«Жасырын сөзді тап» әдісі бойынша үй тапсырмасын тексеру және тақырыпты ашу.
«Электрон» сөзінен қандай сөз шықты? (Электр)
Зарядтың өлшем бірлігі? (Кулон)
Теріс зарядты бөлшек қалай аталады? (Электрон)
Оң зарядты бөлшек қалай аталады? (Протон)
Заряды жоқ бөлшек қалай аталады? (нейтрон)
Зарядтар еркін қозғала алатын заттарды қалай атаймыз? (өткізгіштер)
Молекулалар неге бөлінеді? (атом)
Егер өзара әрекеттесу нәтижесінде атом электрондарының біразын жоғалтса, атом қандай күйде болады? (оң)
Тұйықталған жүйедегі денелердің электрленуінің барлық құбылыстырында электр зарядының қосындысы.... (сақталады)
Қағаз қиындылары арқылы топтарға бөлінеді. Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Бір-бірімен, жұппен, топпен өзара талқылайды.
Дескриптор:
-Өткен бөлімдегі ережелерді қайталайды.
Қағаз қиындылары
Үлестірме
ДК экран Сұрақтар
Сабақтың ортасы.
10 мин.
Оқыту мақсатына жетуді бағалауға мүмкіндік беретін тапсырма:
1-тапсырма:
«Сұраққа жетіп ал» әдісі арқылы топтарға тапсырмалар беріледі.
Электрлену кезінде түрлі заттардан жасалған денелердің электрлі өзара әрекеттесу қабілетіне ие болу қасиеті электр заряды деп аталады.
Қозғалмайтын екі нүктелік заряд вакуумде зарядтардың көбейтіндісіне тура пропорционал және олардың арақашықтығының квадратына кері пропорционал күшпен әрекеттеседі.
мұндағы q1, q2- зарядтардың шамасы, r-олардың арақашықтығы, k-өлшем бірлігін таңдауға тәуелді пропорционалдық коэффициент.
ХБЖ (SI) электр зарядының өлшем бірлігіне 1 кулон (1 Кл) алынады.
1 кулон-вакуумде 1 м арақашықтықта орналасқан шамасы жағынан өзіне тең нүктелік зарядқа 9*109Н күшпен әрекет ететін нүктелік заряды. 1кулон - өте үлкен заряд. Денелердің электрленуіндегі тәжірибелерде 1 кулонға қарағанда миллион, миллиярд есе кіші зарядтар алынған. k пропорционалдық коэффициентінің мәні SI жүйесінде тәжірибе жүзіне анықталды:
мұндағы электр тұрақтысы деп аталады.
SI жүйесіндегі Кулон заңы былай жазылады:
Зарядтардың төңірегінде заттың болуы олардың өзара әрекеттесу күштеріне әсер ететін кейінгі тәжірибелер көрсетті.
2-тапсырма:
«Ойлан, жұптас, бөліс» (тәжірибелік тапсырма)
Денелердің электрлену құбылысын тәжірибе жүзінде анықта.
Құрал-жабдықтар: қағаз қиындылары, қалам, шар, жібек мата, пластмасса сызғыш, қағаз, тарақ және т.б.
Берілген құралдарды пайдаланып денелерді электрлендіруді тәжірибе жүзінде көрсетіңіз және тәжірибе барысын түсіндіріңіз.
1-топ Құрғақ бөлмеде үрленген шарды малақайға үйкелеп, терезенің шынысына жақындат. Не байқайсың? Жауабын түсіндіріңдер.
«Жабысқыш шар»
Қажетті жабдықтар: шар, жүн, жиде
Тәжірибе барысы: Шарды үрлеп, оны өзіңнің жейдеңе 10 рет үйке. Шарды жейдеңе тигізіп ұстап, біразден соң қоя бер. Не
байқалады? Себебін түсіндір.
2-топ
1. «Тартылатын шарлар».
Қажетті жабдықтар: Жіп, 2 шар, жүн мата немесе былғары.
Тәжірибе барысы: Жіпке 2 кішкене үрленген шарларды бір-біріне жақын бірақ өзара жанаспай тындай етіп, іліңдер. Екі шарды былғарымен н/е жүн матамен үйкеңдер. Не байқалады? Неліктен?
2. «Жүзгіш мата»
Қажетті жабдықтар: Пластмасса сызғыш, мақта, жүн мата:
Тәжірибе барысы: Пластмасса сызғышты электрлеңде. Оның үстіне жақсы түтілген бір шымшым мақтаны қойып, ұшырып жіберіңдер де, сызғышты оның астына әкеліңдер. Егер сызғыш жақсы зарядталған болса, онда мақта үстінде «жүзіп» жүреді. Осы құбылысты түсіндір.
3-Тапсырма
Топтық жұмыс «Мен-саған, сен-маған» әдісі сәйкестендіру
1-топ Зарядтары 10 Кл және -6 Кл екі зарядты түйістіріп, бастапқы орнына қойғанда, олардың заряды қалай өзгереді?
Арақашықтығы 2 см, ал зарядтары 2*10-8 Кл және 4*10-8 Кл болатын бірдей екі кішкене шар вакуумде қандай күшпен әрекеттеседі?
Егер өзара әсерлесу күш 1,8 Н болса,0,1 мкКл және 200 нКл екі нүктелік заряд бір-біріне қандай қашықтықта орналасқан ?
2-топ Тіктөртбұрыштың әрбір төбесінде орналасқан зарядтары 5 Кл, 6 Кл, 10 Кл және 3 Кл болатын төбелерді түйістіріп, қайтадан жазғанда пайда болған зарядтарды есепте. 10нКл және 16нКл зарядтар бір-бірінен 10мм қашықтықта орналасқан. Олардың әсерлесу күші?
Бір - бірінен 0,5 м қашықтықта орналасқан екі шардың заряды 10*10-6 Кл. Екі шардың бір-бірімен 17,14*103 күшпен тебіледі. Зарядталған екі шардың қай ортада орналасқандығын анықта
«Сұраққа жетіп ал» әдісі
Тапсырма 1. Топтарға мынадай тапсырмалар беріледі:
1 топқа
«Электр зарядының сақталу заңын түсіндіру»
2 топқа
«Кулон заңының формуласын қорытып шығару»
Топтар тапсырма бойынша сұрақтарға жауап береді.
2-тапсырма:
«Ойлан, жұптас, бөліс» (тәжірибелік тапсырма)
Денелердің электрлену құбылысын тәжірибе жүзінде көз жеткізіп, дәлелдейді.
Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар»деп аталады.
