Сабақ 7-сынып «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі Сабақ тақырыбы: Сабақ мақсаты: Қазақстан халықтарының дәстүрлі тағамдары

білімді жүйелеу.

оқушылардың шығармашылық ой-өрісін дамыту.

құрметтеуге, еңбексүйгіштікке, төзімділікке, ұқыптылыққа, әсемдікке тәрбиелеу.

қалыптастыру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Психологиялық дайындық.

ІІІ. Білімді тексеру немесе ой толғау.

ІV. Қауіпсіздік ережесі.

V. Сарамандық жұмыс.

VІ. Сергіту сәті.

VІІ. Сабақты бекіту.

VІІІ. Қорытынды.

ІХ. Үйге тапсырма.

Х. Бағалау.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Амандасу, керекті құрал-жабдықтарын алып, отырған орнын ретке келтіруді ұйымдастыру. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиясында алған міндет етіп қойған ішкі және с ыртқы саясатының аса маңызды 30 бағытының бірі – мәдени құнждылықтары мен дәстүрлерін дамыту. Осы бағытты ескере отырып, кесте тігу өнерін бүгінгі күні өз кәдемізге жаратып кеңінен қолданып жүрміз. «Атаөнері – балаға мұра» деп дәстүрлі сабақтастықты жалғастыру қажет деп санаймын.

1. 
   Қайшыны бір-біріне бергенде сабын өзіңе қаратып беру керек.
   
2. 
   Тот басқан, өтпейтін қайшымен жұмыс жасама.
   
3. 
   Инені аузыңа салма.
   
4. 
   Инені киіміңе қыстырма.
   
5. 
   Инені жастықшаға қыстырып қой.
   
6. 
   Үтікті қосқанда, суырғанда қолың су болмасын.
   
7. 
   Жұмыс орнын таза сақтап, болған соң жинап қою керек.
   

«Еңбек етсең еленерсің, еңбегіңе кенелерсің» деген мақалаға сүйене отырып, біз де жұмысымызды әдемі жасауға тырысайық.

Өткен сабақта келген жерімізден айқас кестемен кестелеуді жалғастырайық.

Сарамандық жұмыс кезінде мынаған басты назар аударылады.

1. 
   Тгістің әдемілігі.
   
2. 
   Түстің үйлесімділігі.
   
3. 
   Кергіштің дұрыс орналасуын қадағалау.
   
4. 
   Қауіпсіздік ережесін сақтау.
   

Кестені көңіл сызады,

Қол тігеді, .... көз сынайды.
Алтын балдақ қол сәні

Әшекей ..... топ сәні. кесте

Кілемнің сыры .... түгінде

Сөз өнері - ..... өлеңде

Сонымен кейде алтын, күміс түстес жіңішке жиек сулары пайдаланады. Алтындап тігу кестесіне маржандап тігуді де аралас жүргізіледі. Алтын жіппен тігу түркі халықтарының бәріне тән өнер. Алтын кестелі тон, шапан, айыр қалпақ, кемер белбеу, сал шалбар, қамзол, сәукеле әдемілік әшекейінің ең асылы және бағалысы болып есептеледі. Қазақстанда құрылған «Тұскиіз» (Алматыда), «Өнерпаз» (Таразда), «Өрнек» (Өскеменде) секілді фабрикалар қазақ халқының кесте өнеріне тән стильдегі бұйымдар жасайды. Олар өмір талабына сай екшелеп, жаңа түр мазмұнға ие болуджа. 1926 жылы Праижде дүниежүзілік көрмеде Р.Барлыбаева кестелі тұскиіз үшін халықаралық сыйлық алды. 1957 жылы Республикалық І-көрмеде қарағандылық Баймағанбетова, зайсандық Құнақова, семейлік Абаеваның кестелері көркемдік жағынан жоғары бағаланып, бірінші сыйлыққа ие болды.

№28сабақ 7-сыныпқа

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру, сабақ
   

2. 
   Жаңа сабақты өту:
   

бір элементті бір ырғақпен қайталай отырып құрастырылған немесе бүтін композиция құрайтын сурет.

