Қызығушылықты ояту үшін миға шабуыл.
Суреттердің қиындыларын біріктіріп, топтарға бірігеді;
Суреттерінде не бейнеленгенін сипаттайды
Берілген суреттерді біріктіріп, мәтін құрастырады.
Оқу мақсатымен, тілдік мақсатпен танысады;
Жетістік критерийлерін болжайды;
Жетістік критерийлерімен танысады.
Кластер құру: Қорқыт
Сұрақтар:
1. Қорқыт ата кім?
2. Ол қай жерде туған?
3. Әкесінің аты кім?
4. Шешесінің аты кім?
5. Қорқыт қанша өмір сүреді?
6. Ол қандай өмір іздейді?
7. Қорқыт қандай аспап жасайды?
8. Қобызды неден жасайды?
Мағынаны тану
Дәптермен жұмыс
“Қорқыт” сөзі ертедегі түркілердің
“Хұр” – кісі және
“хыт” – құт сөздерінен шыққан
“Құт әкелуші кісі”
деген мағынаны береді.
«Қорқыт ата кітабын» ҮІІІ ғасырларда және одан да бұрын туған аңыздардың жинағы деуге болады. Оларды жыр түрінде жазған – Қорқыт ата («Қорқыт» сөзі ертедегі түркілердің «Хұр – кісі» және «хыт – құт» сөздерінен шыққан. Ол «Құт әкелуші кісі» деген мағынаны береді. Кітапта қазақ халқының құрылуына тікелей қатысы бар, тарихта белгілі оғыз тайпаларының тағдырына байланысты оқиғалар баяндалады. Қорқыт ата кітабы мынадай жырлардан тұрады:
1. Дерсеханұлы Бұқаш туралы жыр;
2. Қазансалар ауылына жау қалай шапқаны туралы жыр;
3. Байыс-Байреке, Байбөрі ұлы туралы жыр;
4. Қазанбек ұлы Оразбек қалай тұтқынға түскені туралы жыр;
5. Домруыл, Доқа Қожа (қажы) ұлы туралы жыр;
6. Қаңлы Қожаұлы Қантөрелі туралы жыр;
7. Қазылеке Қожаұлы Жүгенек туралы жыр;
8. Бисат қалай жалғыз көзді дию Төбекөзді өлтіргені туралы жыр;
9. Бегила баласы Әмрен туралы жыр;
10. ‡йсін Қожаұлы баласы Секрек туралы жыр;
11. Салар Қазан қалай тұтқынға түсті және оны ұлы Ораз қалай босатқаны туралы жыр;
12. Сыртқы оғыздар ішкі оғыздарға қарсы соғысқаны туралы және Бамса-байрақ қалай мерт болғаны туралы жыр.
«Байбөрі баласы Бəмсі Байрақ туралы жырда» бейнеленген ежелгі қазақы салттар
«Байбөрі баласы Бəмсі Байрақ туралы жыр» — əлем əдебиетінен өзіндік орын алған батырлық эпос «Қорқыт ата кітабындағы» негізгі жырлардың бірі. Қазір біздің қолымызда «Қорқыт ата кітабының» қазақ тіліндегі екі аударма нұсқасы бар. Бірі — филология ғылымдарының докторы, профессор Əуелбек Қоңыратбаевтың орыс тілінен аударған нұсқасы. Бұл 1986 жылы Алматыдағы
«Жазушы» баспасынан жарық көрген. Енді бірі — Мəжит Əбузарұлының түрік тілінен аударған Шыңжан «Жастар-өрендер» баспасынан 1988 жылы жарық көрген нұсқасы. Біздің пайымдауымызша, екі нұсқанның аудармасында үлкен айырмашылық жоқ, негізінен ұқсас. Бірақ Қазақстанда жарық көрген басылымның тілі бізде жарық көрген нұсқаға қарағанда көнелеу, яғни байырғы сөздер молырақ, кейбір салтқа байланысты дүниелер де бұрынғы кезге жуықтау алынған. Ал Мəжит Əбузарұлының аудармасында исламдық түс өте басым, сондықтан біз Қазақстандағы аудармасын негіз етіп пайдаландық.
Тегін тектей келсек, «Қорқыт ата кітабы» — оғыздар мен қыпшақтарға тəуелді жыр, яғни оғыздар мен қыпшақтардың өмірі мен тұрмыс-тіршілігін, қоғамдық жағдайын, шаруашылық өмірін, олардың діни сенім-нанымдарын, салт-саналарын, оғыз ерлерінің өскен ел, туған жерін жат дұшпандардан, сыртқы шапқыншылықтардан қорғау сынды əлеуметтік тіршілікті бейнелеген жыр. Əйтсе де Қорқыт жөніндегі аңыздар қазақ халқында мол сақталған, əрі Қорқытты дүйім жұрт қазақ деп түсінеді (оғыз-қыпшақ түбі бір, ал қазақ-қыпшақ — бір ел). Сол себептен біз «Қорқыт ата кітабын» қазақ əдебиеті тарихына тəуелдеп келеміз. Кітапқа жазылған кіріспе сөзде профессор Əуелбек Қоңыратбаев: «Жырдағы таза көшпелі өмір суреті, тотемизм, шаманизм сарындарына қарасақ, Қорқыт жырларының алғашқы сюжеттері фольклор стилінде ерте замандарда Сыр бойында туған болады. Бұл тек селжүк (əзербайжан), түркімен (баяндүр) ортасында ғана туған жыр емес, сонымен бірге алғашқы арқауы Х ғасырдағы Сыр (Түркістан) тайпалары ортасында туып, кейін Кавказ, Анатолия жерінде хатқа түскен сюжеттер болмақ. Қорқыт жырлары Орта Азия, Кавказ, Қазақстан тайпаларына ортақ» деген пікірді ортаға салған [1].
Қорқыт жəне «Қорқыт ата кітабы» жайында сонау ХХ ғасырдың басынан тартып көптеген зерттеулер жарық көргені үшін жалпы кітаптың мəн-жайына біз тоқталып отырмаймыз. Ескертетін бір жайт, түрік ғалымы Ж.Б.Паксой көрсеткеніндей, «Алпамыс жəне Бамсы-Байрақ екеуі бір дастан» [2]. «Алпамыс» дастанының қазаққа тəуелді екені де — көптеген зерттеудің негізінен туындаған тұжырым. Сондықтан біз бұл дастандардың ортақтығы, варианттары, зерттелу барысы, тағы сол сияқты түйіндерге тоқталып отырмай, көтерген тақырыбымызға көшеміз.
Топтық жұмыс
.
І топ: Қорқыттың өмірі туралы аңыз
ІІ топ: Қорқыттың күйлері
ІІІтоп: Қорқыттың «Байбөрі баласы Бəмсі Байрақ туралы жыры
Топтық бағалау.
Бағалау критерийі
|
Тапсырма
|
Дескриптор
|
Оқушы
|
Эпикалық, поэзиялық , драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау
|
1
|
сұрақ құрастырады
|
Автор көзқарасына қатысты маңызды бөліктерді белгілейді
|
Автор идеясы мен ойына қорытынды жасайды
|
Өмірмен байланыстырады
|
Оқиғаларға қатысты сурет салады
|
| 
