. Травматический периодонтит возникает в результате как значительного, однократного воздействия (удар при падении или попадании в лицо твердых тяжелых предметов), так и вследствие незначительной, но хронической травмы (завышенная пломба, откусывание проволоки или нитки при отсутствии рядом стоящих зубов). При травме процесс обычно протекает остро. Медикаментозный периодонтит развивается чаще всего при неправильном лечении пульпита, когда сильнодействующие препараты попадают в периодонт (например паста, содержащая мышьяк, формалин, фенол) или раздражающие материалы (фосфат-цемент, штифты). Также к медикаментозным относят периодонтиты, возникающие вследствие аллергических реакций, которые могут вызвать местную иммунологическую реакцию. 1. Құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. а) Периодонтит жедел және созылмалы болуы мүмкін. ә) Периодонтитпен ауырғанда, тістің айналасындағы қызыл иек қызарады б) Периодонтитпен ауырған адам дереу дәрігерге көрінуі қажет в) Тістің түбірі, қызыл иек, тістің айналасы түгел ауырады. г) Созылмалы пеиодонтитте тіс қатты аурмайды 2. Сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. а) Күн ұзарып, түн қысқара бастады. ә) Ауру тез жазылады, әрі асқыну болмайды. б) Қоңырау соғылды, оқытушы дәрісханаға кірді. в) Бүгін ерте тұрдым, үй тапсырмасын қайталадым. г) Жұмысты тез бітірдік, әрі сапалы істедік. 3. «Свищ» сөзінің аудармасын көрсетіңіз. а) жыланбауыр ә) жыланқабық б) жыланды в) жыланкөз г) жылантіс 4. Құрмала сөйлемнің екінші сыңарын көрсетіңіз. Тісті қағып тексерген, ... ... ... а) сілекей көп бөлінсе. ә) тіс қатты ауырады. б) тістің ауырғаны білініп. в) ауыз бен тіс. г) тісі ауырып жүр.
Периодонтит ... жарақаттар әсерінен пайда болады а) әрдайым ә) әрқашан б) түрленіп в) түрлі-түсті г) әртүрлі
... ... ... ..., саусақ тиген жер ауырады. а) Қызыл иекті сипап байқады ә) Қызыл иекті байқап еді б) Тістің айналасы қызарып кетті в) Тісін дәрігерге емдетіп жүр г) Қызыл иекті сипап байқағанда,
Тістің аналасындағы қан тамырлары ..., олар өздерінің табиғи түсінен айрылады. а) шіріді ә) шірігендіктен б) шірімесе в) шіріпті г) шіріген
а) созылмалы жарақат кезінде ә) созылмалы жарақат әсерінен б) созылмалы жарақатпен әсерінен в) жарақат алған кезде г) жарақат алып қалса 9. Сөйлемді аяқтайтын сөз тіркесін көрсетіңіз. Ауырған тістің айналасындағы тіндер ... ... а) өзгеріске ұшырап ә) өзгеріске ұшырайды б) өзгеріп кеттім в) өзгеріп жүреді г) өзгеріске мүмкін
а) Тұмау – өте жиі кездесетін ауру. ә) Баспамен көбінесе балалар ауырады. б) Қырқұлақпен көбінесе теңізшілер ауырған в) Тері аурлары жеке бас тазалығы сақталмағандықтан болады. г) Жұлын ми мен аймақтық жүйке жүйелерін байланыстырады. 10. Негізгі әдебиеттер: 1. Тұңғышбаева Ғ.Ж. Қазақ тілі сабақтары (стоматология факультетінің орыс бөлімі студенттеріне арналған) Алматы, 2008ж. 94-95 бб. 2. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, Алматы, 2001 ж., 68 б.
1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж. 3. Б. Құлмағамбетова. Ж.Елемисова «Қазақ тілін үйренушілерге көмек» А.1995. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №26 тақырып: Лексикалық: Стоматологиядағы деонтология қағидалары Грамматикалық: Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1. Тақырыбы: Лексикалық: Стоматологиядағы деонтология қағидалары Грамматикалық: Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері. 2. Мақсаты: Студенттерге деонтология дегеннің не екені туралы мағлұмат беру, науқаспен сөйлесуге қажетті мәдени лексиканы меңгерту. Салалас құрмалас сөйлемдер дегеніміз не екені және олардың қандай түрлері болатынын түсіндіру. 3. Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Дағды құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау. , сондай-ақ ғылыми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Негізгі ұғымдар: Грамматикалық тақырып бойынша: Салалас құрмалас сөйлем, салалас құрмалас сөйлемнің түрлері, салалас құрмалас сөйлемдердің баяндауыштары, жалғаулықты, жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлемдер. Лексикалық тақырып бойынша: Деонтология туралы түсінік, науқастың психологиясы, дәрігер қолданатын сөздер, дерттің түрі, селсоқ қарау, бөгде затқа алаңдау, өз мамандығына деген махаббат, сыпайы күлкі. 5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, жағдаяттық тапсырма, мәтінмен жұмыс. 7. Көрнекі құралдар: Периодонтит туралы фотосуреттер, слайдтар, плакаттар. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Сөздерді аударып, сөйлем құраңыз. Халатный, поспешность, отвлекаться, забывчивость, неосновательно, ругаться, верить. 2-тапсырма. Құрмалас сөйлемнің түрлерін ажыратыңыз. Тісің емдесе де, сыздап ауырады. Медицина университетінде оқу ауыр болса да, студенттер жақсы оқиды. Сабақтан қалмау үшін, ерте тұрдым. Денсаулығым жақсы болсын деп, дене шынықтыру жасаймын. Қазақ тілін үйрену үшін, көбірек оқу керек. Жақсы дәрігер болу үшін, жақсы оқу керек. Тісіңіз ауырмау үшін, тіс дәрігеріне жылына екі рет қаралыңыз. 9. Бақылау жұмыстары: Дағды құзырлылығы бойынша: 3-тапсырма. Мына сөз тіркестерін пайдаланып салалас құрмалас сөйлем құраңыздар. Ұмытпау керек, дерттің түрі, науқасқа селқос қарау, басқа затқа алаңдау, қарым-қатынасты бұзу, орынсыз ескртулер, ойланбай айту, асығыс қимыл, жауапсыз адам, әр уақытта 1-жаттығу. Сөйлемді аяқтаңыз. Стоматолог әрқашан науқас адамды .... . Науқастың психикасын қорғау ....... . Дәрігердің науқасқа селқос қарауы .... . Дәрігердің жылы сөзі ..... . Дәрігерге тәжірибе .... . Коммуникативтік құзырлылық бойынша: 4-тапсырма. Науқас пен дәрігер қатынасын бұзатын мына себептерді қалай түсіндіресіз. Науқасқа селқос қарамаңыз. Науқасты емдеген кезде алаңдамаңыз. Науқаспен ұрыспаңыз Науқасқа айқайлап сөйлемеңіз. Асығыс қимылдамаңыз. Ұмытшақ болмаңыз. Науқастың психикасын бұзбаңыз. Науқасқа түсініксіз терминдер мен сөздер қолданбаңыз
Термин "Деонтология" состоит из двух греческих слов: деон - должное и логос - учение. Следовательно, деонтология - это учение о долге и моральных основах работы и поведения специалиста любого профиля. Медицинскую деонтологию достаточно подробно изучают в ВУЗах и ССУЗах на тех факультетах и отделениях, по окончании которых специалисты находятся в постоянных деловых контактах с больными, их родственниками и друг с другом. Зубные техники, не имея права на манипуляции в полости рта пациента, с первыми контактируют редко, но это не освобождает их от строгого соблюдения принципов деонтологии при выполнении фунциональных обязанностей. В отдельных случаях, (а чем грамотнее, опытнее техник, тем чаше) его приглашают в кабинет врача для того, чтобы посоветоваться как лучше решить ту или иную проблему технического характера. Обращение специалистов друг к другу должно быть вежливым, этичным, а весь разговор направлен на то, чтобы принять решение в пользу больного. Если техника приглашают для показа его погрешностей в работе, неточностей, которые лучше видны в полости рта, разговор должен быть осторожным, чтобы не вызвать у пациента сомнений в успехе дела. Для лиц с ранимой или неуравновешенной психикой такой разговор может быть равнозначен отказу в лечении. Все замечания, выяснение степени вины каждого должны быть разобраны в отсутствие пациента спокойно, без ущемления достоинства человека. 1. Қарсылықты жалғаулық шылауды көрсетіңіз. а) себебі ә) сондықтан б) алайда в) әрі г) және
2. Көп нүктенің орнына қойылатын шылауды көрсетіңіз. Үсен қатты ауырды, ... тез жазылып кетті а) сондықтан ә) әрі
б) себебі в) алайда г) да
а) алаңсыз ә) алақтау б) алаңдап в) алаңқай г) алаңдау 4. Құрмала сөйлемнің екінші сыңарын көрсетіңіз. Сәуле жақсы оқиды, әрі ... ... ... а) ғылыми жұмыстармен де айналысады. ә) ғылыми жұмыстарға қатыспайды. б) уиверситетке былтыр түседі. в) ғылыми жұмыстармен айналысса. г) ғылыми мақалалар туралы.
