С. В. Кожанова Жалпы иммунология
м е н х е м о т а к с и с і, а н г и о ге н е з д ің к у ш е ю і, п и р о ге н д ік э ф ф е к т
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| м е н х е м о т а к с и с і, а н г и о ге н е з д ің к у ш е ю і, п и р о ге н д ік э ф ф е к т
Қабыну серпілістерінін іске асуын камтамасыз ететін және жал- пы иммундык корғаныстың алғашкы цитокиндерін өндіретін белсендірілген макрофагтар мен моноциттер. Олардын арасынан кабыну цитокиндерін іріктеп алуға болады: ИЛ-1, ИЛ-6 және ФНО-а. 2 4 -Т а р а у . Ц и т о к и н д е р д ің н е г із г і т о п т а р ы , б и о л о г и я л ы қ ә с е р л е р і... 573 Бұл цитокиндердің кабынуға косатын үлесі және оларға байланыс- ты үдерістері 24.3-кестеде көрсетілген. Иммунды жүйенің жасушаларынын өнімі болғандыктан, цито- киндердіқ иммунды жауапта зор маңызы бар. • Т-лимфоциттерге антигенді презентациялайтын МНС моле- кулаларының экспрессиясын жоғарылатып, антигенді та- нып алуға көмектеседі. МНС молекулаларының экспрессиясы интерферондардың әсерінен жоғарылайды, соның ішінде ІҒІЧ-ү МНС анигендерінің I де, II де классының эксрессиясын коздыра алады. • Цитокиндер жасушааралык аракатынастарға жауапты адгезия молекулаларының иммунды жасушалардың бетіне экспресиялануына себепкер болады. Б р кызметті, біріншіден, ИЛ-1 мен 6, Ф Н О-а және интерферондар атқарады. • Кейбір цитокиндер иммунокомпетентті жасушалардын миграци- ясына әсер келтіреді. Мысал үшін, ГМ-КСФ пен ІН Ф -а дендрит- ті жасушалардын миграциясын күшейтеді. Макрофагтар мен лимфоциттердің хемотаксисын неше түрлі цитокиндер (соның ішінде ИЛ-1) және әсіресе |3-хемокиндерді іске асырады. • Цитокиндер арасында моноциттер мен макрофагтарды коздыру факторлары ерекше көп. Оларға кабыну серпілісін камтамасыз ететін цитокиндер жатады: ИЛ-1, ІН Ф -а, ИЛ-6, ГМ-КСФ, Г-КСФ, М-КСФ, хемокиндер. Макрофагтардың ең белсенді қоздырушысы — ІҒК-ү. • Цитокиндер өздігінен лимфоциттерді коздыра алмайды. Олар лимфоциттердің активациясы мен кейінгі пролиферациясында кофактор ретінде қызмет етеді. Сонымен катар ИЛ-2 Т-лимфоциттерді, ал ИЛ-4 — В-лимфоциттерді коздыра алады. • Цитокиндер (ІҒМ-ү, ИЛ-2 және ИЛ-12) цитотоксикалык жасуша- лардың пісіп-жетілуін негіздейді және олар Т-хелперлердің Тхі және Тх2 субпопуляцияларына бөлінуін реттейді. ИЛ-2 мен ІҒК-ү пісіп-жетілудің Тхі бағытында дамуын колдайды, ал ИЛ-4 пен О Т Ғ-Р Тх2 калыптасуына ыкпал етеді. В-лимфоциттерге катысты әсер, көбінесе, иммуноглобулиндердің синтезін реттеуде. • Эффекторлык иммунды кызметтердің іске асуы цитокиндердің белсенділігіне де байланысты. Т- және МК-жасушаларынын цитотоуыттылык әсері оларды өндіретін тегі бөтен нысана-жасу- шаларының некрозы мен апоптозын тудыра алатын ІН Ф -а мен Р, ІҒК-ү-га байланысты. 