Сабақ барысы Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Жаңа тақырыпты ашу

 

Сабақ тақырыбы:    

 Перпендикуляр түзулер. Перпендикуляр, көлбеу және оның 

проекциясы. 

 

Сабақ барысы 

 

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет 

 

 Жаңа тақырыпты ашу.  

АВ және СD түзулері  О  нүктесінде қиылысып, бір-бірімен тікбұрыш жасасын.  

                  С                                      



СОВ=90º 

                                                           



АОС=90º 

  А                о                       В          



 DОВ=90º,   



АОD=90º 

                        

                  D                                      

Бұл екі түзу 

перпендикуляр

 болады. 

Ендеше, мынадай анықтама аламыз. 

   Тікбұрыш жасап қиылысқан екі түзу 

перпендикуляр түзулер 

деп аталады. “ 



“ таңбасымен 

белгілейміз және АВ



СD  , АВ түзуі СD түзуіне перпендикуляр дегенді білдіреді және солай 

оқимыз. 

 Теорема 1.

 Бір түзуге перпендикуляр екі түзу өзара параллель болады. 

Теорема 2.

 Егер түзу параллель түзулердің біріне перпендикуляр болса, онда ол  екіншісіне де 

перпендикуляр. 

Теорема 3

. Түзудің әрбір нүктесі арқылы оған бір ғана перпендикуляр жүргізуге болады. 

Қосымша: 

   

       

 

  

  

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       

 

            Бұл «Күн сағаттары». Күн сағаттары- күн сәулесі арқылы уақыт анықтауға 

қолданылатын аспап. Ол ортасында дүние осіне параллель бағытта қозғалмайтын етіп бекітілген 

өзекшесі мен пластинкасы бар тең бөліктерге бөлінген циферблаттан тұрады.Өзекшенің 

циферблатқа түскен көлеңкесі өзінің әр уақыттағы тұрған қалпымен күннің тура уақытын 

көрсетіп тұрады. Әдетте күн сағаттарының дәлдігі бірнеше минуттан аспайды.

  

        Күн сағаты қашан және қай жерде пайда болғаның нақты айтуға қиын, алайда зерттеушілер 

күн сағаты Мысырда пайда болғандығын айтады. Бірінші қалалық күн сағаты Күн 

құдайдың (Ра) құрметіне арнап ескерткіш ретінде Мысыр қалаларында салынған. Осындай 

ескерткіштер ғибадатханалар алдында орналасатын. Осылайша, мысыр халқы ескерткіштен 

пайда болатын көлеңкені пайдалана отырып, сағатты анықтай алатын. 

 

Бұл көлеңкенің өмірде қолдануының мысалы. Ал бұл ұғымдарды математикалық тілде көлбеу және 

проекция деп атаймыз.  

Айталық, А

 нүктесінен 

𝑎

  түзуіне түсірілген АВ 

кесіндісін-

перпендикуляр

, ал АС кесіндісін-

көлбеу

 деп 

атайды. А нүктесі ВС 

перпендикулярдың табаны

, С 

нүктесі ВС 

көлбеуінің табаны

, ВС кесіндісі АС 

көлбеуінің 

𝑎

 түзуіндегі 

проекциясы 

деп аталады.  

 

 

 

 

 

 

 

Сабақты бекіту. 

№3.62 

 

№3.64