- Орынханова Сауле Ауезханқызы
- Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы
- №3 мектеп-интернатының
- жоғары санатты биология пәні мұғалімі.
- ЖАҢА БІЛІМДІ ИГЕРУ САБАҒЫ
- Бүгін сіздер адамның эволюциялық шығу тегін өз беттеріңізше оқып-үйренесіздер.
- Кез-келген мәліметке өте мұқият болыңыздар.
- Дәптерлеріңізді дайындаңыздар.
- Сабақ барысында мына кестені толтырасыздар:
- Адам эволюциясы кезеңдерінің сипаттамалары:
| | | | | | | | - Морфологические особенности
| | | | | | | | | - Дарвин өзінің «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу» (1871) деген еңбегінде адамның маймылтектес адамдардан шыққандығы жайлы қорытынды жасады.
- Ежелгі адамдардың денесін түк басқан,құйрығы мен үлкен құлақтары болған. Олар ағаш басында өмір сүрді. Қазіргі заманғы адамдардың пайда болуы қалай жүрді? Арғы ата тектер қандай болды?
- Үш эволюциялық бағыт үщ түрлі жолмен көрсетілген:
- қызыл - Homo туысы,
- жасыл - австралопитек ,
- Көк - австралопитек массивный.
- Үзік сызықтармен нақты емес және күмән тудыратын жайлар.
- Ғалымдар біздің ғаламшарымызда(планета) 14 млн жыл бұрын гоминидтер тұқымдасына жатқызуға болатын маймылдар пайда болды деп болжайды.Бұлар – рамапитектер.Олар Үндістан, Шығыс Еуропа, Ресей аумағында тіршілік еткен.Қорегін іздеу, жұлып алу, қазу т.б кездерде үнемі еңкейіп, иіліп не тік тұрып, қолдарымен көптеген қимыл-қозғалыстар жасаған.
- Дриопитектер(Dryopithecinae)-бұдан 25-14 млн жыл бұрын тіршілік еткен адамтектес маймылдардың бір тобы. Олар көбіне ағаш басында , кейде жерге түсіп тіршілік еткен.
- АВСТРАЛОПИТЕК АФАРЕНСИС –
- тік жүретін адам.Ежелгі адамдардың арғы тегі боп есептеледі. 10-5 млн жыл бұрын тіршілік еткен. Маймылдарға қарағанда бойын тік ұстап жүрген және ми сауытының көлемі ұлғайған. Топ болып тіршілік етті, еңбек құралы ретінде үнемі табиғи заттарды (сүйек, таяқ, тас)пайдаланған.
- 1891 жылы нидерланд ғалымы Эжен Дюбуа Ява аралынан тасқа айналған ежелгі адамның қазба қалдықтарын тапты.
- Бұл қалдықты Э.Дюбуа «маймыл-адам»-
- питекантроп
- деп атады.
- Қазіргі кезде питекантроптарды архантроптарға (ежелгі адам) жатқызады.Олар жер бетінде бұдан 1 млн жыл мен 500 мың жылдар арасында тіршілік еткен.
- Жер бетінде бұдан 1,0-0,7 млн жыл бұрын тіршілік еткен тік жүретін адам (Homo erectus) түріне жататын адамдар.
- Ежелгі адамдар:
- питекантроптар, архантроптар, синантроптар (Homo erectus)
- Синантроптар (қытай адамы) – Шығыс Азия аймағында тіршілік еткен.Қаңқа қалдықтары 1937 жылы Пекин маңындағы үңгірден табылды.Олар аң терілерін киім ретінде пайдаланып, үңгірлерде тұрған және отты пайдаланған.
- Ертедегі адамдардығылыми тілде палеонтроптар , кейде неандерталь адамдары деп атайды.
- Палеонтроптар бұдан 1,5 млн.-250 млн. жыл бұрын өмір сүрген.Бойының ұзындығы 155-165 см, ал миының көлемі 1400 см³ болған.Ми сыңарларының маңдай бөлігі жақсы дамыған және астыңғы жақ сүйегі кішірейген.
- Сүйектерінің қалдығы алғаш рет 1848 жылы Еуропада табылған.1856 жылы Батыс Германия жерінде Неандерталь өзенінің аңғарынан ертедегі адамдардың қаңқа қалдықтары табылды.Ертедегі адамдардың қалдықтары, құрал жабдықтары Қазақстан жерінен де көптеп табылды.Мысалы: Қаратау өңірінен, Орталық Қазақстаннан, Алтай, Семей, Арал, Маңғыстау аймақтарынан.
- 26-мыңжылдық ине: неандертальдықтар пайдаланған ине ,адамдардың бірнеше онжылдықтар бұрын киім тіге білгенінің (D.Johanson, B.Edgar, "From Lucy to Language", 99 бет).
- Ле-Мустье үңгірінде
- жас неандертальдықты жерлеу кезі.
- Неандертальдықтар алғаш рет өлген адамдарды жерлеу үрдісін пайдаланған адамдар.
- Алғаш рет 1868 жылы Франциядағы Кро-Маньон үңгірінен табылған.Кроманьон адамдары бұдан 50-30 мың жыл бұрын өмір сүрген.Оларды ғылыми тілде неоантроптар деп атайды.Неоантроптардың бойының ұзындығы 170-180 см, 30-40 жыл өмір сүрген. Бас сүйегіндегі ми сауытының көлемі шамамен 1400-1600 см³.Алдыңғы ми сыңарларының самай, маңдай бөлімдері өте жақсы дамыған.
- Батыс Германиядан табылған адам
- Бас сүйек қаңқасы, Сахара/Африка
- Ер адамның бас сүйегі
- (Германия)
- Кроманьондықтар мүйізді, сүйекті, тасты өңдеп әлдеқайда жетілдірілген құрал-саймандар жасады. Тайпа болып тіршілік етті.Тұрғын жайлар салды, әдет-ғұрыптар пайда болды.Өнер дамып, қыштан ыдыстар жасады.Егіншілікпен айналысты.
- Кроманьондықтар алғаш рет жануарларды қолға үйрете бастады.
- Кроманьондықтар әртүрлі тастардан түрлі бұйымдар жасай білді.
- Зерттеулерге қарасақ кроманьондықтар қазіргі адамдарға өте ұқсас болған екен.
- Ғалымдардың пікірінше біздің арғы ата- тектеріміз осындай эволюциялық жолмен өткен.
- Көріп отырғандарыңыздай ата-тегіміз біртіндеп дамып отырған.
- Адамдардың биологиялық эволюциясы осы деңгейде тоқтады.
- Адам – органикалық дүние эволюциясында ең соңында пайда болған түр.
- Қазір сіздерге адам эволюциясы жайлы қорытынды жасауға 3 минут уақыт беріледі.
- Сабақ барысында өздеріңіз құраған кестені талдай отырып, мәтін жазуға дайындалыңыз.
- Дайындық үшін уақыт-
- 2 минут.
- Еңбек етудің нәтижесінде біздің ежелгі маймылға ұқсас ата-тектерімізде морфологиялық және физиологиялық өзгерістер пайда болды.Оны антропоморфоз деп атайды.Еңбек – адам эволюциясындағы ең негізгі қадам.Антрпогенездің биологиялық факторларына – тұқымқуалайтын өзгергіштік, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу жатады.
- Қоғамдасып тіршілік ету, сөйлеу , ойлау , ақыл – ой – адам эволюциясындағы әлеуметтік қозғаушы күштерге айналды.
Достарыңызбен бөлісу: |
