С. В. Кожанова Жалпы иммунология
а н т и д е н е т у з і л у і м е н
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| а н т и д е н е т у з і л у і м е н ,
сондай-ак ж а с у ш а л ы қ и м м у н и т е т т і ң де калыптасуымен сипатталады. Бірінші, жасырын кезең — а н т и г е н е н г е н н е н б а с т а п а н т и д е н е л е р д і ң , С Ә 8 ~ ң и т о т о к с и к а л ы қ Т - л и м ф о - ц и т т е р д і ң ж э н е Т х і - ж а с у ш а л а р ы н ы ң э ф ф е к т о р л а р ы пайда болғанға дейінгі уакыт. Бұл кезен бірнеше тәулікке созылады. Өсукезеңі — канда антиденелер мен иммунды хабарлы жасушалардың жанакталуы, оның ұзактығы әр түрлі антигендер үшін 4 күннен ба- стап 4 аптаға дейін созылуы мүмкін. Мәселен, кызылша вакцинасына антиденелердің деңгейітез жоғарылайды, сондыктан оны қызылшаның алдын алу үшін жұкпа көзімен жанасканнан кейін 3 тәулік ішінде колдануға мүмкіндік береді. Басқа жағдайларда корғанысты камтамасыз ететін деңгейге дейін иммунитет күшінің жоғарылауы — аурудың жасырын кезеңінен үзак болады, сол себептен постэкспозициялык профилактиканың тиімділігі төмен болуы мүмкін. Мысалы, көкжөтел мен күл кезінде өсу кезеңі сәйкесінше 2 және 3 аптаға созылады. Иммунитеттің төмендеу кезеңі — алдымен жылдам, кейіннен баяу жүреді және бірнеше жылға немесе оншақты жылдарға созылады. І§М мен І§А антиденелерінің деңгейі 1§С титріне карағанда жылдам төмендейді. Иммунитет жылдам төмендеген сайын иммунитетті үстап тұру үшін вакциналарды керекті мөлшерде жиі енгізіп түру керек. Жүкпадан кейінгі иммунитеттің ұзактығы коздырғыштың касиетіне, жұктырушы мөлшеріне, иммундык жүйенің жағдайына, генотипке, жаска және баска да факторларға тәуелді. Иммунитет кысқа мерзімді болуы мүмкін, мәселен, түмау, іш сүзегі, қайталама іш сүзегі кезінде кыска мерзімді болса, күйдіргі, риккетсиоз, лептоспироз, сары кызба кезінде үзак мерзімді болады. Ал сал, кызылша және көкжөтел кезінде тіпті бүкіл өмір бойына сақталады. Жасанды иммунитет сол коздырғыштың кайтадан жұғуынан корғайды. Мұнда иммунитеттің негізгі механизмі бейтараптау әсерімен байкалса, айналымдағы антиделердің белгілі бір деңгейде болуы ре- инфекциядан сактайды. Қоздырғыштың екінші мөлшерін енгізгенде онын жұккыш белсенділігі әлсірейді және кайталама жұкпаға Т- мен В-жасушаларының жауабы біршама жылдамдайды. Иммунизациядан кейін пайда болған антиденелер уакыт өте жойылуы мүмкін, бірак 22-Тарау. Вакциналар және вакциналы профилактика 481 жұкпаға карсы корғаныс сакталады. Бұл жағдайда патогендіенгізгеннен кейін ағза екіншілік серпіліспен жауап береді. Жұкпалы аурулармен күресте негізгі жетістіктерге белсенді және енжар (пассивті) иммунизация аркасында жеттік. Енжар иммунизация кезінде адамға кұрамында белгілі бір коздырғыштардың антигендеріне карсы антиденелер бар арнайы са- рысуларды енгізеді. Пассивті иммунизация жылдам әсер береді, сондыктан оны терапиялык максатта жиі колданады. Тіпті эпидеми- ялар кезінде онын алдын алу үшін де колданады. Көбіне кұрамында жоғары титрдегі арнайы антиденелері бар гомологиялык сарысуларды (антистрептококты, антистафилококты және т.б.) жұкпалы агенттер- ден корғану үшін енгізеді. Ал жоғары мөлшерде токсиндерді өндіретін ауруларды (мысалы, күл, сіреспе, ботулизм, газды гангрена) емдеу кезінде гетерологиялык антитоксикалык сарысу колданады. Активті иммунизақия — дегеніміз жұкпалы антигенді агрессивсіз түрдегі, бірак иммуногендік мөлшерде корғаныс иммундық жауабын туғызу және иммунологиялык зерделікті калыптастыру максатында адам ағзасына бағытталған түрде енгізу. Белсенді иммунизация кезінде сәйкес коздырғышка карсы біріншілік иммундык серпілістер ынталанады және иммунологиялык зерделік калыптасады. Нәтижесінде ағза коздырғышпен екінші рет кездескен жағдайда оған жылдам, әрі тиімді жауап беруге кабілетті болады. Бұл тек гуморалдык серпілістерге (яғни І§М, І§0, І§А түзілуі) ғана катысты емес, ол жасушалык түрдегі иммундык жауапка да тән. Белсенді имму- низация тудырған әсерлердін ұзактығы шектелген, сондыктан белгілі жағдайларда вакциналарды кайта енгізу керек. Әдетте вакцинаны коздырғыштын табиғи жұғу жолын имитациялау аркылы енгізсе — оның нәтижесі жаксы болады. Мәселен, вирустарды (полиомиелит немесе тұмау) ауыз аркылы жіберу, себебі олар ағзаға ішек немесе ты- ныс жолдары аркылы түседі және бұл жағдайда секреторлы І§А түзілуі күштірек ынталанады. Бірак белсенді иммунизацияны баска да әр түрлі жолдармен (теріішілік, тері астына, бұлшыкетке енгізу) жүзеге асыруға болады. Сирек жағдайларда белсенді иммунизация кезінде сенімді иммундык жауапты қалыптастыру үшін антигенмен бірге арнайы емес күшейткіш (адъювант) қолданылады. Сонымен, жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|