Сабақ Сабақтың тақырыбы: о дыбысы және әрпі. Сабақтың мақсаты

балапан, бақа, саңырауқұлақ, кеспе әліппе, текшелер.

- Балалар, бізде қазір қай ай?

- Бұл жылдың қай мезгілінің айы?

- Дұрыс айтасыңдар, көктемнің мамыр айы екен.

- Аптаның қай күні?

Осы кезде столға секіріп бақа шыға келді.

- Мынау не екен балалар?

- Бақа бізге неге келді екен, мен сұрап көрейінші. (Құлағын тосқан болады.)

- Балалар, бақа бізге қонаққа келіпті, сендермен бірге

Сабаққа қатысып ойнамақшы екен.

Балалардан бақаның қимылын жасауын және өзі тураты ән айтып беруді сұрайды.

- Қане, онда ән айтып берейік. Әнімізді еске түсірейік.

— Бақа, бақа, балпақ,

Басың неге жалпақ?

Темір тел пек көп киіп,

Басым содан жалпақ.

— Бақа, бақа, балпақ,

Бұтың неге талпақ?

— Су бетінде көп жүзіп,

Бұтым содан талпақ

— Өте жақсы айттындар, балалар, таныс емес қай дыбыс?

— Дұрыс. Б дыбысы екен.

— Біз сабақ басталғанда аптанын қай күні дедік?

— Бұл сөзде қай дыбыстан басталып тұр?

— Тамаша дұрыс таптындар.

Балаларға бірнеше сурет көрсетіп ондағы заттардың атын атату.

— Балалар, мынау ненің суреті?

— Балтаның суреті.

— Мұнымен не істейді?

Балға, күрек, кетпен, тырманың қызметімен таныстырып, олардың ортақ аттары құрал-саймандар екені түсіндіріледі. Осылайша басқа да суреттер көрсетіп, аттарын ататқызады.

— Осы сөздердің барлығында Б дыбысы қай жерде тұр?

— Шалбар деген сөзде Б дыбысы бар ма?

— Өте дұрыс. Бұл сөзде ортасында естіліп жүр екен.

— Ал, енді осы Б дыбысын айналаларыңа қарап, дауыстап айтып көрейікші, не байқадыңдар?

Балалар Б дыбысын айналаларына қарап айтқан кезде, еріндерінің бір-біріне тиетінін, жүйісетінін айтты.

Жаңа дыбысты айнаға қарап дыбыстатып айтқызу, дыбысты дұрыс ажыратуына, ерін мен езу қимылдарына байланысты дыбыстарды оның айта білуіне үйретеді.

— Ал, енді осы дыбысты созып айтып көрейікші, созып айтуға келе ме екен?

— Жоқ, Б дыбысын созып айтуға келмейді. Б дыбысын созып айтсак, Ы дыбысы қосылып кетеді.

— Олай болса Б дыбысы қандай дыбыс екен? Дауысты ма, әлде дауыссыз дыбыс па?

— Дауысты дыбыстар қалай айтылады екен?

— Дұрыс екен балалар, ал біз дауыссыз дыбыстарды қандай текшелермен белгілейміз?

Балалар түгелдей көк текшені көтереді.

— Ал дауысты дыбысты ше? Түгелдей қызыл текшелерін көтереді.

— Ал, қане енді кім көп сөз біледі екен, бәріміз ойланып осы Б дыбысынан басталатын сөз ойлайық.

— Балық, балапан, балдырған, бақа, балға, бұғы, бұзау т.б.

— Жақсы, өте көп сөздер біледі екеңсіндер. Енді осы сөздерді буынға бөліп көрейікші.

— Балға деген сөзді буынға бөлейік, кане, шынтақтарынды парта үстіне тіреп, саусақтарынды айқастырындар да, айқастырылған саусақтарынды иектеріңнің астына қойып, бәріміз бірге буынға бөлейік, - деп тәрбиеші бірге айта отырып, буынға бөлдіреді:

Бал - ға

- Олай болса балға сөзінде неше буын бар екен?

- Б дыбысы қай буында тұр?

