С. В. Кожанова Жалпы иммунология

4 9 4
IV Б ө л ім , И м м у н д ы п а т о л о г и я ж ә н е и м м у н д ы п р о ф и л а к т и к а
Классикалық және замануи вакциналы адъюванттар
Құрамына тірі немесе өлтірілген микроорганизмдер кіретін вак- 
циналар тиімді, бірак көпшілігінін реактогендігі жоғары. Қауіпсіз 
және реактогендігі төмен суббірлікті вакциналарды дайындаған кез- 
де, реактогендікпен катар вакцинаның тиімділігі де төмендейтіні 
анықталды. Заманауи суббірлікті, рекомбинантты және генетикалык 
вакциналардың иммуногендігі жоғары емес. Оны жоғарьшату үшін вак- 
цинаның кұрамына иммунды жүйесінің белсенділігін жоғарылататын 
заттарды — 
адъюванттарды
косады.
Вакциналы адъюванттарға деген кызығушьшык күннен күнге ар- 
туда. Себебі олардың көмегімен профилактикалык вакциналардың, 
сондай-ақ.жүқпалы, онкологиялық, аутоиммунды және аллергиялық 
аурулардың алдын алу және емдеу үшін колданатын вакциналардың 
тиімділігін жоғарылату үшін керек. Ддекватты адъюванттардың 
жоқтығынан, жаңа вакциналарды (мысалы, иммундык тапшылығы бар 
науқастарға, созылмалы аурулары бар жас балаларға арналған вакци- 
налар) кұрастыру кезінде киыншылықтар туындауда.
Адъюванттарды енгізудің негізгі мақсаты — антигенге қарсы
адаптивті иммунды жауапты қажетті деңгейге дейін күшейту, жыл-
дамдату жэне үзарту.
Сонымен катар, антигендердің иммуногендігін 
жоғарылату (мысалы, әлсіз ісікерекшелі антигендерге карсы иммун- 
ды жауапты ынталандыру), иммунды жауаптың сипатын реттеу, сәтті 
вакцинацияға кажетті деңгейге дейін антиген санын төмендету, ревак- 
цинация жиілігін төмендету және иммундық тапшылығы бар адамдар- 
да иммунды жауапты күшейту адъюванттардың қосымша құндылығы 
болып табылады. Адъюванттар қажетті типтегі адаптивті иммунды жау- 
апты сұраптау үшін, мысалы, иммуноглобулиндердің кажетті класынын 
синтезін шакыру және/немесе Т-жасушалык иммунитет серпілістерін 
ынталандыру үшін колдануы мүмкін. Кейбір адъюванттар шырышты 
қабаттарда антидене синтезін шақыру үшін де қолданылуы мүмкін.
Вакциналардын күрамындағы адъюванттар 
бірқатар қызметтерді
атқарады. Біріншіден, 
антигендерді енгізген жерлерде олардың депосын
қалыптастырады,
нәтижесінде иммунды жүйесінің ұзак ынталануына 
себепші болатын антигендердің баяу, әрі ұзак уақыт бөлінуі қамтамасыз 
етіледі. Депозитарлы адъюванттар (су-майлы эмульсиялар, минерал- 
ды тұздар және т.б.) 
фагоңитоз жолы арқылы антигендерді деградация-
дан жэне жылдам элиминациясынан қорғайды.
Әдетте, мүндай адъю- 
ванттарды колданғанда, 
инъекция енгізілген жерде қабыну ошақтары

2 2 -Т а р а у . В а к ц и н а л а р ж ә н е в а к ц и н а п ы п р о ф и л а к т и к а
4 9 5
қаіыптасады, туабіткен иммунитеттің белсенуін шақыратын қабыну
алды цитокиндердің түзілуі ьінталанады. Осының бәрі адаптивті иммун-
ды жауаптың алғашқы кезеңдері үшін өте маңызды.
Екіншіден, адъюванттар 
иммунды хабарлы жасушаларға антигендерді
физикалық таныстырады
, яғни тасымалдаушы кызметін аткарады. Бұл 
кызмет вакцина кұрамындағы антигеннін физикалык жағдайына және 
антиген саны мен адъювант аракатысына байланысты. Ара-катынасты 
есептеу үшін вакцина кұрамындағы антиген мен адъюванттың 
үйлесімділігі, олардың бір-бірімен адекватты және тұракты бірлесуі де- 
ген сиякты аспектілерді ескерілуі керек.
Үшіншіден, адъювант әсерінін ерекшелігі — белгілі бір түрдегі жа- 
сушалар (МФ, ДЖ, Лангерганс жасушалары және т.б.) бағытында әсер 
етуі маңызды.
Адъюванттардың төртінші маңызды кызметі — адаптивті иммунды 
жауапты ынталандыру және реттеу, мысалы, антигендерді жасушаішілік 
тасымалдау мен оларды I және II класс МНС молекулаларымен кешен 
түрінде таныстыру аркылы цитокиндер профилі бойынша әр түрлі Тхі 
және/немесе Тх2 жасушаларының пролиферациясы мен дифференци- 
ровкасын шакырады.
Қорыта келе, адъюванттын әсері көптеген факторлардың бірігіп 
әсер етуінін нәтижесі, сондыктан оның бір антиген көмегімен ынта- 
ландырушы әсері баска антигенмен де сондай әсер көрсетуі шарт емес. 
Антигендер бір-бірінен физикалык, биологиялык және иммуногендік 
қасиеттері бойынша ажыратылады, сондықтан кажетті иммунды 
жауаптың түріне байланысты адъюванттар тандалады. 

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: