С. В. Кожанова Жалпы иммунология
ӨМІР САЛТЫНЫҢ ҚАУІПТІ ФАКТОРЛАРЫ
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ӨМІР САЛТЫНЫҢ ҚАУІПТІ ФАКТОРЛАРЫ
Тамақтану жетіспеушілігінің ж ен іл түрінін болуы — и м м у н д ы к реактивтілігінін т е р е н б ү зы лы стар ы н туды рм айд ы , Б ірак с о з ь и і м а л ы н г р у ы з - к а л о р и я л ы қ ж е т к і л і к с і з д і к т е ф аган и т о з ак ти втіл ігін ің төм ен деуі байкалады , к о м п л ем е н т ж үйесі м ен п р о п е р д и н ж ү й есін ің н әр у ы з синтезі т ө м ен д ей д і, а н т и д ен ел ер си н тезі теж еледі, п е р и ф е р и я л ы к к ан д а Т- ж ән е В -л и м ф о ц и т т е р д ін , о л ар д ы н с у б п о п у л я ц и я л а р ы н ы ң с а н ы аза- яды, ж етіл м еген ж асу ш ал ар сан ы ұлғаяды . Нэруыздық тапшылық себ еп тер ін е н әр у ы зд ар д ы ң та м а қ п е н ағзаға ж еткіліксіз түсуі ға н а ем ес, с о н ы м е н катар гел ьм и н то зд ар , а с к а з а н - ішек ж о л д ар ы н а н ә р у ы зд а р сің у ін ің бұзы луы ж ән е осы м үш елерд ін созы лмалы аурулар сал д ар ы н ан пай да б о л аты н б ау ы р іш іл ік н ә р у ы з син тезін ін б ү зы лы стар ы ж атады . С о н ы м е н катар н әр у ы з тап ш ы л ы ғы күрделі кан кетулерде, күй іктерде ж ә н е үсіктерде п ай д а болуы м үм кін . Нәруыз т а п ш ы л ы ғы , ұ зак уақы т б о й ы п ар ен тер ал д ы т ам ак тан у д а болған н ау к астар д а д а ж и і кездеседі. И м м у н д ы қ т а п ш ы л ы қ микроэлементтер жеткіліксіздігі сал д ар ы - нан да д ам уы м үм кін : тем ір (тем ір кұрам дас ф ер м ен тт ер ак ти втіл ігін ін төмендеуі, м и е л о п е р о к с и д а за ж ә н е оттегін ін акти вті түр лер ін ің төмендеуі, Т -л и м ф о ц и т т е р к ы зм ет т ер ін ің теж елуі); м ы р ы ш (тим ус ги п о ф у н к ц и ясы м ен к атар С 0 4 -л и м ф о ц и т т е р с а н ы м е н ж ә н е о л ар д ы н митогендерге ж а у а б ы н ы ң азаю ы ); к о р ғасы н ; селен ; к а л ь ц и й (ара- хидон к ы ш к ы л ы н ы н м и т о б о л и зм ін ің б ұзы луы ); м а гн и й (ан ти д ен е синтезінін ж ә н е к о м п л е м е н т ж үй есі акт и в т іл ігін ің б ұ зы лы стар ы ); л и - тий (Т -л и м ф о ц и т т е р , ә с ір ісе С 0 8 ж а су ш ал ар ы н ы н , ж еткіл ік сіздігі). Витаминдер тапшылығы гуморалды ж ән е ж асуш алы к адаптивті и м - мунитеттің б ұзы луы н а әкелед і, ө й ткен і В ж ән е Е тобы н дағы көп теген ви- таминдер л и м ф о ц и т т е р м етаб оли зм ін ің коф ерм енттері б олы п табы лады , ал Е ж ән е С ви там и н д ері — ан ти ок си дан ттар ж ән е т.б. Г и п о ви там и н о з- дар бірінш ілік адап ти вті и м м у н д ы к ж ауап ты н теж елуім ен (І§М син тезі), Т-жүйесінін ф у н к ц и о н ал д ы көрсеткіш терін ің , ф агоц и тоз ж ән е п р о п ер - дин — ко м п л ем ен т ж үй есін ін активтілігінін төм ен деуім ен бірге жүреді. Гиповитаминозы бар науқастар жуқпалық аурулармен жиі жэне қатты ауырады, созылмалы турге айналуы жэне курделенуі мумкін. Көптеген жағдайларда екіншілік ИТЖ пайда болуына стресс ерекше эсер етеді. Д Д Ұ (В О З ) м әлім еттері б о й ы н ш а а д ам н ы ң стресс п ай да бо- луына кел есі ж ағд ай л ар ә с е р етеді: и н т о к с и к а ц и я , ж ар ак ат, ж ұк п алы үдеріс, ұ з а к ж ә н е /н е м е с е ауы р ф и з и к а л ы к ж ә н е п си х и к ал ы қ ж ү к т ем ел ер , корш аған орта т е м п е р а т у р а с ы н ы ң күрт өзгеруі, а ш т ы к ж ә н е т.б. 476 IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика Г. Сельенің стресс теориясынын тарихы 50 жылдан көп уакыт бұрын пайда болды. Адам организміне физиологиялык калыптан тыс әр түрлі факторлар әсер еткенде гипофиздін алдынғы бөлігінің активация- сы, бүйрекүсті без стероидты гормондар секрециясының жоғарылауы, соның салдарынан лимфоидты мүшелердін инволюциясы және лимфо- пения байкалатындығын дәлелдеген. Г. Селье осы реакцияны ағзанын корғаныс күштері мобилизациясының стереотипті көрсеткіші деп санаған. Стресстік үдеріс көп уакытка созылғанда закымдаушы агент- ке не адаптация, не кейбір жағдайларда организмнін өлуіне дейін апа- ратын резистенттіліктін толык жойылуы пайда болуы мүмкін. Бірак, әр адам бірдей стресстік жағдайға әркалай жауап береді. Бірдей стрессор біріншілерді — экстремалды жағдайға, екіншілерді — реакциянын орташа деңгейіне әкелуі мүмкін, ал үшіншілерде реакция мүлдем байкалмайды. 21.5-суретте екіншілік ИТЖ алып келетін стресстін негізгі фактор- лары көрсетілген Тимус және баска лимфоидты ағзалар стресстік әсерге өте сезімтал болады. Созылмалы түрде өткен стресс салдарынан пайда бола- тын адаптивті иммундык жүйенің тапшылығы катерлі ісіктердін, жұкпалардын, аллергиялык және аутоиммунды аурулардын пайда бо- луын жоғарылатады. АКТГ бөлінуін ынталандыратын гипоталама-гипофизді жүйенің шамадан тыс активтелуі Бүйрекусті қыртыстың кортикостероидты гормондарының өндірілуінің жоғарылауы Иммунокомпетентті жасуша- лардың рецепторларына әсер ететін және нейропептидтер өнімін ынталандыратын кортикотропин- рилизинг-факторы (СКН) бөлінуінің жоғарылауы Шеткері лимфоидты ағзаларда катехоламиндер шығарылымы жоғарылайтын симпатикалық жүйке жүйесінің активациясы жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|