Дәрігердің өз ісін жақсы білетіндігіне науқас ... ... а) сенім білдіремін ә) қатты сенгендіктен б) сенімді түрде в) сеніп болса г) сенуі керек
а) Қызыл иекті сипап байқағанда, ісік бар текені байқалады. ә) Ауру алғашында сезілмейді, бірақ бір аптадан соң қатты ауырады. б) Тісі ауырып мазасын алғандықтан, Мұрат бүгін тіс дәрігеріне барды в) Ауру жедел басталып, бірте-бірте бүкіл денеге таралады г) Егер уақытында емделмесе, науқастың жағдай бұрынғыдан да ауырлап кетеді. 7. Салалас құрмалас сөйлем жасайтын сөзді көрсетіңіз. Қызыл иек ..., ауыздан жағымсыз иіс шыңғады. а) қызарып ә) ісінеді б) ауырып в) жараланғандықтан г) жарақаттанса
Науқастың психикасы қандай болады? а) Науқас психикалық жарақат алған кезде. ә) Психикалық жарақат әсерінен болады. б) Психикалық тұрғыдан қиын болады. в) Науқастың психикасы сезімтал болады г) Науқастің психикасында өзгерістер болды.
а) өйткені ә) және б) бірақ
в) кейде г) болмаса 10. Көп нүктенің онына қойылатын сөз тіркесін көрсетіңіз. Дәрігердің ... ... мен сыпайы күлкісі науқасқа жақсы әсер етеді а) жылдам сөйледі ә) жылы сөйледі б) жылытқыш сөзі в) жылы сөзі г) жылдам сөзі
10. Негізгі әдебиеттер: 1. Тұңғышбаева Ғ.Ж. Қазақ тілі сабақтары (стоматология факультетінің орыс бөлімі студенттеріне арналған) Алматы, 2008ж. 107-110 бб. 2. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі (медиуиналық оқу орындарына арналған), Алматы, 2002 ж.,171-173 бб.
1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж. 3. Б. Құлмағамбетова. Ж.Елемисова «Қазақ тілін үйренушілерге көмек» А.1995. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №27 тақырып: Лексикалық: Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі Грамматикалық: Сабақтас құрмалас сөйлемдер. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1. Тақырыбы: Лексикалық: Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі Грамматикалық: Сабақтас құрмалас сөйлемдер. 2. Мақсаты: Студенттерге салуатты өмір салты туралы мағлұмат беру, мәтінді оқытып, аударту және мәтін бойынша сұрақтар қою арқылы олардың сөздік қорын молайту. Сабақтас құрмалас сөйлемдер дегеніміз не екені және олардың қандай түрлері болатынын түсіндіру. 3. Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Дағды құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау.
Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері, сабақтас құрмалас сөйлемдердің баяндауыштары, тиянақсыз баяндауыштар, бағыныңқы сыңар, басыңқы сыңар. Лексикалық тақырып бойынша: Салауатты өмір салты, зиянды әдеттер, денсаулыққа пайдалы, денені май басады, аурудың алдын алу, дені сау адамның денсаулығын сақтау, дене шынықтыру, дұрыс тамақтану. 5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, жағдаяттық тапсырма, мәтінмен жұмыс. 7. Көрнекі құралдар: Периодонтит туралы фотосуреттер, слайдтар, плакаттар. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыздар. Сабақтас құрмалас сөйлемдерді анықтаңыздар. 1.Кейбір жұқпалы ауруларға адам ағзасы қарсы тұра алмайды, сондықтан оларға қарсы жасанды иммунитет қалыптастыру керек. 2.Бұл аурудың неден пайда болатынын білмегендіктен, адамдар оның алдын ала алмаған. 3.Бүгін сабақ ерте аяқталған соң, біз тобымызбен барып суретке түстік. 4.Досыңа сырыңды айтпа, өйткені досыңның да сыр айтатын досы бар. 5.Туберкулезбен ауырған адам шаршағыш болады, үнемі терлей береді. 6.Мейірбике науқастың құжаттарын толтырып болғанша, дәрігер оны қарап үлгерді. 7.Бұндай науқастарды не ауруханаға жатқызу керек, не болмаса оңаша бөлмеде емдеген дұрыс. 2-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыздар. Құрмалас сөйлемдердің бағыныңқы компоненттерінің баяндауыштары қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңіздер. 1.Жазғы демалыс біткенше, Серік қалаға келген жоқ. 2.Қазақ тілінен өздік жұмыс жазбақ болып, орталық кітапханаға бардым. 3.Әсіресе жасөспірімдер күн сайын сүт ішіп, көкөніс жеп тұруы керек. 4.Ауырып қалғандықтан, Сәния сабақтан көп қалып қойды. 5.Бала екі жасқа толғанда, оған күлге қарсы вакцина егіледі. 6.Ағзасында иод тапшы болса, ол адам жемсау ауыруымен ауырады. 