- "Шал-бар" сөзін де тұра осылай буынға бөлейік. Шал - бар

- Неше рет иектерің саусақтарыңа тиді?

- Б дыбысы қай буында тұр екен?

- Олай болса Б дыбысы сөздің басында, ортасында да, аяғында кездеседі екен.

- Міне, балалар, біз бүгін сендермен жаңа дыбыспен, яғни Б дауыссыз дыбысымен таныстыңдар.

- Міне, мынау Б дыбысының әрпі. (Кеспе әріптен Б бас әрпі мен кіші әрпі көрсетіледі.)

- Ал ол былай жазылады екен (Тақтаға жазып көрсетіледі).

- Мен қазір осы әріпті ауада жазамын содан кейін сендер жазасыңдар (Ауада екі-үш рет жазып көрсетіледі)

- Ал енді сендер жазындар, үзік сызықтар арқылы жазылады екен. Бір жол жаздырып, қолдарын демалту үшін, сергіту жаттығуы жасалады.

— Бала-бала, балақан

Қане қайсы алакан?

Саусақтарың әйбәт,

Былай-былай ойнат.

- Енді, балалар, "Б" дыбысына әр кім бір сөз ойласында соны текшелеріңмен алдыларында жазындар және оны әрқайсысың оқып шығасыңдар.

Кім жылдам орындаса сол бала тақтада да көрсетеді. Алғашқы орындаған төрт балаға жаздыру. Бота, арба, балға, саба.

Дауыссыз дыбыс көк текше, дауысты дыбыс қызыл текше.

- Өте дұрыс жақсы жазып көрсеттіңдер.

- Енді айналаларыңа қарандаршы, "Б" дыбысынан басталатын қандай заттар бар?

Бесік, бор, бақа, балық т.б.

- Тамаша жақсы, енді біздің арамызда "Б" дыбысынан басталатын балалардың аттарын атандаршы.

- Сендер тамаша ойлап таптыңдар. Енді мен жұмбақ жасырайын сендер тауып көріндерші:

Бірнеше рет ауада қайталаймыз.

1. Жаңа Ы дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыру; Ы дыбысы бар сөздер айтып, талдау; сөйлем, сөз туралы ұғымдарын кеңейту.

2.Оқушылардың ойлауын, тілін дамыту.

3.Тазалыққа, еңбекке баулу.

Оқушыларға оқу құралдарын алғызып, сабаққа дайындалту.

"Кім білгіш?" ойыны арқылы өтілген дыбыстарды қайталау.

Сюжетті суретке қарап әңгіме құрау.

Бұл — ас бөлмесі. Айжан үстелдің үстін жинады. Ол шыны, қасық, тәрелкелер жуды.

- Балалар, енді шыны, қасық, тәрелке, шайнектерді бір сөзбен қалай айтуға болады.

-Сөздің басында қандай дыбыс естіледі?

Міне, мынау — әріп таңбасы, - деп үлкен, кіші ы әрпін көрсетіледі.

-Айтылуына қарай қандай дыбыс деп ойлайсыңдар?

- Жуан айтыла ма, жіңішке айтыла ма?

-Демек, ы дыбысы — жуан дауысты дыбыс. Ыдыс сөзіне дыбыстық талдау жасату.

Ы дыбысы қызыл текшемен, д дыбысын көк, ы дыбысын қызыл, с дауыссыз дыбысын көк текшемен белгіленеді.

Алдарындағы текшелерге қарап, осы сөзде неше дауысты, неше дауыссыз дыбыс бар екенін кім айтады?

-Ыдыс сөзі неше буыннан тұрады?

Кеспе әріппен ыдыс сөзін буынға бөліп жазып okmtv

Ы-ДЫС

Теңселеді ағаштар

Алдымнан жел еседі

Кіп-кішкентай бөбектер

Үп-үлкен боп өседі.

VI. Үлестірмелі суреттермен жұмыс жүргізу. Оқушыларға балық қайық, мысық, қайшы суреттері таратылады.

Оқушы әр суреттегі заттың атын атап, сөйлем құрастыруы керек. Тақтаға схема бойынша жазғызылады. Балық суда жүзіп жүр. Мысық мияулады. Айнұр домбыра тартты. Әжемде қайшы бар. Сұрақтар қою.

-Әр сөйлемде неше сөз бар?

1. Ауада жазу.

2. Дәптерге жазу Ы ы, ыс, ы-дыс

VIII. Қорыту.

"Сөз ойла, тез ойла" ойынын ойнату.

Оқушылардың отыруларына қарай екі командаға белу. Ы дыбысына қай команда көп сөз ойласа, сол команда жеңеді.

IX. Оқушыларға берілген жұлдызша, төртбұрыш арқылы жауаптарын бағалау, марапаттау.

- Балалар, бүгін ауа райы қандай?

- Ауа таза екенін қайдан білдіңдер?

- Өте жақсы, балалар. Ал енді аптаның қай күні?

- Ендеше жұма күнді қандай күн деуші едік?

- Көніл-күйіміз қалай?

- Ендеше, балалар, осы жақсы көңіл-күйімізбен сабағымызды бастайық.

- Балалар, біз бүгінгі күнге дейін бірнеше дыбыстармен таныстық.

- Дыбыстар нешеге бөлінеді?

- Қандай болып екіге бөлінеді?

- Олай болса мен бұрын танысқан дыбыстарды көрсетіп, айтамын. Егер мен көрсетіп атаған дыбыс дауысты дыбыс болса қызыл текшелерінді, дауыссыз дыбыс болса көк текшелерінді көтеріңдер.

-Ал, мен бүгін сабақты "Кім тапқыр?" деген ойынмен бастаймын. Дыбыстарды жеке-жеке атаймын, сендер текшемен белгілейсіңдер.

Текшелерін көтеріп белгілеу арқылы қанша дыбыс таңбасымен танысқандарын атап өтеді. Оның ішінде дауысты, дауыссыздарын ажыратады.

- Өте жақсы, балалар. Енді біз "Алма жинау" ойынын ойнайық. (Үлкен алма ағаштың суреті, жемісімен)

- Мына алма ағашында, алмалар пісіп түр екен. Әр алманың артында дыбыс таңбасы (әріп) жазылған, дыбысты атап, сол дыбысқа байланысты сөз құрап, мына үлкен себетке саламыз.

Аталған сөздерге буындық талдау жасатып отыру.

- Ал, балалар, мен сендерге жұмбақ жасырайын.

Жұмбақтар.

Күндіз бәрі қашады,

Түнде аспанды басады. (Жұлдыз)

Ішіне тамақ, салынған,

Есігі тастай жабылған. (Жұмыртқа)

Ребус (суретті жұмбақ)

Шешуі: Жапалақ.

- Осы біз шешіп тапқан сөздер, қай дыбыстан басталып айтылып тұр? Қане, қайталап айтып, байқап көрелікші.

Ж дыбысының айтылу артикуляциясын түсіндіру, ұғындыру. Бұдан кейін "Кім жылдам?" ойыны арқылы тақтаға ілінген суреттегі заттардын атауларын атату. Буынға бөлу. Дыбыстың сөз басында, ортасында, аяғында келетінін балаға өздеріне байқатып атату, аңғарту. Суреттер: Жылқы, жапалақ, жұлдыз, көжек, морж.

- Енді, балалар, осы сөздеріңе текшелеріңмен дыбыстық талдау жасап жіберелік. Неше дауысты, неше дауыссыз екенін ажыратып анықтаңдаршы.

- Өте жақсы, балалар. Енді қолымызды шапалақтап осы сөздерді буынға бөліп жіберелік.

- Жақсы буынға да бөліп тастадық. Осы зеректігімізді дәлелдеу үшін "Біз зерекпіз" ойынын ойнайық. Мен сендерге алдымен дыбыстарды, сонан соң буынды, сөзді атаймын. Солардын ішінен Ж дыбысы бар дыбыс буын, сөз кездескенде қолдарынды шапалақтайсыңдар.

Мысалы: 1. П, б, с, ж; л, ж, қ, ә, т.б. (дыбыс)

2. на, са, жа, ла, за, жу, т.б. (буын)

3. таға, саға, жата, алға, жылға (сөз)

- Қай дыбысты атадық? (бүгінгі өтіп жатқан)

- Ендеше Ж дыбысы. Мынау сол дыбыстың таңбасы - Жж әрпі. Көрсетіліп, тақтаға ілінеді. Ж дауыссыз дыбыс екенін тағы да қайталап, анықтау. Баспа түрін, жазба түрін салыстырып көрсету.

- Қане, балалар, енді осы әріпті ауаға әдемі етіп жазайық. Олармен бірге жазып көрсету. Дәптерлеріне үлгі бойынша жаздыру.

Toп-топ етіп басайық,

Жалаудан күн жасайық.

Жаса-жаса жарқын күн,

Жаса-жаса алтын күн.

Тәрбиеші: — Мен сендерге тақпақ оқып берейін.

Жау-жау жаңбыр, жау жаңбыр!

Жауған жаңбыр, жауған нұр.

Жердің шаңы басылсын,

Гүлдің қауызы ашылсын.

Еккен егін көктесін,

Бізге нанды көп берсін!

Жау, жау,

Гүлденсін бау! (Ж.Смаков)

• 
  Балалар, Ж дыбысы бар сөздерді атандаршы.
  
• 
  Жақсы, енді оздерің Ж дыбысын қатыстырып сөз ойлаңдаршы. (Ж дыбысынан басталатын).
  
• 
  Жүзім, жүзік, жылан, жираф, т.б.
  

Стол үстіндегі ойын: әртүрлі ойыншылар алдын-ала ақ матамен жабылып қойылады.

- Ал, балалар, мына матаны ашамын, астынан бірнеше ойыншықтар көресіндер. Сол ойыншықтардың ішінен Ж дыбысынан басталатын ойыншықтарды тауып атын атап, буынға бөлесіңдер. (Жылқы, жолбарыс, жылан, жүзік)

- Балалар, бүгін қандай дыбыспен таныстық?

- Ж дыбысы дауысты ма, дауыссыз ба?

- Өте жақсы, балалар. Олай болса, "Жау, жау жаңбыр" әнін айтып жіберейікші.

Бәрі қосылып айтылған осы әнмен сабақ аяқталып, балалар сыртқа демалуға шығады.
29-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ұ дыбысы және әрпі.

Сабақтың мақсаты: Ұ әрпімен таныстыру.

Сабақтың міндеті:

а) Ұұ әрпінің жазылуын, оқылуын меңгерту.

ә) Жеке сөздерді окуға және тез оқуға дағдыландыру.

б) Ұқыптылыққа, әдемілікке, тазалықка тәрбиелеу.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

- Кәне, балалар, жұмбақ шешейік!

Кеше жіптей,

Бүгін күптей. (Ұршық)

Шыр айналып биші қыз,

Билеп-билеп алады.

Өз бұрымын беліне,

Орап түсіп барады. (Ұршық)

Тапсырмаларды орындау.

Суреттерге қарап дыбыстық талдау жаса.

Ұлу, ұя, бұғы, ұршық.

Тордағы әріптерден сөз құра.

Үзік сызықтарды қос. Буындап оқы.

Ұ Ұ

Тұз - мұздай

Мұз - тұздай.

Талап - тұлпар

Білім - сұңқар

IV. Қорытынды.

Сұрақ-жауап әдісімен:

1) Дыбыс дегеніміз не?

2) Әріп деп нені айтамыз?

3) Бүгін қай әріппен таныстық?

4) Ол дыбыс қалай айтылады?

5) Сол әріпті қатыстырып сөздер ойла.

V. Бағалау.

Тал басында — тамаша ұй. (Ұя)

- Ұшқыш, ұя, ұршық сөздерінде ең бірінші қандай дыбыс естідіндер?

- Ұұ дыбысын қатыстырып сөздер ойлайды. Ұұ дыбысын ауада жазып көру.

Тақтамен жұмыс.

Ұұ дыбысының әріп элементтері.

Ұұ баспа түрі.

Ұұ жазба түрі.

"Ұшты-ұшты" ойынын ойнау. Ойын шартын, мазмұнын, міндетін түгел түсіндіру.

Ұшты-ұшты (ұшады)

Ұшты, ұшты,

Торғай ұшты (ұшпайды) т.б. Ойын шартын бұзғандар өлең айтады.

30-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ң дыбысы және әрпі.

Сабақтың мақсаты:

1. Құрамында Н, Ң дыбыстары бар сөздерді талдау, оларды ажырата білуге, Ң дыбысы жөнінде дұрыс ұғым алуға үйрету.

2. Оқушылардың тілдерін дамыту, сөздерді дұрыс оқуға баулу.

3. Табиғатты, жабайы андарды қорғауға тәрбиелеу. Олар табиғаттың бір бөлігі екенін түсіндіру.

- Балалар, бүгін біз "Орманда" деген тақырып бойынша жұмыс жасаймыз.

Орманда нелер мекендейді? (қасқыр, аю, түлкі, қоян т.б.).

- Оларды бір сөзбен не деп атаймыз?

- Енді, балалар, "аң" сөзімен сөйлем құрап көрейікші.

- Ал, "Орманда" деген тақырыпқа кім шағын ертегі құрап береді?

- Ормандағы жануарларды неге "аң" деп атайды.

Аң сөзін буынға бөлу, дыбыстарды ретімен ата, Ң дыбысының қай дыбыстан сон тұрғанын сұрау, оның дауыссыз екенін түсіндіру.

- Ң дыбысы қай дыбысқа ұқсайды? Н мен Ң дыбыстарын жеке-жеке дыбыстату арқылы, айтылуына көңіл аударту. Бір қатарға н, екіншісіне ң дыбысы бар сөздерді ойлап айтуды тапсыру. Ол сөздердегі н, ң дыбыстарын салыстыра отырып талдау жасау, бұлар қандай дыбыс екенін айтқызу, н-ның ң әрпінен айырмашылығы барын түсіндіру, аң сөзін құрату.

Сергіту сәті. Суреттегі аңдардың қимылын келтіру.

II. Бекіту. Оқулықпен жұмыс.

Оқулықта бейнелеген суретпен жұмыс: аттарын атату, буынға бөлу, сөйлем құрау. Жұмбақ.

1) Қос арғымақ мінемін,

Жолсызбен-ақ жүремін. (Шаңғы)

- Шаңғы сөзімен кім сөйлем құрайды?

2) Оқушылар кірерде, үзіліске шығарда белгі беретін қандай құрал? (қоңырау).

- Шаңғы, қоңырау сөздерін қима әріптерінен құратып, буынға бөлдіріп талдату, буын санын анықтау, үлгісін салдыру.

Жаңылтпаш айтқызып, оны жаттату.

Шапсаң шапшаң,

Бұрқырайды ақ шаң. ң дыбысы бар сөздерді дұрыс айтқызу.

- Бүгінгі танысқан дыбыс қандай дыбыс?

- ң дыбысы дауысты ма, әлде дауыссыз ба?

- Қандай тақырып бойынша жұмыс жасадық?

- Орманда нелер мекендейді?

- Аң сөзімен кім сөйлем құрап береді?

Сабақтың мақсаты:

1. Өтілген дыбыстар туралы балалардың білімін бекіту.

2. Дидактикалық материалдарды пайдаланып, балалардың ойлау қабілеттерін, қиялын дамыту (буын құрау, сөз құрау, жұмбақ шешу, жаңылтпаш айту, ребустар шешу). Дамыту ойындарын ойната отырып игерген білімдерін бекіту.

3. Е дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыру. Балалардың Е дыбысы бар сөз, сөйлем ойлап табуына назар аудару, олардың сөздік қорына мән беріп, байланыстырып сөйлеуге үйрету, ұғымталдыққа тәрбиелеу. Сабақ барысында аталған мақсаттарға жету үшін кеспе әріптер, текшелер, ребустар, кроссворд, көрнекілік ретінде пайдаланады.

Сабақ барысы:

- Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?

- Қай ай?

- Аптаның қай күні?

- Балалар, біз сауат ашу сабағында қандай дыбыстармен таныстық?

