Сабақ мақсаттары

- оқушыларға молекулалық, атомдық және иондык кристалл торлары туралы түсінік беру, заттардың қасиеттері кристалл торлардың түріне байланысты екенін және кристалл торлардың әр түріне химиялық байланыстың қандай түрі сәйкес келетінін түсіндіру;

- ақпаратпен өз бетінше жұмыс жасай отырып, қорытынды жасай алу, тапсырмаларды орындай алу дағдыларын дамыту;

- өз бетінше және топта жұмыс жасай алуды қалыптастыру.

Химиялық элементтердің таңбалары көмегімен сыныпты төрт топқа бөлеміз. Элементтер: натрий, алюминий, фосфор, хлор. Топ мүшелері топ жетекшілерін сайлайды, топ жетекшісі топ жұмысын реттеп, бағалау парағын толтырады.

Топтарға бағалау парақтары таратылады. Бағалау парағын толтыру ретін түсіндіру.

2. Өткен тақырыптар бойынша білім, білік, дағдыларын тексеру. (11 мин). «Білім ағашы» әдісін қолдану. Оқушылар жеке жауап береді. Сұрақтарды қиындығына қарай өздері таңдайды.

- «жасыл алмалар»- төмен деңгейдегі сұрақтар;

- «сары алмалар» - орташа деңгейдегі сұрақтар;

- «қызыл алмалар»- жоғары деңгейдегі сұрақтар.

1. 
   Электртерістік деген не? (Кез келген элемент атомының өзіне электрон тарту және өзінен электронды тебу қабілетін қоса сипаттау үшін саластырмалы электртерістік деп аталатын шама қолданылады)
   
2. 
   Электртерістігі ең үлкен элемент. (фтор)
   
3. 
   Электртерістігі ең төмен элемент. (франций)
   
4. 
   Период бойынша электртерістік қалай өзгереді? (солдан оңға қарай өседі)
   
5. 
   Топ бойынша электртерістік қалай өзгереді? (жоғарыдан төменге қарай кемиді)
   
6. 
   Қандай байланысты коваленттік деп атайды? (ортақ электрондық жұптар пайда болу арқылы түзілетін байланысты коваленттік деп атайды )
   
7. 
   Коваленттік полюссіз байланыс деп қандай байланыс түрін атайды? (коваленттік полюссіз байланыс электртерістіктері бірдей бейметал атомдар арасында түзіледі)
   
8. 
   Коваленттік полюсті байланыс деген не? (электртерістіктерінде айырмашылықтары бар әртүрлі бейметал атомдары арасында пайда болады)
   
9. 
   Иондық байланыс деп қандай байланыс түрін атайды? (Иондық байланыс кезінде атомдар электрондарын беріп жіберу немесе қосып алу арқылы оң не теріс зарядталады. Мұндай зарядталған атомдар иондар деп аталады: катиондар мен аниондар. Қарама-қарсы зарядталған иондар арасындағы байланысты иондық байланыс деп атайды)
   
10. 
    Қандай байланысты металдық деп атайды? (Металл иондары мен бос электрондар арасында түзілетін байланысты металдық байланыс деп атайды)
    

1. 
   Келесі элементтерді электртерістігі өсу реті бойынша ата: фосфор, магний, кремний, натрий, күкірт, алюминий, хлор. (натрий, магний, алюминий, кремний, фосфор, күкірт, хлор)
   
2. 
   Келесі элементтерді электртерістігі кему реті бойынша ата: германий, қорғасын, кремний, қалайы, көміртек. (көміртек, кремний, германий, қалайы, қорғасын)
   
3. 
   Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: N₂, Na₂S, SO₂, Fe. (N₂ –ковалеттік полюссіз, Na₂S -иондық, SO₂ –коваленттік полюсті, Fe -металдық)
   
4. 
   Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: P₂O₅, O₂, Au, Ca₃P₂. (P₂O₅ –коваленттік полюсті, O₂ –коваленттік полюссіз, Au -металдық, Ca₃P₂ -иондық)
   
5. 
   Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: Сu, P₄, CO₂, K₃N. (Сu – металдық, P₄ – коваленттік полюссіз, CO₂ – коваленттік полюсті , K₃N - иондық)
   
6. 
   Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: BaCl₂, Ag, CH₄, Br₂. (BaCl₂ - иондық, Ag - металдық, CH₄ – коваленттік полюсті, Br₂ – коваленттік полюссіз)
   

1. 
   Қосылыстағы элементтердің массалық қатынастарын есептеңдер: NO₂ (m(N):m(O)= 14:32= 7:16)
   
2. 
   Қосылыстағы элементтердің массалық үлестерін есептеңдер: SO₂. (ω(S)=33,33%, ω(O)=66,67%)
   
3. 
   102 грамм алюминий оксидінде неше грамм алюминий болатының есептеңдер? (m(Al)= 54 г)
   

Топ жетекшісі бағалау парағына оқушылардың баллдарын есептеп жазады.

Бағалау парағы

Топ _____________ Топ жетекшісі _______________________

Баллдарды бағаға аудару:

1-2 балл – баға «3»

3-4 балл – баға «4»

5 балл және одан жоғары – баға «5»

Топ жетекшісі топ мүшелеріне бағаларын айтуға тиісті

Мұғалім: Балалар біз химиялық байланыстың негізгі түрлерін қарастырдық, химиялық байланыс түріне заттардың қасиеттері тәуелді болатының анықтадық. Бүгінгі сабақта біз заттардың қасиеттерінің тек химиялық байланыс түріне ғана емес тағы заттардың құрылысына тәуелді екенің анықтаймыз. Сабақтың тақырыбын дәптерлеріне жазыңдар. «Кристалл торларының түрлері. Заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі.» Кристалдық заттар деп құрамындағы бөлшектері белгілі бір реттілікпен орналасатын заттарды атайды. Қатты заттарды құраушы бөлшектердің кристалдық құрылысы болатыны рентген сәулесінің көмегімен дәлелденген.Кристалдарда бөлшектер (атомдар, иондар, молекулалар) геометриялық дұрыс ретпен белгілі бір аралықта орналасады.Осындай құрылымдарды кристалдық торлар деп атайды, ал онда белгілі реттілікпен орналасқан бөлшектерді тор түйіндері деп атайды. Байланыс типтеріне және бөлшектер түрлеріне қарай кристалдық торлар: атомдық, молекулалық, иондық және металдық болып бөлінеді.

Тапсырма. Төрт топқа:

Na: атомдық кристалдық тор типіне сипаттама беру.

Cl: молекулалық кристалдық тор типіне сипаттама беру.

P: иондық кристалдық тор типіне сипаттама беру.

Al: металдық кристалдық тор типіне сипаттапа беру.

Әр топ сипаттаманы келесі жоспар бойынша береді:

1. кристалдық тор типінің сызбасы;

2. кристалдық тор түйндеріндегі бөлшектер;

3. кристалдық тор түйіндеріндегі бөлшектер арасындағы байланыс түрі;

4. берілген кристалдық тор тән химиялық заттардың қасиеттері;

5. берілген кристалдық торлы заттарға мысалдар.

Қосымша ақпараттар парақтарда беріледі. Тапсырманы оқушылар А3 орындайды. Тапсырманы орындауға 5 мин уақыт беріледі. Әр топ өзінің постерін 2 мин қорғайды.

Топ жетекшілері топ мүшелеріне постерді жасап, оны қорғауға қосқан үлестері үшін смайликтер таратады. Әр смайлик 1 балл бағаланады.

4. Бекіту (10 мин). Әр дұрыс жаупқа бір смайлик. Әр смайлик бір балл.

1. Сұрқтарға жауап беру.

3. Кристалдық тор түйіні деп нені атайды?

4. Бұл жай зат жылтыр ақ түсті, одан фольга,сым жасайды. Бұл заттың кристалдық торы қандай?

5. Сутегі ең жеңіл газ. Оның кристалдық торы қандай?

7. Бензол – түссіз, мөлдір, сұйық зат, суда ерімейді, ерекше иісі бар. Оның кристалдық торы қандай?

8. Кремнезем суда ерімейді, балқу температурасы 1728°С. Оның кристалдық торы қандай?

9. Аморфты заттар деген қандай заттар?

10. Күкіртсутектің балқу температурасы -85,5°С, ал калий йодидінің балқу температурасы 686°С. Бұл заттардың кристалдық торлары қандай?

11. Калий селитрасы – ақ, суда жақсы еритін кристалдық зат. Оның ерітіндісі электр тогын жақсы өткізеді. Бұл затты минералдық тыңайтқыш ретінде қолданады. Бұл заттың кристалдық торы қандай?
2. Дұрыс ба әлде бұрыс ба?

1. Барлық газды заттар қатты күйде құрылысы молекулалық кристалдық торлы болады.

2. Барлық қатты заттар кристалдық құрылысты болады.

3. Егер заттың кристалдық торы атомдық болса, онда ол қиын балқиды.

4. Фторсутектің балқу температурасы -83°С. Оның кристалдық торы атомдық.

5. Молекулалық кристалдық тор ең беріктігі төмен.

Тақырыпты қандай деңгейде түсінгендеріне талдау жасап, келесі кері байланыс парағын толтырыңдар.

Сабақта не үйрендіңдер? Келесі тестке жауап беріңдер.

Оқушының аты-жөні___________________________________