| 10 сурет- радикалды-тізбекті сұйық фазалы хлорлауға арналған хлораторлар.
Бірінші (10 сурет,а) периодты процесстерге арналған. Реакционды массалардың циркуляциясын кәдімгі немесе қыспақтау жолмен жүргізеді. Бұндай тәсілдермен полихлорпарафиндерді алады. Ерітіндідегі полимерлерді хлорлағандағы жылуды ,конденсирлеп,кері тоңазытқыш арқылы реакторға жіберіледі.
Сыртқы салқындатқышы бар реакторлар қоспаларды тез араластырып және селективтілігін төмендетеді. Сондықтан да бұл кезед ішкі салқындатқышы бар реакторлар (10 сурет,б) қолданады. Төмен қайнайтын заттарды (1,1- және 1,2-дихлорэтан) хлорлау кезінде бөлінетін жылуды НО тогы арқылы бөліп алуға болады. Сол кезде кері тоңазытқыш (10 сурет,в) қосылады.
Процесстің технологиялық сатылары. Радикалды-тізбекті сұйықфазалы хлорлаудың технологиясы бірнеше сатыдан тұрады: бастапқы реагенттерді дайындау, хлорлау, шығушы газды қайта өңдеу және НСL- ды утилизациялау, сұйық реакционды массаларды өңдеу және реакция өнімдердің бөлінуі.
Бастапқы реагенттерді дайындау сұйық хлорды буландырып, оны бөлме температурасына жақын температурамен қайнату. Кей кезде органикалық реагенттер тазаланбай-ақ та қолдана береді. Құрамында ылғалдылық болған кезде ұшқан хлорды күкірт қышқылымен,ал органикалық реагентті- қатты адсорбент арқылы кептіреді. Егер металл немесе олардың тұздарынан тазарту үшін хлорды окалиннан фильтрлесе,ал органикалық реагентті қайта айдайды.
Шығушы газды қайта өңдеу үшін бастапқы органикалық реагенттегі буды рассолдарды салқындату немесе ерітінділерді абсорбциялау арқылы алуға болады. Ұшпайтын заттарды хлорлау, мысалы жұмсақ немесе қатты парафиндерді хлорлау үшін тек газды салқындатуға болады. Арықарай газдан НСL-ды жұтады. Аддитивті хлорлау кезінде тұз қышқылы аз бөлінсе газды сумен жуады. Ал орынбасушы хлорлау көбірек бөлінсе оны утилизациялайды, су және тұз қышқылымен (20-30%) абсорциялайды. Қалдық газды атмосфераға жібереді.
Сұйық реакционды газды өңдеу ерілген НСL-дан тазартып және өнімдердің түзілумен түсіндіріледі (11сурет). НСL –дан тазарту үшін бірнеше тәсілдер пайдаланады.
Аз ұшатын заттарды алған кезде (хлорпарафиндер,бензилхлорид,гексахлоран, хлорксилол) НСL-ды колоннада азот немесе ауамен үреді (11 сурет,а). Ал қалған жағдайда экстракционды колоннада сумен,сулы сілтімен жуады( 11 сурет,б). Бұл көбінесе көп ағынды сулардың пайда әкеліп соғады. Басқа қондырғыларда НСL-ды бастапқы реагентпен реактификациялық колоннада айдайды (11 сурет,в).
НСL-дан тазартқаннан кейін соңғы өнім (полихлопарафиндер) дайын күйінде шығу мүмкін;ал гексахлорксилоллдар мен гексахлорциклогексанға крисстализация қажет болу мүмкін. Басқа жағдайларда ректификациялау жүреді.
а- ауамен отдувка («құрғақ» нейтрлеу); б- сумен немесе сулы сілтімен экстракциялау («сулы» нейтрлеу); в- бастапқы реагентпен бірге айдау («құрғақ» нейтрлеу).
Достарыңызбен бөлісу: |