5 7 4 IV Б ө л ім . И м м у н д ы п а т о л о г и я ж ә н е и м м у н д ы п р о ф и л а к т и к а Сонымен, цитокиндердің иммунды жауаптың бастапкы саты- сында зор маңызы бар, олар макрофагтар мен антиген арнаулы жасушаларынын негізгі кызметтерінің дамуын колдайды: лимфо- циттермен әсерлесу, олардын белсендірілуі мен көбеюі, белгілі бір деңгейде — эффекторлы жасушалардың калыптасуы. ЦИТОКИНДЕРДІ КЛИНИКАДА ҚОЛДАНУЫ (ЦИТОКИНДІК ЖӘНЕ АНТИЦИТОКИНДІК ТЕРАПИЯ) Қазіргі танда цитокиндерді және олардың антагонистерін клини- калык бағытта колдану тәсілдері кең колдануда. Цитокиндік және антицитокиндік терапия онкологиялык, аутоиммундық, аллерегиялык және жұкпалы аурулардың емшарасы ретінде және трансплантация кезінде қолданылады. Көптеген жұкпалы, аллергиялык және аутоиммунндык аурулар кезінде көбінесе созьшмалы түрге ауысатын кабыну серпілісі дамиды. Қабынудын дамуында ең маныздысы I ҒЫү, ТҚ Ғ -а және ИЛ-1 бо- лып келеді. IҒN? макрофагтарды белсендіреді: олардың МНС II класс молекулаларының экспрессиясын, цитокиндерді, соның ішінде ТЫҒ-а мен ИЛ-1 өндіруін, бактерицидтік кабілеттерін күшейтеді. ИЛ-1 өз кезегінде Тхі белсенділігін арттырып, олардың ІҒІЧү өндіруін күшейтеді. I ҒКү мен ТИ Ғ-а бірігіп, ағзаның әр аймактарында көптеген жасушалардын жинакталуына себепкер болатын жасушааралык адгезия молекулалары- ның (ІСАМ-1, ЕЬАМ-1, I классс МНС) эксперссиясын күшейтеді. Сол кезде белсендірілген макрофагтар коршаған тіндерді зақымдайды. Кабынулық цитокиндердің табиғи ингибиторлары ретінде ИЛ-4, ИЛ- 10, СТҒ|3, ИЛ-1 рецепторлық антогонисті (ИЛ-1-ра) және ИЛ-1 мен ТО Т-а рецепторларының еріген компоненттері колданыла алады. І§Е шамадан тыс өнімімен негізделген аллергиялық серпілістер кезінде ИЛ-4-тің тіке антогонистін — ІҒҚ-үны, І§Е өнімінің селективті тежегішін — ИЛ-8-ді, ИЛ-4-пен индукцияланған І§Е өнімін тежейтін ИЛ-Ю-ды, сонымен қатар Т-лимфоциттердің ІҒҚ-ү, ИЛ-4 және ИЛ-10 өндіруін реттейтін ИЛ-12-ні колданған жөн. Жщпалы аурулар кезінде сепсистік шоктың алдын алу бағытында ИЛ-1-ра және Т1ЧҒ-а-ға түзілген моноклоналдык антиденелер кұрамына кірген препараттарды колданады. ІҒЫ-ү-нын да белсенді антимикробтық әсері бар, ол патогендік микроорганизмдердің кен спектріне карсы макрофагтық белсенділікті коздыру арқылы жүзеге асады. 2 4 -Т а р а у . Ц и т о к и н д е р д ің н е г із г і т о п т а р ы , б и о л о г и я л ы қ ә с е р л е р і... 575 Цитокин препараттары мушелер мен тіндердіқ трансплантациясы кезінде де колданыла алады. Бұл салада ИЛ-1, ИЛ-1-ра еріген рецеп- торлары, ИЛ-2 репепторларымен байланысу кабілеті бар, бірак онын биологиялык белсенділігінен ажыратылған мутанттык аналогтары колданылады. Казіргі танда питокиндік/антицитокиндік терапиянын ең дамыған тәжірибесі рак иммунотерапиясы саласында жинакталған. Ісік жа- сушалары цитокиндер өнімі аркылы иммундык механизмдердің активтілігін төмендететіні баршаға мәлім. Осы кызметті ОТҒа мен 3, ИЛ-10, простогландин Е2 орындауы мүмкін. Сонымен катар, иммунды жауапты ыкпал ететін ГМ-КСФ, ИЛ-1, ИЛ-6 және ИЛ-8 факторларын өндіретін меланома жасушалары сиякты эффекторлы жасушалар да кездеседі (24.4-кесте). 24.4-кесте. Цитокиндердін ісік жасушаларына көрсететін әсері Цитокині Ісік жасуша- ларына тікелей әсері Ісік жасушаларынын мембраналык ангигендерінін экспрессиясына әсері Иммундык жүйе аркылы ісікке әсері жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|