Кесте өрнек құрастыру кезінде суретші нұсқаға қарап нобайлар жасайды. Қазақ сәндік бұйымдарын кестелегенде көбінесе кесте тек тұрмыстық бұйымдарды сәндейді, бірақ ол өзінше жеке мәнге ие бола алмайды. Ал, бұйым кестенің көмегімен ғана көркем де сәнді болып бағалана алады. Қазақтың ұлттық, жануарлар, өсімдік бейнесіндегі геометриялық ою-өрнектерін таңдайды. Олардың өзін кестеленетін бұйымның түріне, материалдық фактурасы мен кесте түріне қарап қолданылады. Мысалы геометриялық өрнектерді көбінесе ірі тоқылған маталарға айқас тігісінен кесте тіккенде салады.

Кестеленетін кестенің қай түрімен немесе қандай жіппен тігуіне байланысты әр түрлі етіп салуға болады.

Өрнекпен бұйымның барлық жері тегіс немесе оның жеке бөліктері дастархан шеті, жастық қаптың ортасы т.с. кестеленіп сәнделеді. Өрнектің барлық бөліктерінің өлшемдерін дұрыс орналастыру керек. Ереже бойынша кесте белгілі бір геометриялық формамен шектелген жазықтық бетіне түседі, мысалы төртбұрышты дастархан, үшбұрышты шәлі, дөңгелек формалы жастық қап.

Қазақ кестелері негізінен симметриялы болып келеді. Өрнектің орналасуы бұйым түрі мен шебердің ойластыруына байланысты

Кестеленетін бұйымға жіптерді дұрыс таңдау үшін түстердің үйлесімділігін, олардың бір-біріне әсерін ескеру керек. Түстік оң-бұл әр түстің өзіндік ерекшелігі- қызыл, көк, сары, т.с.с. Түстік оң түстерді бір бірінен ажыратуға көмектеседі ( жасылды көктен, көкті көгілдірден т.с.с.) Мысалы , қызыл түске диаметрлік қарама қарсы түс жасыл көгілдір, қызыл-сарыға көгілдір, сарыға көк т.с.с. сарының жасыл сарымен үйлесімділігі. Ақ қарамен, қара сұрмен, ақпен. Барлық жағдайдада олардың үйлесімділігіне екі түстің бірі үлкен ықпал береді. Түс нәрсенің формасын және өлшеніп көз мөлшерінде өзгертіп көрсетеді. Ашық және түстер үлкейтіп нәрсені бізге жақындатады. Бұл ерекшелікті өрнектікң қандайда бір бөлігін ерекшелеп көрсету үшін пайдалану керек. Жіптердің түсін бұйымның түріне, көлеміне және өрнектің қалоай орналасатынына қөарап таңдайды. Ереже бойынша фонға (мата түріне) қосымша орын, ал өрнекке негізгі деп қарау шарт. Фон өрнектен ашық болып ерекше көзге түспеу керек. Түстік шешім сонымен бірге кестенің орындалу техникасына да байланысты. (Айқас тігіс, шым кесте, әредік кесте т.б.)

Мата мен жіпті болашақ бұйымның түріне, өрнекке және кестенің орындалу техникасына қарап таңдайды. Мысалы, дастархан, қол орамал сияқты үй жиһаздарына шым кесте орындайтын болсақ лавсан қосылған лен матасын және түрлі түсті бірнеше қабатталға жіптер таңдаймыз. Ал, әредік кестемен көркемделген жейде орындағымыз келсе онда жұқа мата (маркизет, ситец) мен бір түсті қабатты мулиме жіп аламыз. Айқас тігісті кесте тігу үшін ірі тоқылған лен немесе жартылай лен маталар таңдаған дұрыс.

Ойма кесте орындау үшін негізгі жібі мен арқау жіптері бірдей жуандықпен тоқылған мата алу керек. Мұндай кесте үшін жартылай лен мата жарамайды. Себебі оның негізгі мақта- мата жіп те, арқауы лен болады.

Салынған өрнектің сызығы бойымен кестелеу үшін лен , жібек, жұн, сукно, клетка, жолақ түскен, тіпті күрделі кұрылымы ( егер олар , әрине,кестенің өрнегімен көлемімен үйлесетін болса) маталар бола береді.

Кесте тігу үшін лен, мулине, жүн, штапель, жібек, синтетикалық жіптер түстерін пайдалануға болады. Жіп мықты бірқалыпты боялған, сумен күнге оңбайтын болу керек. Жіптің мықтылығын оны қолмен созып көреді, жақсы жіп үзілмейді және шиыршықталып тұрады.