3-тапсырма. Мәтінді аударыңыздар: Понятие «здоровый образ жизни» однозначно пока ещё не определено. Представители философско-социологического направления рассматривают здоровый образ жизни как глобальную социальную проблему, составную часть жизни общества в целом. В психолого-педагогическом направлении здоровый образ жизни рассматривается с точки зрения сознания, психологии человека, мотивации. Имеются и другие точки зрения (например, медико-биологическая), однако резкой грани между ними нет, так как они нацелены на решение одной проблемы — укрепление здоровья индивидуума. Занятия физкультурой — одна из основных составляющих здорового образа жизни Здоровый образ жизни является предпосылкой для развития разных сторон жизнедеятельности человека, достижения им активного долголетия и полноценного выполнения социальных функций, для активного участия в трудовой, общественной, семейно-бытовой, досуговой формах жизнедеятельности. Актуальность здорового образа жизни вызвана возрастанием и изменением характера нагрузок на организм человека в связи с усложнением общественной жизни, увеличением рисков техногенного, экологического, психологического, политического и военного характера, провоцирующих негативные сдвиги в состоянии здоровья. 9. Бақылау жұмыстары: Дағды құзырлылығы бойынша: 4-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыздар. Құрмалас сөйлемдердің бағыныңқы компоненттерінің баяндауыштары қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңіздер. 1.Жиналыс аяқталып, жұрт үйлеріне тарай бастады. 2.Мәтінді аудара алмаған соң, Ғабит оқытушыдан көмек сұрады. 3.Баяндамашы сөзін аяқтамастан, тыңдаушылар қол шапалақтай бастады. 4.Бұл аурудың қауіпті екенін білсе де, Мұрат дәрігерге уақытында қаралмады. 5.Жедел жәрдем келген кезде, науқастың жағдайы нашарлап кеткен еді. 6.Науқастың жағдайы әбден жақсармайынша, дәрінің мөлшерін азайтуға болмайды. 1-жаттығу. Сөйлемдерді аяқтаңыздар. 1.Ертең қолым босаса, ... . 2.Енді біраз кешіккенде, ... . 3.Егер ертең бітіре алмасам, ... . 4.Бұл ауру қауіпті болғанымен, ... . 5.Қайратты бұрын көрмесем де, ... . 6.Күннің қатты суық болатынын сезінсек те, ... . 7.Уақыты бола тұра, ... . 8.Бұл мәселе туралы көп жазылғанмен, ... . Коммуникативтік құзырлылық бойынша: Жағдаяттық тапсырма. Сіздің алдыңызда шылым шегіп, ішмдік ішкендіктен денсаулығын бұзып алған адам отыр. Сіз оған темекі мен ішімдіктің денсаулыққа зияны туралы айтып беріңіз. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша: Жағдаяттық тапсырма. Бір мекемеге барып салауатты өмір салты бойынша дәріс оқисыз. Дәрісте не айтатыныңызды. Неден бастайтыныңызды қысқаша айтып беріңіз. Білім құзырлылығы бойынша: 5-тапсырма. Мәтінді аударыңыздар. Действие курения на органы дыхания. Табачный дым помимо никотина, содержит около 200 веществ, чрезвычайно вредных для организма, в том числе угарный газ, синильную кислоту, бензопирен, сажу и др. При курении эти вещества проникают в ротовую полость, верхние дыхательные пути, оседают на их слизистых оболочках и пленке легочных пузырьков, заглатываются со слюной и поподают в желудок. Никотин вреден не только для курящего. Значительная часть его выделяется в воздух, отравляя окружающих людей. Табачный дым вызывает раздражение слизистых оболочек ротовой, носовой полости, дыхательных путей и глаз. Почти у всех курильщиков развивается воспаление дыхательных путей, с которым связан мучительный кашель. Постоянное воспаление снижает защитные свойства слизистых оболочек, так как фагоциты не могут очистить легкие от болезнотворных микробов и вредных веществ, поступающих вместе с табачным дымом. Поэтому курильщики часто болеют простудными и инфекционными заболеваниями. 1. Берілген сөйлемнің қандай құрмалас сөйлем екенін анықтаңыз. Кешігіп қалсақ та, жиналысқа бардық. а) қарсылықты бағыныңқылы ә) сын-қимыл бағыныңқылы б) шартты бағыныңқылы в) мезгіл бағыныңқылы г) себеп бағыныңқылы
Никотин вреден не только для курящего. а) Никотин темекішінің денсаулығына тамаша нәрсе. ә) Никотиннің зияны темекі тартушыға. б) Никотин темекі тартушыға ғана зиянды емес. в) Никотиннің пайдасы өте көп. г) Адам никотинсіз өмір сүре алмайды.
