КОМПЛЕМЕНТ ЖҮЙЕСІНІҢ АЛЬТЕРНАТИВТІ

8-Тарау. Комплемент жүйесі және оныңтуа біткен және адаптивті иммунды...
115
Патоген еместер:
• адам І§С, І§А, І^Е кешендері (полимерлі);
• кояннын және теніз шошкасынын І§С кешендері;
• кобраның венозды факторы;
• гетерологиялык эритроциттер (коян, тышкан, балапан);
•анионды полимерлер (декстран сульфаты);
•таза көмірсулар (агароза, инулин).
Альтернативті жолмен активтену кезінде СЗ компонентінің ан-
тигенмен тікелей байланысуы басты орын алады.
СЗ компонентінін 
активтенуі магний мен кальций иондарынын және пропердин жүйесінін 
В, Э және Р факторларынын катысуымен жүзеге асады.
Пропердин жүйесі — нәруыздар тобы, оларды әріптермен белгілейді: 
Э мен В — факторлары және Р — пропердин нәруызы. О факторы кан 
сарысуында белсенді фермент түрінде кездеседі, ал В факторы оған 
(ол кұрылысы және кызметі бойынша С2 нәруызына ұксас) субстрат 
болып табылады. О факторы табиғи В факторына протеолиздік әсер 
ете алмайды, оның әсері В факторы СЗЬ фрагментімен байланысқан 
жағдайда ғана жүзеге асады.
Комплемент жүйесінін барлык нәруыздары ішінде кан сарысуында 
концентрация жоғарысы — СЗ компоненті. Онын калыпты жағдайдағы 
концентрациясы 1,2 мг/мл кұрайды.
Қан сарысуында аз мөлшерде СЗ компонентінін спонтанды ыды- 
рауы нәтижесінде түзілген СЗа мен СЗЬ фрагменттері үнемі болады.
СЗЬ бактерия кабырғаларынын полисахаридтері және липополи- 
сахаридтерімен ковалентті түрде байланысады. Микроб жасушасымен 
байланыскан СЗЬ фрагменті В факторын косып алады, нәтижесінде 
соңғысы О факторының әсерінен ыдырайды. Осынын салдары- 
нан 
СЗЬВ кешені тузіледі, оны СЗ-проактиватор
деп атайды және ол 
біріншіден, сакиналы кері байланыс механизмі аркылы жана СЗ мо- 
лекуласынын активтейді, ал екіншіден, пропердинмен тұрактанғаннан 
кейін 
СЗЬВР кешенін
түзеді. Ол кешен С5-конвертаза болып табылады, 
яғни ол 
С5 компонентінің активтенуі және ыдырауын болдырады,
одан 
кейін серпіліске комплемент жүйесінің терминалды компоненттері 
қосылады (классикалық жолға ұксас).
Айтылған серпшістер, негізінен, 
СЗЬИНА
бакылауында болады. 
Аталған тежегіштің жетіспеушілігі кезінде серпілістің бақылаусыз
улғаюы басталады,
себебі СЗ компонентінің жана молекулалары СЗЬ 
фрагментіне дейін ыдырайды және ол пропердин жұйесімен байланы- 
сады. Түзілген СЗЬВР кешендері С5 компонентінің ыдырауын ынта-

116
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
ландырады. Ал оның салдарынан жасуша мембранасын закымдайтын 
С5-9 кешендерінің калыптасуына ыкпал ететін С5Ь фрагменттері, со- 
нымен катар анафилаксиялык және хемотаксистік әсерлері бар С5а 
фрагменттер түзіледі.
8.3-ші сызбада комплемент жүйесінін альтернативті жолмен актив- 
тену реті көрсетілген.
Сонымен, комплемент жүйесінің альтернативті жолмен активтенуі 
классикалык жолға ұксас. Бірак 
алътернативті жолдың қуаттылығы,
эрі өнімділігі классикалық жолға қарағанда біршама төмен.
Комплемент жүйесінің альтернативті жолмен активтенуі ағзаға ен- 
ген микроорганизмдерден туа біткен жедел корғануды жүзеге асыра- 
ды 
(антидене түзілу үдерісінен де бүрын).
Сондыктан 
комплементтің
альтернативті жолмен активтенуі
— 
микробтардан арнайы емес
қорғанудың ерекше маңызды механизмі.
СЗ компонентінің жетіспеушілігі және комплемент жүйесінін альтер- 
нативті жолмен активтенуіндегі баска да бүзылыстар кейбір бактериялы 
жұкпаларға (пневмококкты, гонококкты) сезімталдыктың жоғарылуына 
және аталған аурулардың ауыр ағымда өтуіне себепші болады.
Протеолитик ферменттердің әсерінен, мысалы, тіндік протеа- 
залардың әсерінен СЗ компонентінің кенеттен ыдырауы байқалуы 
мүмкін. Нәтижесінде альтернативті жолмен активтену басталады және 
закымдалған тіндерде деструкция ошактары пайда бола бастайды. 
Мұндай жағдай көбінде жаракаттар мен созылмалы кабыну үдерістері 
кезінде дамиды.
В 
Р 
Р 
С5 
С6, С7, С8, С9

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: