Сабақ Тақырыбы: Генетикалық зерттеу әдістерінің ерекшеліктері
жүктеу/скачать 435,57 Kb.
|
7 практика совр мет биол иссл
- Бұл бет үшін навигация:
- Генетикалық әдіс Сипаттамасы Артықшылықтар Кемшіліктері
- Шежіре құрастыру және оны талдау Мақсаты
- Құрал-жабдықтар
- Генеалогиялық әдіс екі кезеңнен тұрады
- Шежірені құрастырудағы негізгі шартты белгілер
- Геннің орналасуы мен қасиеттеріне байланысты тұқым қуалаушылықтың келесі түрлері бөлінеді
- 1.Аутосомды-доминантты тұқым қуалау
- 2. Аутосомды-рецессивті тұқым қуалау
- 3.Х-сцепленный рецессивті тұқым қуалау
- Шаш түсі мен көздің түсі бойынша өздеріңіздің шежіреңізді құрыңыздар. Қорытынды
|
№ 7 зертханалық сабақ Тақырыбы: Генетикалық зерттеу әдістерінің ерекшеліктері. Мақсаты: Генетикалық зерттеу әдістерінің ерекшеліктерімен танысу. Тапсырма: Генетикалық зерттеу әдістерінің ерекшеліктерін анықтау. Кесте толтыру
Шежіре құрастыру және оны талдау Мақсаты: Шежіре құруды және оны талдауды үйрену. Нақты мысалдарда белгілердің мұрагерлігін, олардың көріну жағдайларын қарастырыңыз. Құрал-жабдықтар: компьютер, проектор, презентация "Шежіре талдау» Жұмыс барысы: Генеалогиялық әдіс – адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттейді. Шежіре әдісінің негізгі мақсаты жинақталған деректер бойынша шежіре үлгісін құрастыру және оны талдау Шежіре құрастыруды бастайдын адамды пробанд деп аталады Оның іні қарындастарын сибстер деп белгілейміз Генеалогиялық әдіс екі кезеңнен тұрады: 1) Шежіре жасау және оның графикалық бейнесі; 2) Алынған деректерді генетикалық талдау. Шежіре құрастыру кезінде арнайы таңбаларды қолдану әдеттегідей: Шежірені құрастырудағы негізгі шартты белгілер: 1 — ер адам; 2 — әйел адам; 3 — жынысы анықталмаған; 4 — зерттеліп отырған белгі кездесетін адам; 5 — зерттеліп отырған рецессивті геннің гетерозиготалы тасымалдаушысы; 6 — неке; 7 — ер адамның екі әйелмен некесі; 8 — туыстық неке; 9 — ата-анасы, балалары және олардың туылу реті; 10 — екі жұмыртқалық егіздер; 11 — бір жұмыртқалық егіздер. Шежіренің графикалық бейнесін жасай отырып, келесі ережелерді сақтаңыз: Олар шежірені пробандтан бастайды (шежіре құрастыратын адамдар). Аға-інілері туғаннан бастап солдан оңға қарай туылу тәртібімен орналасады; Шежіре әр ұрпақтың өкілдері қатаң түрде бір қатарда орналасқан; рим цифрлары ұрпақтарды білдіреді: асыл тұқымның сол жағында жоғарыдан төменге; араб сандарымен бір ұрпақтың ұрпақтары (бүкіл қатар) солдан оңға қарай (әрбір өкіл — туыстың астында) нөмірленеді. Осылайша, шежіренің әр мүшесінің өзіндік коды болады, мысалы II–3, III–6. Геннің орналасуы мен қасиеттеріне байланысты тұқым қуалаушылықтың келесі түрлері бөлінеді: - аутосомды-доминанты; - аутосомды-рецессивті - X және Y-тіркелген мұрагерлік; Аутосомалар дегеніміз не? -Ал аутосомды доминантты және аутосмалды рецессивті мұрагерлік түрі нені білдіреді? - Х және У – байланысқан мұрагерлік дегеніміз не? Тұқым қуалаудың кейбір түрлерінің белгілерін қарастырайық. 1.Аутосомды-доминантты тұқым қуалау 1) белгі әр ұрпақта көрінеді; 2) белгі иесі ата-аналардағы баланың белгісі болады; 3) ерлер мен әйелдер бірдей белгіге ие; 4) тұқымқуалаушылық ықтималдығы 100 % (Егер кем дегенде бір ата-ана гомозиготалы болса), 75 % (егер ата-ананың екеуі де гетерозиготалы болса) және 50 % (егер бір ата-ана гетерозиготалы болса). 