а) Қуаты мол тағамдарды көп қолдану ағзаға зиянды. ә) Қымыз – көптеген аурулардың емі, әрі тамаша сусын. б) Бұл мәселе туралы көп жазылды, сондай-ақ теледидарда да сөз болды. в) Әсет үйден ерте шыққандықтан, бүгін сабаққа ерте келді. г) Адам дұрыс тамақтанбаса, оның ағзасы ауруға ұшырайды. 4. Сөйлемнің басыңқы сыңарын көрсетіңіз. Берілген тапсырманы толық орындамай, ... ... ... . а) оқытушы іш аурулары туралы дәріс оқыды ә) дәрігердің қабылдауында болды б) бірде-бір студент емтиханға жіберілмейді в) ертең сағат екіде келіңіз г) студенттер дәрісті қызыға тыңдады
Алкоголь нарушает работу органов пищеварение. а) Алкаголь тамақ пісіруші ағзалардың қызметін бұзады. ә) Алкаголь тамақ қорытқыш ағзалардың бұзады қызметін. б) Ас қорыту ағзалардың алкаголь қызметін бұзады. в) Алкаголь ас қорыту ағзаларының қызметін бұзады. г) Алкаголь тамақ қорытқан ағзалардың қызметін бұзады.
Тамақ ішіп отырғанда, кітап немесе газет оқу дұрыс емес. а) мақсат бағыныңқылы ә) шартты бағыныңқылы б) сын-қимыл бағыныңқылы в) мезгіл бағыныңқылы г) себеп бағыныңқылы
Жарақаттанған жерге микробтар түсуі мүмкін, .... ол жерді иодпен сүрту керек. а) бірақ ә) алайда б) сондықтан в) не болмаса г) себебі
..., сондықтан тез жазылып кетті. а) Ол ауыра салысымен дәрігерге көрінді ә) Қандай ем қолдану керек екенін біліп б) Иммуниті бар болса да в) Ол уақытысымен емделсе г) Өз бетінше ем қолданмын деп
Нашақорлық туралы мақала ... ...., ол туралы ғылыми еңбектерді қарадым. а) жазып болдым ә) жазайын деп б) білгім келді в) дайындамақ бол г) жаза алсам
а) Обыр (рак) ауруы аз зерттелген жоқ, бірақ емі әлі табылмай жатыр. ә) Бүгін күн бұлтты болды, әрі салқын жел соғып тұрды. б) Жедел жәрдем тез жетті, бірақ науқастың өмірін құтқарып қала алмады. в) Уақытында ішілсе, ас дұрыс қорытылады.
10. Негізгі әдебиеттер: 1. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, Алматы, 2001 ж., 130-131 бб. Қосымша әдебиеттер: 1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж. 3. Б. Құлмағамбетова. Ж.Елемисова «Қазақ тілін үйренушілерге көмек» А.1995. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №28 тақырып: Лексикалық: Витаминдер (дәрумендер) Грамматикалық: Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1.Тақырыбы: Лексикалық: Витаминдер (дәрумендер) Грамматикалық: Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері. 2. Мақсаты: Студенттерге «Витаминдер» мәтіні арқылы дәрумендер және олардың түрлері туралы мағлұмат беру, мәтінді оқытып, аударту, сондай-ақ мәтін бойынша сұрақтар қою арқылы олардың сөздік қорын молайту. Сабақтас құрмалас сөйлемдердің түрлерін, олардың жасалу жолдарын түсіндіру. 3. Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Лағлы құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау.