Мулиенің бумасын ашып, оны түйінделген жерінен қияды. Жіп жазып 50-60 см жобасында бірнеше бөлікке бөліп барлық жіптерді қосып жіпті ішінен оңай суырып алуға болады.

Бұйымға кестені пішімі кесілмей тұрып немесе кесілген пішімге тігу керек. Бірінші жағдайда бұйымның бөлігіне пішіп бойынша сызықтар түсіріліп, оның ішіне өрнек салынып, содан кейін ғана кестеленеді. Қарапайым, күрделі емес өрнектерді дайын бұйымдарда кестелей беруге болады. Өрнекті көшірерде матаның астына қатты қағаз немесе ағаш тақтайша қою керек. Жазық матаға кесте түсірерде (дастархан, қол орамал т.с.с.) матаның шетін тегіс қию үшін шетіндегі бір жіпті суырып алып тастаймыз, пайда болған түзу сызықтың бойымен қиып шығамыз. Матаның енін де ұзындығын да осы әдіспен қияды.

Дастарханның жиектерін көркем тігіс түрлерімен кестелеуде матаға түзу сызықты жіптерін суырып алып тастау арқылы түсіреді. Көлденеңнен, тігінен суырылған жіптердің арасынан пайда болған тік төртбұрыш, төртбұрышткр арасына негізгі өрнектер көрсетіледі. Ал, суырылған жіптің үстіне өрнектің қосымша тігісі түседі. Егер өрнек геометриялық, ал мата біркелкі жіптермен тоқылған болса, оны матадағы жіптерді есептей отырып орындауға болады. Ал, кесте түрі мата структурасына байланысты болмаған дағдайда (шым, біз, әредік кестелер) өрнекті мата бетіне көшіріп салу керек.

Суретті матаға көшіру.

Бірінші кезекте түп нұсқадағы өрнек жақсы ұшталған қаламмен калька немесе милиметрлік қағазға көшіріледі. Содан кейін ғана барып матаға көшіру керек.

Суретші көшірме қағаздың көмегімен түсіру. Алдын ала үтіктелген матаны тегіс жазықтыққа (үстел, тақта) тегістеп жаяды.

Сызықпен немесе іші толтырылған (сабақты, бір жақты шым) кестеге арналған өрнек салынған кальканы түйреуіштер арқылы матаға бекітеді. Кальканың астына майлы бетін матаға қаратып көшірме қағаз салады да, өрнек сызығы бойымен өткір ұшталған қаламмен сызып шығады. Мүмкіндігінше көшірме қағаздың түрлі түсін алып қойған дұрыс. Ашық түсті маталар үшін қара түстес маталарға ашық (ақ, сары) түсті көшірме қағаздар пайдаланылады.

Өрнек сызылып боялған соң, көшірме қағазды алып тастап, кальканың бір жағының ғана түйреуіштерін алып тастап, суреттің матаға дұрыс көшірілгендігін тексеру керек. Содан кейін ғана кальканы алып тастайды.

Геометриялық өрнектерді ( есептеп тігетін жіптер үшін) де осылай көшірме қағаздың көмегімен көшіруге болады. Бұл үшін жуан иненің ұшымен ( мектеп циркулының аяғымен) милиметрлік және көшірме қағазда өрнекте көлденең, тік сызықтардың түйіскен жерлерінен тесіп шығады. Матада нүктелерден құралған өрнек пайда болады.

Мата мен жіп кірлемес үшін бұрын пайдаланылған көшірме қағазды пайдаланған дұрыс. Жаңа қағазды пайдаланбас бұрын, оның майлы бетін құрғақ мақтамен немесе матамен сүртіп тастау керек.

Тігіс түрлері.

1. 
   Жай тігістер: қаю, көктеу, бүгу, тепшу, жапсырма қауыстыру, қабу, сыру, торлау, бүрмелеу, ілгектеп тігу, шарбақтап тігу және т.б.
   
2. 
   Көркем тігістер: айқас тігіс, алтындап тігу, бедерлеп тігіс, кесте тігіс, зерлеу, оқалау және т.б.
   

Бұйымды қол және кесте тігістерімен тігу.

Оқушылардың жаңа сабақты қалай меңгергендігін тексеру үшін тақырыпқа сәйкес тест сұрақтарын дайындап, оқушылар білімін байқау.

Оқушылардыңбілімін ескеріп, жасаған практикалық жұмыстарын тексеріп бағалау.