2. Аутосомды-рецессивті тұқым қуалау 1) белгі әр ұрпақта көрінбейді; 2) бұл белгісі жоқ ата-анадан (гетерозиготадан) туған бала (гомозигота) белгісі бар; 3) ерлер мен әйелдер бірдей белгіге ие; 4) тұқымқуалаушылық ықтималдығы 25 % (егер ата-ананың екеуі де гетерозиготалы болса), 50 % (егер бір ата-ана гетерозиготалы болса, ал екіншісі рецессивті негізде гомозиготалы болса) және 100 % (егер ата-ананың екеуі де рецессивті гомозиготалар болса). 3.Х-сцепленный рецессивті тұқым қуалау 1) ер адамдарда жиі кездесетін белгі; 2) көбінесе белгі ұрпақ арқылы көрінеді; 3) егер ата-ананың екеуі де сау болса, бірақ анасы гетерозиготалы болса, онда бұл белгі ұлдардың 50% - ында жиі кездеседі; 4) Егер әкесі ауырып, анасы гетерозиготалы болса, онда әйел адамдар да белгінің иелері бола алады; Сонымен, адамдарда гемофилия, түс соқырлығы, сынғыш Х хромосомасы бар ақыл-ойдың дамуы, Дюшен бұлшықет дистрофиясы, Леша-Найхан синдромы және т. б. Ұсынылған нұсқалардан шежіре құрастырыңыз. № 1 тапсырма Қант диабеті жағдайымен отбасының шежіресін жасаңыз. Пробанд-науқас әйел, оның ағасы, әпкесі және ата-анасы сау. Әкесінің келесі туыстары бар: қант диабетімен ауыратын ағасы және екі сау тәтесі. Олардың бірінде үш дені сау бала, екіншісінде дені сау ұл бар. Әкесінің атасы мен әжесі сау. Әжесінің әпкесі қант диабетімен ауырды. Пробандтың анасы, ата-әжесі сау. Ананың дені сау ағасы бар .Ағасының екі сау баласы бар. Аурудың мұрагерлік сипатын анықтаңыз және егер ол сау адамға үйленсе, пробанда отбасында науқас балалардың туылу ықтималдығын есептеңіз. Тапсырма № 2 Шежіресін құрыңыз Пробанд туа біткен катарактамен ауырады. Ол сау әйелмен үйленген және науқас қызы мен сау ұлы бар. Пробандтың әкесі ауырып, анасы сау, дені сау қарындасы және дені сау ата-анасы бар. Әкесінің атасы ауырып, әжесі сау. Пробандта әкесінің дені сау тәтесі мен ағасы бар. Ағасы сау әйелге үйленген. Олардың үш сау ұлы бар. Белгінің мұрагерлік түрін және егер ол гетерозиготалы катаракта бойынша осы типтегі ер адамға үйленсе, пробандтың ауру немерелерінің қызының отбасында пайда болу ықтималдығын анықтаңыз. Тапсырма № 3 Шежіре құрыңыз Рахиттің бір түрі Д витаминінің әдеттегі дозаларымен емделмейді. Рахиттің бұл түрінен зардап шеккен жас Пробанд. Оның әпкесі сау. Пробандтың анасы рахитпен ауырады, әкесі сау. Пробандтың анасының үш ағасы болды-бәрі сау. Пробандтың атасы анасының желісі бойынша ауырады, әжесі сау. Атасының екі сау ағасы және бір науқас болған. Дені сау ағалардың дені сау әйелдерден бес дені сау ұл (біреуінде төрт, екіншісінде біреуі) болды. Атасының науқас ағасының әйелі сау болды. Олардың үш ауру қызы және екі сау ұлы болды. Атасының ағасының екі науқас қызының дені сау күйеулерінен бір-бір сау қызы болған. Тағы бір науқас қызы-ағасы пробанда, дені сау адамға үйленген, екі ұлы, біреуі науқас және науқас қызы бар. Атасының ағасының дені сау ұлдарының дені сау, дені сау және барлық балалары бар. Пробанда отбасында рахитпен ауыратын балалардың туылу ықтималдығын анықтаңыз, егер ол өзінің екінші немере ағасымен үйленсе. Шаш түсі мен көздің түсі бойынша өздеріңіздің шежіреңізді құрыңыздар. Қорытынды: жүктеу/скачать 435,57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|