Мезгіл бағыныңқылы, себеп бағыныңқылы, қимыл-сын бағыныңқылы, қарсылықты, шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемдер, сабақтас құрмалас сөйлемдердің бағыныңқы сыңарларының жасалуы. Лексикалық тақырып бойынша: Дәрумендер, дәрумендердің ағзаға пайдасы, дәрумендер ағзаға ену жолдары, дәрумендердің жетіспеуі, балық майы, дәрумендер тобы, майда еритін, суда еритін. 5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, жағдаяттық тапсырма, мәтінмен жұмыс, тест тапсырмалары. 7. Көрнекі құралдар: Дәрумендер туралы плакаттар, суреттер. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыздар. Құрмалас сөйлемдердің түрлерін аықтаңыздар. 1.Кешкі сағат төрт болғанда, ауылдың қарасы көрінді.2.Астанаға дейін ұшақ билеті қанша тұратынын білейін деп, анықтама бөліміне телефон соқтым. 3.Жұмыс тез бітсін деп, бастық екінші бригаданы алып келді. 4.Екеуміз әңгімелесіп тұрғанда, автобус кетіп қалыпты.5.Күн ұзарған сайын, суық та азая түсті. 6.Жиналыс аяқталып, жұрт үйлеріне тарай бастады. 7.Мәтінді аудара алмаған соң, Ғабит оқытушыдан көмек сұрады. 8.Баяндамашы сөзін аяқтамастан, тыңдаушылар қол шапалақтай бастады. 9.Сабақ тоғызда басталатынын білмегендей, Нұрбол университетке асықпай келді. 10.Дер кезінде ем жасалмаған соң, науқастың жағдайы қиындап кетіпті. 11.Аурудың неден пайда болатындығы анықталмағандықтан, әзірге емі табылған жоқ. 2-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыздар. Биологическая полноценность пищи, наряду с достаточным содержанием белков, жиров, углеводов и минеральных солей, определяется также наличием витаминов. Значения витаминов для организма обусловлено их тесной связью с ферментами, гормонами и непосредственно участием в регуляции обмена веществ. В настоящее время известно более 20 различных витаминов. По способности растворяться в воде или жирах их делят на водо- и жирорастворимые. При недостатке в организме витаминов возникают специфические и неспецифические изменения. Неспецифическими признаками любого гипо- и авитаминоза являются нарушение роста и развитие детей, снижение сопротивляемости организма к заболеваниям. Сөздік
9. Бақылау жұмыстары: Дағды құзырлылығы бойынша: 1-жаттығу. Көп нүктенің орнына бағыныңқы сыңарының баяндауыштарын қойып, сөйлемдерді толықтырыңыздар. 1.Сіз жуық арада дәрігерге ..., сырқатыңыз асқынып кетуі мүмкін. 2.Жедел жәрдем дер кезінде ..., науқасты құтқарып қала алмас едік. 3.Емдеу курсын толық ... ..., сізді ауруханадан шығара алмаймыз. 4.Науқасқа нақтаманы (диагнозды) дұрыс ... ..., оны емдеуді бастамаңыз. 5.Біз жұмысымызды ерте ..., орталық мұражайда жұмыс істейтін досымызға барамыз. Көп нүктенің орнына қойылатын баяндауыштар: қойып алмай, көрінбесеңіз, бітірсек, алып бітпейінше, келмегенде. 3-тапсырма. Құрмалас сөйлемдердің түрлерін анықтаңыздар. 1.Бала екі жасқа толғанда, оған күлге қарсы вакцина егіледі. 2.Ағзасында иод тапшы болса, ол адам жемсау ауыруымен ауырады. 3.Бұл аурудың қауіпті екенін білсе де, Мұрат дәрігерге уақытында қаралмады. 4.Жедел жәрдем келген кезде, науқастың жағдайы нашарлап кеткен еді. 5.Науқастың жағдайы әбден жақсармайынша, дәрінің мөлшерін азайтуға болмайды. 6.Ол мектепте оқып жүргенде, қоғамдық жұмыстарға белсене араласатын. 7.Дәрі ағзаңызға жағымсыз әсер етсе, ол туралы емдеуші дәрігеріңізге ескертіңіз. 8.Сабақ сағат сегізде басталатынын білсе де, Қасым үйден кеш шықты. Коммуникативтік құзырлылық бойынша: Жағдаяттық тапсырма: Сіз бір мекемеге барып, дәрумендер және олардың пайдасы туралы дәріс оқуыңыз керек. Дәрісте не айтатыныңызды қысқаша мазмұндап беріңіз. 4-тапсырма. Мына сұрақтарға жауап беріңіздер. Қалыпты тіршілік үшін ағзаға нелер қажет? Авитаминоз дегеніміз не? А витамині қандай тағамдарда болады? В1, В2 витаминдері жетіспеген адамда қандай белгілер байқалады? С витамині жетіспесе, адам қандай ауруға шалдығады? Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша: 5-тапсырма. Мына сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар: ағза тіршілігіне қажетті, тағам құрамы, қалыпты тіршілік үшін, күнделікті тағам, бұзылуына әкеп соғады, өсімдік тектес тағамдар, терісі құрғап қабыршықтанады, адамның денесі ісінеді, тез шаршайды, витамин жетіспесе, суда еритіндер, қоректік заттармен бірге, міндетті түрде. Білім құзырлылығы бойынша: 6-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыздар. Витами́ны (от лат. vita -«жизнь») — группа низкомолекулярных органических соединений относительно простого строения и разнообразной химической природы. Это сборная по химической природе группа органических веществ, объединённая по признаку абсолютной необходимости их для гетеротрофного организма в качестве составной части пищи. Витамины содержатся в пище в очень малых количествах, и поэтому относятся к микронутриентам. Витамины не являются для организма поставщиком энергии и не имеют существенного пластического значения. Однако витаминам отводится важнейшая роль в обмене веществ. Концентрация витаминов в тканях и суточная потребность в них невелики, но при недостаточном поступлении витаминов в организм наступают характерные и опасные патологические изменения. Большинство витаминов не синтезируются в организме человека. Поэтому они должны регулярно и в достаточном количестве поступать в организм с пищей или в виде витаминно-минеральных комплексов и пищевых добавок. 1. Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем жасаңыз. Нашақорлық туралы мақала ... ...., ол туралы ғылыми еңбектерді қарадым. а) жазып болдым ә) жазайын деп б) білгім келді в) дайындамақ бол г) жаза алсам