Практикалық жұмысын /сәндік жастықшаға кесте тігу және қол тігісі/ үйде аяқтап, тест сұрағына үйде дайындалып келу.

а) түсіндіру-иллюстрациялық (әңгімелесу, дидактикалық материалмен жұмыс, көрнекілік);

ә) жеке іздестірушілік;

б) нұсқама, сарамандық жұмыс, өздігінен орындалатын жұмыс.

а) пәндік-табиғи объектілер, көрнекті құралдар; сарамандық-еңбек қызметі;

Оқушыларды түгелдеп, сабаққа дайындығын тексеру, өткенді қайталау  

Бүгінгі сабақтың мақсаты - шығармашылық жоба үшін объектіні таңдай білуге үйрену және бисермен тоқу техникасын жетілдіру.Жұмысты шығармашылықты түрде ұйымдастыру үшін сынып шағын топтарға бөлінеді, әрбір топ жұмыстың өздеріне бөлінген кезеңін атқарады, әрбібір топтың өз жұмыс орны, қажетті құралдары болады және мұғалімнің кеңесін ала алады.

Жоба бойынша жұмыс.

1.     Жобаның көкейтестілігі.

Жобаны жіктеу мен талқылау  барысында іс-әрекеттер жоспары жасалады, проблемаға талдау жүргізіледі.

Қазір қолда не барын және нені істеу керек?

Деген сұрақ төңірегінде пікір алмасады.

Идеялар мен ұсыныстар банкісі құралады.

 (Жұмыс барысында мұғалім мақсат коюға көмектеседі, жұмысқа түзету енгізеді).

2.     Зерттеу.

Жоба нұсқалары суреттермен, сұлбалармен, қысқаша сипатталармен қатар беріледі.

Тақырып бойынша ақпарат жиналып, талқыланады.

Бірлесіп талқыланғаннан кейін негізгі нұсқаны таңдап алады.

Мұғалім іс-әрекеттер жоспарын жасауға көмектеседі.

Жобаны дайындаудың технологиялық картасын құрастырады, аспаптар, материалдар іріктеліп алынады.

Мұғалім әрбір топтағы технологиялық операциялардың реттілігіне түзетулер енгізеді.

Оқушылар көрсетілген дайын жобаларға талдау жасайды, болашақ бұйымға қажетті заттардың тізімін құрастырады.

3.     Жоба тақырыбын таңдап алуды негіздеу, идеяларды дайындау мен үздіктерін таңдап алу.

Оқушылар мұғаліммен бірге алға қойылған мәселелерді талқылайды. Өз жобалары үшін қажетті ақпаратты іріктеп алады.

4.      Нәтижелер мен қорытындылар:

Оқушылар дайындаудың оңтайлы технологияларын таңдап алып, болашақ жобалардың эскиздерін көрсетеді, жиналған ақпаратты нақтылайды, талдайды, қорытындылар жасайды.

(Барлық жұмыс мұғалімнің бақылауымен жүргізіледі.)

1.Таңдаған заттың өзіңе жақсы таныс, түсінікті, қызықты болуы керек.

Осының барлығын ойластыру керек.

3.Таңдаған жобаның күрделілігін, қанша еңбекті қажет ететінін білу керек

Мысалы:   Бисермен кестелеу жобасы.

Ұйымдастыру және дайындық кезеңі.

Шығармашылық жобаны бастамас бұрын жұмыс барысында көңіл бөлуді қажет ететін жайттарды сұлба түрінде сызып алған дұрыс.

Іздену іс-әрекеті: Кеңістікте ойлауды дамыту. Кескіндемелік дағдыларды  қалыптастыру.

Оқушы жұмысының нәтижесіне қарай  бекіту.

Жоба жазу, дайын жұмысты жақтаушамен сәндеу, жобаны қорғауға дайындау.

Жұмыс орындарын жинастыру.

№30сабақ 7-сыныпқа

Сабақтың мақсаты:

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

№31сабақ 7-сыныпқа

Қыздардың дорбасында «порядоктан» басқаның бәрі бар дейді. Ол таза шындық))) Әр бір рет дорбамды тап-таза қып жинастырып, ретке келтірем де, ылғи осылай жүрем деп уәде берем өзіме. Сөзімде тұрмаймын. 

Үйге тапсырма : Безендіру ,өңдеу

№32сабақ 7-сыныпқа