- Біз, алдымен дыбыс дегеніміз не соған тоқталайық.

- Дыбыстар нешеге бөлінеді? Дауысты дыбыстар қалай аталады?

- Ал, дауыссыз дыбыстар ше?

- Дауыссыз дыбыстарға нелер кедергі жасайды? Дауысты дыбыстар қандай текшелермен белгіленеді?

- Ал, дауыссыз дыбыстар ше ?

- Ал, біз әріптерді көреміз бе? Бірнеше сауалдарға балалар жауап береді.

- Өте дұрыс. Өткен сабақтарды жақсы меңгерген екенсіңдер. Балалар, енді әріптер туралы жұмбақтар айтамын, оны сендер шешіңдер.

Егер мен К-ден бастасам,

Тісі жоқтың бірімін.

К-ні алып тастасам,

Аяқ киімнің бірімін. (Кетік-етік)

Етік деген сөз қай дыбыстан басталады?

- Е дыбысы дауысты дыбыс па, дауыссыз дыбыс па ?

- Неліктен дауысты, қане, бәріміз айтайық.

- Ал енді Е дыбысына байланысты кім тез сөздер тауып айтады?

- Қане, кім еден сөзін тақтаға текшелер арқылы жазып береді? (Бір бала тақтаға еден сөзін жазып береді, буынға бөледі, қалған балалар орындарында дауыстап отырады).

- Еден сөзінде қанша буын бар? Шапалақ ұру арқылы буынға бөл. Енді, балалар, кім Е дыбысына байланысты тақпақ, жаңылтпаш айтып береді.

Тәрбиеші жұмбақ жасырады, жауабы, мысалы: (елік) осы сөзге дыбыстық талдау жасайды.

- Елік деген сөзді еркін отырып айтып көріңдер. Ең бірінші қандай дыбыс естіліп тұр?

(Е әрпімен танысқан соң Е дыбысының басқа және жазба түрі көрсетіледі).

- Е дыбысын ауада жазып көрейікші. Алдымен мен жазайын, содан кейін сендер ауада жазып қайталайсыңдар.

- Балалар, дәптерге жұмыс жасар алдында бой сергітіп алайық. "Ұзын құлақ сұр қоян" тақпағын айтып, бәрі бой сергітеді.

Өте жақсы, казір дәптерлерінді ашып, үлгіге қарап, үзік сызықтарды қосып, Е әрпінің баспа түрін жазамыз. Балалар түгел болған соң ойын ойнаймыз.

"Балықшы" ойыны. Ойыннын шарты: балалар аквариумнен магниттік кубиктерді қармақпен аулап алады да, кубиктегі қандай әріп, қандай дыбыс екенін тауып, сол әріпке сөйлем құрап әңгімелеу қажет. Мақсаты: Алған білімдерін тиянақтау. Ойынға түгел қамти отырып, қызығушылығын арттыруға көңіл болу. Одан кейін таныс дыбыстарды есте сақтау үшін сол дыбыс басталатын нәрселердің суретін көрсетіп, оны балалардың өздері де салып, қай дыбыстан басталатынын қайталау.

Ребус шешу: Ай + гүл= Айгүл

тас + бақа= тасбақа т.б.

Кроссворд: тігінен: ер бала есімі.

Көлденеңінен: 1. Үй жануары

2. Аяқ киім

Ойын: "Сөйлемді жалғастыру".

1. Әжем ауылдан............

2. Мен қызықты ертегі........

3. Орманда бұлбұл...........

Сондай-ақ әріптер бойынша "Дүкен" ойыны кезінде балаларға әріп таратылып беріледі, олар сол әріпке байланысты затты тәрбиеші сатушыдан сатып алады. Соңынан балалар тақта алдында әріптерді тауып текшемен "кесе", "күрек", "бел", "ел", "ерін" сөздерін жазады.

- Балалар, бізде бүгін қандай сабақ болды?

- Қандай әріппен таныстық?

- Қане, Е дыбысына тез-тез сөз айтып жіберіңдерші. Сабақты тағы бір рет қай талап сұрап пысықтаған соң қорытындылауға болады.