а) Жұмысты түгел аяқтамайынша, ешқайда бармаймыз. ә) Оқуды бітірген соң, жолдамамен Жезқазан қаласына барды. б) Сәкен осында келсе, бәріміз бірігіп Абзалдың үйіне барамыз. в) Науқас ауруханаға бармаса, оның жағдайы қиындап кетеді. г) Ол кісіні көрмесем де, сырттай білетінмін. 3. Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем жасайтын жұрнақты көрсетіңіз. Жиналыс аяқтал..., жұрт үйді-үйіне тарай бастады. а) ды ә) ған
б) са в) ып
г) ар 4. Себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. а) Уақыты бола тұра, ол ата-аналар жиналысына барған жоқ. ә) Іш ауруынан сақтану үшін, тағам тұратын жер үнемі таза болуы тиіс. б) Ауруы жазыла қоймаған соң, ақыры ауруханаға жатуына тура келді.. в) Ағзада дәрумендер жеткіліксіз болса, адам тез шаршайды. г) Жаңбыр басылғанша, біз дәрісханада отырдық. 5. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. а) Бұл өте жұқпалы ауру, сондықтан сақтық шараларын сақтау керек. ә) Сауда аяқталғаннан кейін, сатушылар өз орындарын ретке келтіреді. б) Әкімшілік тиым салғанына қарамастан, жабайы сауда тоқталмай тұр. в) Ол сұрақтың жауабын білмегендіктен, дұрыс жауап бере алмады. г) Тағамдардың сапасы сақталуы үшін, базарларда барлық жағдай жасалған. 6. Берілген сөйлем құрмаластың қандай түріне жатады? Тамақ ішіп отырғанда, кітап немесе газет оқу дұрыс емес. а) мақсат бағыныңқылы ә) шартты бағыныңқылы б) сын-қимыл бағыныңқылы в) мезгіл бағыныңқылы г) себеп бағыныңқылы
Осы тақырыпта мақала жазайын деп, ғылыми жұрналдарды қарадым. а) қарсылықты бағыныңқылы ә) сын-қимыл бағыныңқылы б) шартты бағыныңқылы в) мақсат бағыныңқылы г) себеп бағыныңқылы
Витамины – биологические активные вещества, необходимые для жизнедеятельности организма. а) Дәрумендер - биологиялық белсенді заттар, ағзаның өмір сүруі үшін қажетті. ә) Дәрумендер – ағзаның өмір сүруі үшін қажетті биологиялық белсенді заттар. б) Дәрумендер - өмір сүруі үшін ағзаның қажетті биологиялық белсенді заттар. в) Дәрумендер – биологиялық белсенді заттар ағзаның өмір сүруі үшін. г) Дәрумендер – қажетті өмір сүруі үшін ағзаның биологиялық белсенді заттар.
а) содержиться в шиповника – қалақайда да бар ә) возникают боли – қатты ауырады б) при его недостаток - ол көп болса в) могут возникнут - болған емес г) повреждаются слизистые оболочки - шырышты қабықтары жарақаттанады 10. Көп нүктенің орнына қойылатын сөзді көрсетіңіз. Витаминдер ... құрамында болады. а) өсімдіктермен ә) өсімдіктерге б) жануарларда в) тағамдардың г) өсімдіктерін
10. Негізгі әдебиеттер: 1. Дәрменқұлова Р.Н. Медициналық мәтіндер жинағы, Алматы, 2001 ж., 129-130 бб. Қосымша әдебиеттер: 1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушы топтарға арналған. Алматы, 2002 ж. 2. Ш.Бектұров, А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1995.ж. 3. Б. Құлмағамбетова. Ж.Елемисова «Қазақ тілін үйренушілерге көмек» А.1995. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №29 тақырып: Лексикалық: Емдеу – сақтандыру мекемелерінің түрлері Грамматикалық: Сөздіктану. Терминтану. 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай 1. Тақырыбы: Лексикалық: Емдеу – сақтандыру мекемелерінің түрлері Грамматикалық: Сөздіктану. Терминтану. 2. Мақсаты: Студенттерге емдеу-сауықтыру мекемелерінің қандай түрлері бар екенін айтып беру, мәтінді оқыту, аударту және мәтін бойынша сұрақ қою арқылы олардың сөздік қорын молайту. Сөздік дегеннің не екені, олардың қандай түрлері болатыны және терминдер туралы түсінік беру 3. Міндеті: 1. Білім құзырлылығы бойынша – жаңа сөздерді, сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, қазақ тіліндегі етістердің қолданылу ерекшеліктерін меңгерту. Тақырыпқа қатысты терминдерді, кәсіби сөздерді игерту. 2. Дағды құзырлылығы бойынша – мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап бере білуге, мәтінді қысқаша мазмұндай алуға, мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін пайдалана отырып, өз ойларын жеткізе алуға дағдыландыру. 3. Коммуникативтік құзырлылық бойынша – мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестерін, синтаксистік оралымдарды, грамматикалық тәсілдерді игертіп, оны сөйлеу барысында да, ғылми мәтіндермен жұмыс істеуде де пайдалана алуға үйрету. 4. Өзін-өзі дамыту құзырлылығы бойынша – алған білімдерін кәсіби міндетін атқару кезінде қолдана алу үшін студенттің өзін-өзі дамытуына, өзінің білімін тексеруіне мүмкіндік жасау.
Сөздік және олардың түрлері, сөздік жасаудағы ұстанымдар, термин және олардың жасалауы, терминдер және кәсіби сөздер. Лексикалық тақырып бойынша: Емдеу-сақтандыру мекемелері, емдеу-сақтандыру мекемелерінің ауруханалар мен емханалардан айырмашылығы, емдеу сақтандыру мекемелеріне жасалатын емдер. 5.Сабақты өткізу жоспары (уақыты, мннуты): Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин. Үй тапсырмасын сұрау – 30 мин. Өткен сабақты қорыту – 15 мин. Жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру – 15 мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 10 мин. Жаңа сөздермен жұмыс – 10 мин. Мәтінмен жұмыс – 15 мин Жаңа тақырыпты бекіту – 25 мин. Бақылау жұмыстары – 15 мин. Үйге тапсырма беру – 3 мин Студенттің білімін бағалау – 7 мин. 6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: аударма жұмысы, жаттығу жұмыстары, жағдаяттық тапсырма, мәтінмен жұмыс. 7. Көрнекі құралдар: Емдеу-сауықтыру мекемелері туралы суреттер, плакаттар, үлестірмелі карточкалар. 8. Тапсырмалар: 1-тапсырма. Мәтінді аударыңыздар. Курорттарда санаторлық-курорттық ұйымдар – курорттардың, емдік-сауықтыру орындарының территорияларында да, олардан тыс жерлерде де орналасуы мүмкін, емдік және сауықтыру жұмыстарын табиғи емдік факторларды пайдалану арқылы жүргізетін әр түрлі меншік және ведомстволық қатыстылық формасындағы кәсіпорындар мен мекемелер жұмыс істейді. Бұлар – санаторийлар, емдеу пансионаттары, курорттық емханалар, емдік жағажайлар, минерал сулардың галереялары мен бюветтері, ванналық ғимараттар, радонмен емдеу орындары, балшықпен емдеу орындары, солярийлер, аэрарийлер және емдік жүзуге арналған бассейндер. Климаттық емдеу курорттарында сауықтыру демалысына арналған демалыс үйлері, пансионаттар, турбазалар бар. Оларда ағзаның функционалдық жағдайын түзету, жұмысқа қабілеттілігін жылдам қалпына келтіру және шынықтыру үшін климаттың әр түрлі элементтерін қолданады. Барлық санаторлық-курорттық мекемелердің емдік-профилактикалық жұмыстарын ұйымдық-әдістемілік тұрғыдан қамтамасыз етуді, олардың меншік формасына қарамастан, санаторлық-курорттық көмек көрсету құқығына лицензия беретін Мемлекеттік денсаулық бақылау жүзеге асырады. Курорттағы (шипажайдағы) емдік-профилактикалық мекемелердің негізгі типі - санаторий (лат. sanare - «айықтыру, сауықтыру») – табиғи емдік физикалық факторларды жасанды факторлармен, емдік дене шынықтырумен, емдік тамақтанумен және басқа жолдармен үйлестіре отырып қолдану арқылы арнайы ұйымдастырылған режим жағдайында емдеуге, алдын алуға және медициналық сауықтыруға арналған емдік-профилактикалық мекеме. Аурулар асқынып кеткен кезде, сондай-ақ физикалық факторлардың әсерін күшейту және науқастарға контрасттық табиғи зонаға көшудің әсер етуінің алдын алу үшін санаторийдегі дәрі-дәрмекпен емдеу және төсекте жату режимі қолданылуы мүмкін. жүктеу/скачать 6,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|